W pierwszej części artykułu o rozwoju dziecka 3. roku życia, wspomnieliśmy że w porównaniu do poprzednich lat, jest on nieco bardziej harmonijny, niż skokowy. Trzeci rok życia to również okres burzliwy pod kątem rozwoju emocjonalnego, choć 3-latek z każdym miesiącem robi się nieco mniej ,,zbuntowany” i chętniejszy do współpracy. Trzyletnie dziecko doskonali także swoje umiejętności werbalne – jak przebiega rozwój mowy u 3-latka?
W tym artykule poruszymy także temat odpieluchowania, kreatywnej zabawy dla dziecka trzyletniego oraz stymulowania maluszka do większej samodzielności. Czas na drugą część artykułu, poświęconego rozwojowi dziecka w 3. roku życia.
Rozwój emocjonalny 3-latka: od burz i złości, do większego spokoju i lepszej współpracy
Rozwój dziecka 3-letniego pod względem emocjonalnym można podzielić na dwa etapy. W pierwszej połowie 3. roku życia rozwój emocjonalny obejmuje wiele wybuchów złości i frustracji, które związane są z tym, że maluszek często przecenia siły na zamiary, chce wszystko robić sam i nie zgadza się, aby ktoś inny podejmował za niego decyzje. Rozwój emocjonalny 3-latka w dalszym ciągu obejmuje kształtowanie się odrębności od mamy i taty, oraz poczucia własnego ,,ja”.
Rozwój dziecka 3-letniego to także wypracowywanie poczucia własnej wartości i pewności siebie, które jest skorelowane z jakością relacji, jaką maluszek ma przede wszystkim ze swoją mamą oraz innymi, bliskimi osobami. Jeśli więź łącząca rodziców z 3-letnim dzieckiem jest oparta na wzajemnym szacunku, bezwarunkowej akceptacji i zdrowym przywiązaniu, maluszek ma większe szanse być bardziej samodzielny i pewny siebie w relacjach z innymi ludźmi oraz z dziećmi.
Kolejny etap rozwoju emocjonalnego 3-latka obejmuje drugą połowę trzeciego roku życia, która przynosi nieco więcej spokoju i współpracy ze strony maluszka. Trzyletnie dziecko zaczyna lepiej, jednak wciąż w podstawowym zakresie rozumieć niektóre normy społeczne i konieczność dostosowania swojego zachowania do sytuacji.
Tym, co powinien umieć 3-latek jest także nawiązywanie relacji z innymi dziećmi. Na początku maluchy wciąż bawią się raczej obok siebie niż razem, jednak pod koniec 3. roku życia dziecko potrafi już inicjować zabawy z rówieśnikami, także te bardziej skomplikowane, wymagające używania wyobraźni np. wspólna zabawa w dom, czy w sklep.
Rozwój emocjonalny 3-latka jest ściśle związany z rozwojem mowy. Dzięki polepszeniu komunikacji werbalnej dziecko trzyletnie staje się aktywnym uczestnikiem życia społecznego, umie wyrażać swoje podstawowe potrzeby i niektóre emocje, a także zaczyna rozumieć więcej zasad i norm obowiązujących w grupie rówieśniczej. Rozwój emocjonalny 3-latka to także dalszy, choć wciąż podstawowy rozwój empatii, przez co maluszek chętnie opiekuje się lalkami i misiami, a także umie przytulić inne, płaczące lub smutne dziecko.
Rozwój emocjonalny i psychiczny 3-latka: nowe uczucia, rozwój wyobraźni, a niekiedy również lęki
Tym, co powinien umieć trzylatek jest coraz bardziej aktywne używanie wyobraźni, nie tylko podczas zabawy. Brzdąc coraz chętniej słucha rozbudowanych bajek i opowieści, jednak często nie potrafi jeszcze odróżnić fikcji od rzeczywistości. Tym, co powinno umieć 3-letnie dziecko jest także odczuwanie i manifestowanie nowych dla niego uczuć, takich jak poczucie winy, wstyd czy zakłopotanie.
