Kalendarz Ciążowy

Ile trwa 1 trymestr ciąży i jak układać jadłospis, aby zapewnić sobie i dziecku maksimum wartości odżywczych? Jakie witaminy w ciąży zalecane są w 1 trymestrze dla prawidłowego rozwoju płodu? Czy u wszystkich kobiet w pierwszym trymestrze ciąży występują nudności, zmęczenie i ogólne złe samopoczucie? Jak rozpoznać niepokojące objawy 1 trymestru ciąży? W tym wpisie wprowadzamy przyszłych rodziców w ogólny przebieg pierwszych miesięcy ciąży.

Ile trwa 1 trymestr ciąży i jak w tym czasie zmienia się płód?

Pierwsze trzy miesiące ciąży obejmujące okres od zapłodnienia do 13 tygodnia ciąży (t.c.) są nazywane 1 trymestrem. Kobiety, które spodziewają się dziecka po raz pierwszy mogą być zdziwione, że to ile trwa 1 trymestr ciąży lekarze określają liczbą tygodni, a nie miesięcy. Dzieje się tak dlatego, że przebieg całej ciąży jest bardzo dynamiczny i poszczególne, kluczowe fazy rozwoju płodu często następują niemal z tygodnia na tydzień. To dlatego niektóre badania w 1 trymestrze, a także w kolejnych miesiącach ciąży należy wykonywać w określonych przedziałach tygodniowych, w których najlepiej można zbadać wybrane parametry rozwoju dziecka. W pierwszym trymestrze zarodek zmienia się w płód, który pod koniec 3 miesiąca ciąży osiąga długość nawet 10 centymetrów i waży niemal 150 gram! Co prawda wyglądem nie przypomina jeszcze typowego noworodka, jednak w okolicach 13 tygodnia płód ma już wykształcone m.in.: dłonie i stopy, oczy z rozmieszczenia bocznego stopniowo zaczynają przemieszczać się w przód, a sama głowa i mózg stanowią niemal połowę długości ciała. W pierwszym trymestrze bardzo intensywnie przebiega proces organogenezy, podczas której powstają wszystkie narządy i układy rozwijającego się płodu. W kolejnych trymestrach ciąży będą one dojrzewać i doskonalić swoje funkcje po to, aby nowonarodzone dziecko mogło zacząć samodzielnie funkcjonować poza bezpiecznym środowiskiem macicy swojej mamy.

Co jeść w 1 trymestrze ciąży, a jakich produktów lepiej unikać??

Dieta i nawadnianie organizmu mają kolosalne znaczenie nie tylko dla optymalnego rozwoju płodu, ale również dla zdrowia i dobrego samopoczucia kobiety w ciąży. Co jeść w 1 trymestrze ciąży? Warto zadbać o różnorodność, świeżość i dobrą jakość spożywanych pokarmów. Duża ilość surowych, dobrze umytych warzyw i owoców, produkty pełnoziarniste, nabiał, mięso i ryby ze sprawdzonych źródeł to sposób na zdrowy jadłospis w 1 trymestrze ciąży. Jedząc ryby staraj się wybierać mniejsze i nie drapieżne, gdyż kumulują mniej metali ciężkich. Do każdego posiłku wprowadzaj dużo warzyw, najlepiej w formie surówek, a słodkie desery zastąp sezonowymi owocami. Zaparcia, wzdęcia i złe samopoczucie w 1 trymestrze ciąży? Nawodnienie ma tutaj ogromne znaczenie! Pij dużo niskosodowej wody źródlanej, najlepiej ok. 3 litry dziennie. Kluczem do zdrowego jadłospisu w 1 trymestrze ciąży jest urozmaicenie oraz unikanie żywności wysoko przetworzonej, bogatej w cukry proste, dużą ilość tłuszczów nasyconych, konserwantów i słodzików. Oczywiście od czasu do czasu każdą przyszłą mamę nachodzi zachcianka na ciasteczka z kremem czy pizzę, i nie ma w tym nic złego pod warunkiem, że tego typu produkty spożywane są sporadycznie, a na co dzień w jadłospisie kobiety w 1 trymestrze ciąży królują zdrowe, pełnowartościowe posiłki. Oprócz wiedzy na temat tego co jeść w 1 trymestrze ciąży warto również zwrócić uwagę na pokarmy, których zaleca się unikać:

  • surowe mięso oraz surowe ryby: ze względu na ryzyko zakażenia toksoplazmozą. Tatar, surowe wędliny (m.in. prosciutto) oraz sushi z surową rybą dobrze jest chwilowo zastąpić innymi przysmakami, np. sushi z rybą pieczoną. Podczas przyrządzania mięsa należy pilnować, aby było dokładnie ugotowane, upieczone lub usmażone. W ciąży unikamy również jedzenia dużej ilości wątróbki, która choć zdrowa i bogata w żelazo, zawiera także dużą ilość wit. A (a jej nadmiar może być szkodliwy dla płodu);
  • sery wykonane z mleka niepasteryzowanego: ryzyko zakażenia listeriozą. Należy pod tym kątem uważnie czytać składy poszczególnych serów;
  • surowe jajka: ryzyko zakażenia salmonellą. Jajka na miękko należy na czas ciąży zastąpić dobrze ściętymi i ugotowanymi. Warto też unikać deserów zawierających surowe jajka np. tiramisu czy niektóre puddingi;
  • duża ilość kofeiny: zaleca się nie przekraczać dawki 200-300 mg w ciągu doby. Jeśli lekarz prowadzący ciążę nie zaleci inaczej, jedna filiżanka kawy to przyjemność, z której nie trzeba w ciąży rezygnować. Warto również ograniczyć spożywanie dużej ilości czarnej herbaty, która również zawiera kofeinę;
  • zielona herbata: najnowsze badania dowiodły, że ze względu na dużą zawartość polifenoli spożywanie nadmiernej ilości zielonej herbaty w III trymestrze ciąży może doprowadzić do przedwczesnego zamknięcia przewodu tętniczego, zwiększając ryzyko powstawania wad serca i nadciśnienia tętniczego u płodu.

Skoro już wiesz co jeść w 1 trymestrze ciąży nie zapomnij także o rezygnacji z używek: alkohol (nawet w niewielkich ilościach!), papierosy i narkotyki mogą doprowadzić do nieodwracalnego zaburzenia rozwoju płodu.

Jakie witaminy suplementować w 1 trymestrze ciąży i czy jest to konieczne?

Zgodnie z zaleceniami WHO (Światowej Organizacji Zdrowia), prawidłowo zbilansowana i różnorodna dieta powinna być podstawą w dostarczaniu kobiecie wszystkich niezbędnych minerałów i witamin w 1 trymestrze oraz w kolejnych etapach ciąży. Niemniej jednak Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP) rekomenduje suplementację:

  • Kwasu foliowego: jest on bardzo ważny dla prawidłowego rozwoju układu nerwowego, w tym cewy nerwowej. Zalecana w pierwszym trymestrze suplementacja kwasu foliowego u zdrowych kobiet wynosi 0,4-0,8 mg na dobę, jednak biorąc pod uwagę indywidualny stan zdrowia i czynniki ryzyka u danej ciężatnej, lekarz prowadzący może zlecić dla niej dużo większą dawkę.
  • Żelaza: suplementacja tego pierwiastka nie jest konieczna w przypadku prawidłowych wyników badań krwi. Suplementację zaleca się wyłącznie u pacjentek z anemią wynikającą z niedoboru żelaza- dawkę dobiera lekarz prowadzący ciążę.
  • Witaminy D: optymalnie jest dostosować dawkę zażywanej wit. D do jej aktualnego poziomu we krwi (dawkę dobiera lekarz prowadzący), jednak zgodnie z aktualnymi zaleceniami PTGiP, u kobiet ciężarnych u których nie stwierdza się niedoborów witaminy D zaleca się jej suplementację w dawce 2000 j.m. na dobę.
  • Jodu: jeśli ciężarna nie ma stwierdzonych schorzeń tarczycy zaleca się dla niej suplementację jodu w dawce 200 mikrogram na dobę
  • Kwasów DHA (to kwasy z grupy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych): podczas całej ciąży oraz karmienia piersią zaleca się suplementację minimum 200 mg na dobę. W przypadku spożywania małej ilości produktów bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe (m.in. tłuste ryby, olej lniany) dawka przyjmowanych kwasów DHA powinna być większa. Większą dawkę kwasów DHA stosuje się także u ciężarnych zagrożonych porodem przedwczesnym.

