4-letnie dziecko to trudny do opanowania żywioł i prawdziwy huragan emocji. Zachowanie 4-latka jest nacechowane częstymi przechwałkami i chęcią zwrócenia na siebie uwagi, natomiast w tym wieku maluchy zyskują także większą umiejętność panowania nad sobą, oraz są zdolne do reakcji odroczonych m.in. czekają na swoją kolej.
Jak dokładnie przebiega rozwój emocjonalny 4-latka? Umiejętności 4-latka poprawiają się także w zakresie motoryki dużej, oraz małej. Co powinien umieć 4-latek i jaka jest podstawa programowa dla maluchów, uczęszczających do przedszkola? Zapraszamy do lektury pierwszej części artykułu, poświęconego rozwojowi dziecka w 4. roku życia.
Rozwój motoryki dużej dziecka 4-letniego czyli umiejętności, jakie powinien opanować zdrowo rozwijający się maluszek
Rozwój czterolatka wciąż odbywa się przede wszystkim poprzez ruch i zabawę, dlatego rodzice często są pod wrażeniem niespożytych pokładów energii, która drzemie w ich maluszku. Kiedy dziecko ma 4-latka przede wszystkim doskonali umiejętności zdobyte w poprzednich etapach rozwoju, a także metodą prób i błędów łączy ruchy w sekwencje i próbuje coraz to nowych ,,wygibasów”.
Co powinien umieć 4-latek, bazując na podstawie programowej?
Przede wszystkim maluch sprawnie biega, umie gwałtownie zatrzymać się i w miejscu zmienić kierunek ruchu, skacze obunóż oraz na jednej nodze, a także dla zabawy chodzi na palcach stóp, czołga się, chodzi tyłem i bokiem. Umiejętności 4-latka obejmują także zabawy z piłką: maluch umie ją kopać oraz rzucać, nadając jej określony kierunek. Bieganie z piłką trzymaną w objęciach również nie stanowi większego wyzwania.
Rozwój dziecka 4-letniego obejmuje także łapanie piłki oburącz, ruchem zgarniającym. Maluszek sprawnie przeskakuje z jednej nogi na drugą, wspina się na drabinki na placu zabaw i potrafi przeskakiwać nad niewielkimi przeszkodami. W tym wieku maluchy potrafią także wchodzić i schodzić po schodach krokiem naprzemiennym, rzadko podtrzymując się przy tym barierki. Charakterystyka rozwoju dziecka 4-letniego obejmuje również łączenie ruchów w bardziej skomplikowane sekwencje np. podbiegnięcie i podniesienie piłki, zwrot w miejscu i przeskoczenie z trzymaną piłką nad przeszkodą.
Opisując zachowanie 4-latka nie można pominąć ścisłego związku, jaki w tym wieku zachodzi pomiędzy rozwojem motorycznym, a poznawczym.
4-letnie dziecko zaczyna rozumieć więcej zasad gier zespołowych oraz zabaw, często chce sprawdzić granice swoich fizycznych możliwości (np. ,,Jak wysoko mogę dorzucić piłkę?”) i uwielbia popisywać się przed innymi. Prawidłowy rozwój motoryczny czterolatka obejmuje również możliwość ustania na jednej nodze z otwartymi oczami ok. 5 sek, oraz umiejętność samodzielnej jazdy na rowerku trójkołowym, a nawet na hulajnodze.
Umiejętności w zakresie motoryki małej: co powinien umieć 4-latek, opierając się na podstawie programowej?
4-latek w przedszkolu, ale również w domu ma okazję rozwijać umiejętności w zakresie motoryki małej, takie jak m.in. samodzielne jedzenie z użyciem sztućców dziecięcych, nalewanie wody do szklanki oraz picie z otwartego kubka bez rozlewania. 4-letnie dziecko potrafi także otwierać i zamykać pojemniki, odkręcać i zakręcać butelki oraz słoiki, przekładać z rączki do rączki większe oraz bardzo małe przedmioty np. monety.
4-latek w przedszkolu, na polecenie opiekuna powinien także umieć odwzorować rysowanie kwadratu, koła, linii oraz krzyżyka. Umiejętności 4-latka w zakresie rysowania pozwalają mu także narysować człowieka, u którego można wyodrębnić głowę, oraz 2-3 inne części ciała np. tułów, ręce i/lub nogi. Rozwój czterolatka obejmuje również zamalowywanie wyznaczonego fragmentu obrazka, choć ze względu na umiejętności 4-latka obrazek nie może być zbyt mały. Podczas kolorowania maluchowi zdarza się jeszcze wyjeżdżać poza linie. 4-latek umie także rysować po śladzie i przecinać kartkę papieru na pół, wycinać oraz wydzierać z kartki proste elementy (prace plastyczne z użyciem nożyczek zawsze powinny odbywać się pod nadzorem opiekuna).