Rozwój emocjonalny 3-latka to również impulsywność, egocentryzm, niecierpliwość i problemy z panowaniem nad swoimi emocjami, szczególnie tymi silnymi i negatywnymi. To zachowania trudne, jednak normalne dla rozwoju 3-latka.
Tym, co umie 3-latek jest więc popchnięcie czy kopnięcie innego dziecka, jednak maluszek często nie potrafi powiedzieć, czemu to zrobił. Dziecko trzyletnie działa impulsywnie i nie umie jeszcze nazwać wszystkich swoich emocji oraz powodów, dla których zachowało się w dany sposób. Zdolność do autorefleksji rozwinie się w najbliższych latach, natomiast bardzo wspierająca dla rozwoju psychofizycznego 3-latka będzie próba nazwania przez opiekuna emocji, które dostrzega u dziecka np.: ,,Wydaje mi się, że jesteś bardzo sfrustrowany ponieważ…”, ,,Widzę, że chyba jesteś smutny? Czy to dlatego, że…?”.
Opiekunowie, a w szczególności rodzice powinni skupić się na nauczeniu trzylatka nie tylko nazywania emocji, ale także tego, jak we właściwy sposób sobie z nimi radzić. Rozwój emocjonalny 3-latka oznacza także częste pojawianie się różnego rodzaju, nowych lęków. Na początku trzeciego roku życia mogą nasilić się lęki przed rozłąką z rodzicami. Wiele trzyletnich dzieci zaczyna bać się także różnych przedmiotów czy zwierząt, co ma związek z silnym rozwojem wyobraźni.
Warto okazać wsparcie lękliwemu, trzyletniemu dziecku i pod żadnym pozorem nie należy go wyśmiewać, czy siłą zmuszać np. do pogłaskania psa, którego panicznie się boi. Maluszek wypatruje oznak lęku także u rodziców, dlatego w sytuacji stresowej, takiej jak np. rozłąka związana z pójściem mamy/taty do pracy, należy wykazać się pewnością siebie i pogodnie wytłumaczyć 3-letniemu dziecku, że za kilka godzin wrócimy do niego i że bardzo kochamy go nawet wtedy, kiedy nas przy nim nie ma.
Skoki rozwojowe w 3. roku życia: jak mogą się objawiać?
Rozwój psychofizyczny 3-latka przebiega w sposób bardziej harmonijny, niż skokowy. Dlatego skoki rozwojowe w 3. roku życia mogą nie dawać tak spektakularnych zmian i objawów, jak to miało miejsce w poprzednich latach, jednak jest to kwestia indywidualna dla każdego maluszka.
Jak mogą objawiać się skoki rozwojowe w 3. roku życia? Dziecko w momencie skokowego rozwoju układu nerwowego robi się nieco bardziej płaczliwe, spragnione ciągłego przytulania, często zmienia się także apetyt maluszka i pojawiają się problemy ze snem. Jak widać, skoki rozwojowe w 3. roku życia mogą dawać objawy podobne do ząbkowania lub jakiejś infekcji, która zaczęła rozwijać się w organizmie dziecka.
Jeśli rodzice mają jakiekolwiek wątpliwości co do stanu zdrowia dziecka trzyletniego, zawsze powinni skonsultować się z pediatrą.
Jakie umiejętności mogą pojawić się po skokach rozwojowych w 3. roku życia?
Maluszek nagle może lepiej radzić sobie z łapaniem piłeczki, oraz z nadawaniem jej precyzyjnego kierunku podczas rzucania i kopania. Po skoku rozwojowym w 3. roku życia dziecko często zaczyna także więcej mówić i składać bardziej rozbudowane zdania. Zdaje się przy tym rozumieć jeszcze więcej złożonych komunikatów i poleceń.