Tym, co powinien umieć 4-latek według podstawy programowej jest także lepienie prostych form z plasteliny (m.in. kula, walec), nawlekanie dużych korali na sznur, układanie prostych puzzli i budowanie z klocków różnych konstrukcji, w tym wieży składającej się min. z 8 klocków.
Rozwój samodzielności, czyli co powinien umieć 4-latek zgodnie z podstawą programową?
Z każdym tygodniem maluch staje się coraz bardziej niezależny, przede wszystkim dzięki poprawie umiejętności motorycznych i poznawczych. 4-letnie dziecko większość rzeczy chce robić samo i warto tę chęć wspierać, angażując malucha w domowe sprawunki i zachęcając do samodzielności m.in. w zakresie własnej higieny. Równocześnie bądźmy gotowi do zaoferowania naszej pomocy w sytuacjach, które nieco przerastają umiejętności 4-latka. Zapytajmy, czy maluch nie potrzebuje naszego wsparcia ewentualnie zaproponujmy, że zademonstrujemy jakąś czynność, a dziecko spróbuje ją odtworzyć samodzielnie.
Tym, co powinien umieć 4-latek w zakresie podstawy programowej jest samodzielne ubieranie się i rozbieranie (ewentualnie z niewielką pomocą, szczególnie przy zapinaniu guzików i sznurowaniu butów), a także podstawowa pomoc w zakresie domowych obowiązków np. nakrywanie do stołu, czy odkurzanie małego chodnika.
Charakterystyka dziecka 4-letniego obejmuje bardzo chętne współdziałanie i pomoc w domowych sprawunkach, które w tym wieku wciąż wydają się maluszkowi atrakcyjne, dając mu poczucie sprawczości i świadomość wkładu w życie rodziny lub społeczności przedszkolnej. Mimo, że umiejętności 4-latka potrafią pozytywnie zaskoczyć rodziców warto pamiętać, że wciąż jest to małe dziecko, które nie powinno bez nadzoru przebywać w pobliżu rozgrzanego piekarnika, a także nie może mieć swobodnego dostępu do noży, ani do sprzętów elektrycznych (np. blendera), którymi może zrobić sobie krzywdę.
4-latek w przedszkolu oraz w domu powinien także umieć samodzielnie skorzystać z toalety, przy czym maluch wie, że należy spuścić po sobie wodę, a po wszystkim umyć ręce. 4-letnie dziecko może wymagać jeszcze pomocy w dokładnym podcieraniu pupy, jednak również tę umiejętność maluszek opanuje lada moment.
Zachowanie 4-latka jest bardzo nastawione na uznanie, pochwały i nagrody od osób, które uznaje za autorytety m.in. rodziców, dziadków czy opiekunów w przedszkolu. Warto jednak chwalić malucha przede wszystkim za starania i szczere, dobre chęci, a nie wyłącznie za sukcesy i efekty. Dzięki takiemu nastawieniu 4-latek w przyszłości będzie miał silniejszą motywację wewnętrzną i jest większa szansa, że będzie uczył się bardziej dla własnej satysfakcji, niż tylko i wyłącznie dla nagrody, w postaci dobrej oceny.
Zachowanie 4-latka: jak przebiega prawidłowy rozwój poznawczy?
Rozwój dziecka 4-letniego mocno opiera się na przenikaniu zdolności werbalnych, społecznych oraz na poprawie zdolności poznawczych. 4-letnie dziecko zaczyna coraz lepiej współpracować w grupie i angażować się w bardziej złożone zabawy, ponieważ jest w stanie zrozumieć obowiązujące w nich zasady. 4-latek umie rozróżnić podstawowe przeciwieństwa np. góra-dół i ciepłe-zimne, rozpoznaje podstawowe kolory, potrafi sortować przedmioty ze względu na kategorie np. jedzenie, zabawki, ubrania. 4-letnie dziecko umie także wymieniać liczebniki, jednak jeszcze nie do końca pojmuje ich znaczenie.
Maluch coraz lepiej rozumie pojęcie upływającego czasu – 4-latek w przedszkolu rozumie już, że coś nastąpi ,,jutro”, coś wydarzyło się ,,wczoraj”, a tata przyjdzie po niego ,,po podwieczorku”.