Po skoku rozwojowym pod koniec 3. roku życia dziecko często staje się także nieco spokojniejsze pod kątem rozwoju emocjonalnego. Wybuchy złości mogą zostać zastąpione lepszą możliwością współpracy, wynikającą z poprawy funkcji poznawczych.
Jak przebiega rozwój mowy u dziecka 3-letniego: co umie powiedzieć 3-latek?
Rozwój psychofizyczny 3-latka w dużej mierze rozkwita właśnie dzięki poprawie zdolności werbalnej komunikacji. Dziecko trzyletnie w końcu może lepiej określić rodzicom swoje potrzeby, stać się członkiem rozmowy, w podstawowym zakresie wyrazić swoje emocje szczególnie, jeśli dużo rozmawiamy z maluszkiem na ten temat, nazywając konkretne uczucia. Rozwój mowy 3-latka umożliwia mu także:
- lepsze interakcje z rówieśnikami;
- uczestnictwo w bardziej złożonych zabawach;
- zrozumienie zasad obowiązujących w grupie i w otaczającym świecie, który staje się przez to bardziej ,,przyjazny”, mniej przerażający.
Tym, co powinien umieć 3-latek jest budowanie zdań prostych oraz złożonych. Maluszek pod koniec 3. roku życia zaczyna mówić o sobie w 1 os. l. poj. i uwielbia zadawać pytania, w szczególności: ,,Co to?” oraz ,,Dlaczego?”.
Trzyletnie dziecko powinno już wypowiadać się w sposób, który będzie zrozumiały także dla osób postronnych. Oczywiście maluch wciąż zamienia niektóre sylaby np. na picie może mówić ,,pićko”, które pije w ,,kubećku”, a ten stawia na ,,śtole”, jednak mowa dziecka trzyletniego i zasób słów doskonalą się z każdym tygodniem.
Pod koniec 3. roku życia maluszek zaczyna używać zaimka ,,moje”, oraz poprawnie wymawia wszystkie samogłoski, z wyjątkiem nosowych. Pojawiają się także tzw. zdania przyczynowe typu: ,,Nie chćem tego, bo nie lubię”. Rozwój mowy i zwiększenie zasobu słów może znacząco przyspieszać po skokach rozwojowych w 3. roku życia.
Normy rozwojowe w 3. roku życia obejmują także rozwój percepcji słuchowej. Maluszek umie odtwarzać proste rytmy i melodie poprzez ich nucenie, lubi śpiewać rymowane piosenki, samodzielnie kończy znane sobie wierszyki np.: ,,Wpadła gruszka….”, i tu maluszek sam dopowiada: ,, do fartuśka!”.
Kreatywne zabawy, które wspierają rozwój psychofizyczny 3-latka
Oprócz wspólnego czytania książeczek i nauki rymowanek, rozwój 3-latka wspaniale stymulują także proste gry typu memory, czy dopasowywanie brakujących elementów układanki. Tym, co powinno umieć 3-letnie dziecko jest także sortowanie rzeczy pod względem tematycznym.
Możemy przygotować dla maluszka kilka kartonów po butach oraz stos różnych przedmiotów np. przyborów kuchennych, elementów garderoby, niektórych warzyw i owoców typu marchewka, czy jabłko. Zadaniem dziecka trzyletniego będzie sortowanie rzeczy ze względu na kategorie (jedzenie, ubrania, zabawki itp.).
Rozwój psychofizyczny 3-latka doskonale wspierają także gry i zabawy na świeżym powietrzu. Jak najczęściej odwiedzajmy z trzyletnim dzieckiem place zabaw, gdzie maluszek będzie miał szansę pod nadzorem opiekuna bawić się w piasku, wspinać, zjeżdżać ze zjeżdżalni, a przede wszystkim nawiązywać relacje z rówieśnikami. Wspaniałym pomysłem wspierającym rozwój dziecka 3-letniego będą także wspólne wyprawy do ZOO, do ogrodu botanicznego, do lasu, na łąkę czy na basen.