Zachowanie 4-latka jest nastawione na ciągłe uczenie się i chłonięcie świata poprzez jego doświadczanie oraz zadawanie opiekunom mnóstwa pytań, zaczynających się od magicznego słowa: ,,Dlaczego…?”. Rodzice 4-latka często mają wrażenie, że muszą zamienić się w chodzącą encyklopedię, ponieważ ich ciekawska pociecha dopytuje o szczegóły różnych zjawisk, przedmiotów i zasad obowiązujących w społeczeństwie.
Zachowanie 4-latka jest regulowane poprzez głębsze zrozumienie przez niego zasad. 4-letnie dziecko zdaje sobie sprawę, że innego zachowania rodzice oczekują od niego w m.in. restauracji, w kościele, a innego w sali zabaw dla dzieci. Oczywiście świadomość reguł nie oznacza automatycznie, że maluch będzie ich bezrefleksyjnie przestrzegać – charakterystyka dziecka 4-letniego to wszak ciągłe testowanie granic stawianych przez rodziców i chęć robienia wielu rzeczy ,,po swojemu”.
W rozwoju czterolatka obserwuje się także wykształcenie pojęcia ,,moje” i ,,twoje”, przez co maluch podkreśla swoją odrębność. 4-latek coraz częściej jest też zdolny do reakcji odroczonych, czyli m.in. udaje mu się poczekać na swoją kolej, kiedy wytłumaczy mu się panujące zasady. 4-latek w przedszkolu czy na placu zabaw częściej dzieli się np. zabawkami, ponieważ zaczyna dostrzegać społeczne korzyści takich zachowań, co wcześniej nie było dla niego możliwe do zrozumienia. Dlatego 4. rok życia dziecka to dobry moment na uczenie go podstawowych zasad moralnych i wprowadzenie pojęć ,,dobra” oraz ,,zła” w kontekście relacji z innymi ludźmi, oraz rówieśnikami.
Charakterystyka dziecka 4-letniego: rozwój emocjonalny
4-latek to prawdziwy huragan emocji, dlatego ten wiek jest dość trudny zarówno dla samego malucha, jak i dla jego opiekunów. Charakterystyka dziecka 4-letniego to częste prowokowanie rodziców, testowanie stawianych przez nich granic, buntowanie się, przechwałki i fascynacja wszystkim co nie dozwolone i ,,zakazane”. Dlatego zachowanie 4-latka często cechuje wypowiadanie dla zabawy brzydkich słów i ,,rechotanie” podczas obserwacji reakcji opiekunów. Warto pamiętać, że tak przebiega rozwój poznawczy i emocjonalny 4-latka, dlatego oprócz ustalenia z nim jasnych zasad zachowania i wytyczania dziecku granic, rodzice muszą wykazać się także sporą dawką wyrozumiałości.
Zachowania 4-latka to także próba zaimponowania rówieśnikom czy opiekunom poprzez wymyślanie różnych, trudnych (a często także niebezpiecznych) zadań ruchowych, czy opowiadanie niestworzonych historii na swój temat.
Rozwój wyobraźni czterolatka przebiega teraz bardzo intensywnie, przez co rodzice mogą odnieść wrażenie, że maluch celowo kłamie i zmyśla, nabierając złych nawyków. Oczywiście, że 4-latek uwielbia zwracać na siebie uwagę, jednak jego wymyślone historie często wynikają z normalnej dla tego wieku trudności z odróżnieniem tego, co prawdziwe, od wytworów własnej wyobraźni.
Rozwój emocjonalny 4-latka to więc często także etap strachu przed potworami spod łóżka, czy przed smokiem mieszkającym w szafie. Często w trudnych emocjonalnie sytuacjach 4-letnie dziecko zaczyna opowiadać o zmyślonym przyjacielu, który pomaga pokonywać mu różne wyzwania i uczucia, w tym m.in. samotność, strach, poczucie winy. Warto obserwować rozwój emocjonalny 4-latka i uważnie słuchać jego ,,zmyślonych” historii bez wyśmiewania. Jeśli maluch stwarza wrażenie nieustannie zatopionego w świecie swoich fantazji, ma duże problemy z odróżnieniem fikcji od rzeczywistości i bardzo często opowiada o swoim zmyślonym przyjacielu, warto zasięgnąć porady psychologa dziecięcego.
Rozwój emocjonalny 4-latka to także odczuwanie nowych dla niego emocji, takich jak wstyd, poczucie winy, czy duma. Maluch wciąż może mieć problemy z nazywaniem swoich uczuć, dlatego jak najczęściej rozmawiajmy z 4-latkiem o emocjach i właściwych strategiach radzenia sobie z nimi.