Rysowanie, czy bajki w telewizji: co będzie lepsze dla rozwoju psychofizycznego 3-latka?
Tym, co powinien umieć 3-latek jest coraz sprawniejsze rysowanie kół, kresek oraz krzyżyków, dlatego dobrze jest zachęcać maluszka do rysowania, które jest wstępem do nauki pisania. Warto wiedzieć, że tym co umie 3-latek jest zamalowywanie kolorowanek, jednak maluszek wychodzi jeszcze poza kontury rysunku. Dzieje się tak dlatego, że dziecko które ma 3 lata podczas rysowania bazuje głównie na ruchach stawu łokciowego, angażując nadgarstek jeszcze w niewielkim stopniu.
Rozwój umiejętności plastycznych może gwałtownie poprawić się po skoku rozwojowym w 3. roku życia np. dziecko nagle zaczyna rysować krzyżyki i bardziej kształtne koła. Niezwykle korzystne dla rozwoju 3-letniego dziecka jest także ograniczanie do absolutnego minimum korzystania ze smartfonów, oglądania bajek w telewizji, czy na komputerze. W tym wieku maluszki szybko uzależniają się od intensywnej stymulacji jaką fundują im tego typu, nowe technologie.
Warto zauważyć także, że dziecko trzyletnie podczas oglądania bajek lub grania w grę na telefonie jest praktycznie całkowicie bierne, a jego układ nerwowy dostaje ,,rozrywkę podaną na tacy”. Wbrew zapewnieniom producentów takich gier czy bajek, ich oglądanie wcale nie wpływa korzystnie na rozwój psychofizyczny 3-latka.
Częste oglądanie telewizji czy granie na smartfonie może przyczynić się za to do trudności z koncentracją, problemów ze snem i nasilać ataki złości u dziecka 3-letniego. Unieruchomienie 3-letniego dziecka przed ekranem stwarza także większe ryzyko wystąpienia u niego otyłości zarówno teraz, jak i w przyszłości.
Odpieluchowanie: czyli trzyletnie dziecko, które wkracza w świat jeszcze większej samodzielności
Niemal wszystkie dzieci w 3. roku życia z sukcesem żegnają się z pieluchą. Dzieje się tak dlatego, że rozwój 3-latka obejmuje gotowość na odpieluchowanie zarówno w zakresie fizjologicznym, poznawczym oraz emocjonalnych (choć w tym ostatnim aspekcie często pojawia się najwięcej trudności).
Normy rozwojowe dla dziecka 3-letniego obejmują świadomą kontrolę mięśni zwieracza odbytu oraz cewki moczowej, a także zrozumienie i realizację dość skomplikowanego ciągu przyczynowo – skutkowego: czuję, że chce mi się kupę/siku, idę do łazienki, ściągam spodenki i majtki, siadam na nocnik i dopiero rozluźniam zwieracze.
Na samym początku dziecko 3-letnie ma największy problem ze zrozumieniem, że kiedy chce mu się siusiu/kupkę musi jeszcze kilkanaście sekund wstrzymać się z wydalaniem, aby dojść do nocnika i zdjąć odpowiednie części garderoby. Tym, co powinno umieć 3-letnie dziecko jest właściwe sygnalizowanie swoich potrzeb fizjologicznych. Większość trzyletnich dzieci osiąga pełną samoobsługę w zakresie korzystania z nocnika lub toalety, chociaż mogą potrzebować jeszcze pomocy w dokładnym podcieraniu pupy.
W tym wieku niekiedy zdarza się jeszcze okazjonalne zmoczenie w łóżku, jednak z biegiem czasu również wytrzymanie z sikaniem do rana przestaje być problemem dla dziecka trzyletniego. Jeśli uczymy maluszka higieny od samego początku tym, co umie 3-latek jest także samodzielne mycie rąk po każdym skorzystaniu z nocnika/toalety (dlatego warto zaopatrzyć łazienkę w stabilny podest pod umywalkę).