Warto pamiętać, że rutynowa suplementacja dużej ilości witamin w 1 trymestrze ciąży nie jest zalecana na własną rękę, gdyż nadmiar niektórych pierwiastków np. żelaza czy wit. A może być niekorzystny dla rozwoju płodu. Suplementację wszystkich witamin w 1 trymestrze jak i w trakcie całej ciąży zaleca kobiecie lekarz prowadzący, który dobiera ją adekwatnie do wyników morfologii krwi, chorób współistniejących i przebiegu ciąży.

Złe samopoczucie w 1 trymestrze ciąży - jak radzić sobie z kłopotliwymi dolegliwościami?

Nudności, nietolerancja zapachowa, ,,zachcianki spożywcze”, częsta potrzeba oddawania moczu czy ból pleców w 1 trymestrze ciąży to tylko niektóre z objawów towarzyszących pierwszym miesiącom po zapłodnieniu. Złe samopoczucie i uciążliwe dolegliwości w 1 trymestrze ciąży nie występują z takim samym nasileniem u wszystkich ciężarnych - to kwestia bardzo indywidualna. Nie tylko na początku, ale w trakcie całej ciąży warto okazywać sobie szczególną troskę i wyrozumiałość: jak najczęściej odpoczywać, zdrowo się odżywiać i pić dużą ilość wody, która pomoże uporać się ze wzdęciami i ewentualnymi zaparciami. Wahania nastroju są spowodowane burzą ciążowych hormonów, dlatego dobrze jest uprzedzić partnera i najbliższych o możliwych, nagłych wybuchach radości, lub przypływach łez. Częste złe samopoczucie w 1 trymestrze ciąży najbardziej związane jest z uczuciem ogólnego zmęczenia i nawracającymi nudnościami, na które pomóc może zastosowanie imbiru. W przypadku uciążliwych, niepohamowanych wymiotów należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym ciążę. Ból pleców w 1 trymestrze ciąży jest spowodowany zmianami dystrybucji napięć w obrębie więzadeł i mięśni miednicy, co bezpośrednio przekłada się na dyskomfort, szczególnie w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Jeśli nie ma przeciwwskazań lekarskich, na ból pleców w ciąży pomocne będą delikatne ćwiczenia rozciągające ciało np. joga dla ciężarnych. Bardzo pomocne jest również stosowanie specjalnych poduszek w formie rogala lub długiego walca, które ułatwią znalezienie dla siebie najwygodniejszej pozycji podczas odpoczynku. Większość uciążliwych dolegliwości i złe samopoczucie mijają pod koniec 1 trymestru, choć jest to kwestią indywidualną dla każdej ciężarnej.

Niepokojące objawy w 1 trymestrze ciąży

Czy brązowe upławy w 1 trymestrze ciąży powinny być powodem do niepokoju? Taki kolor wydzieliny z pochwy oznacza, że jest ona podbarwiona krwią, co na samym początku 1 trymestru najczęściej jest spowodowane tym, że zarodek właśnie zaimplantował się w ścianie macicy. Brązowe upławy w 1 trymestrze ciąży mogą wystąpić także m.in. w wyniku niewielkiego uszkodzenia nabłonka pochwy po stosunku płciowym, czy na skutek zmian hormonalnych. Każdą zmianę wyglądu i zapachu wydzieliny z pochwy w 1 trymestrze (oraz w trakcie całej ciąży) należy zgłosić swojemu lekarzowi prowadzącemu. Kobiety bardzo często obserwują w 1 trymestrze ciąży zwiększoną ilość wydzieliny z pochwy - jest to objaw całkowicie normalny, związany ze wzrostem stężenia progesteronu i estrogenów. Upławy takie powinny być bezwonne, o przezroczystym lub lekko białawym zabarwieniu. Inne, niepokojące objawy 1 trymestru które są jednak zupełnie naturalne to m.in.: ból w dole brzucha, przypominający ten menstruacyjny oraz tkliwość i obrzęk piersi. Ból brzucha ,,jak na okres” jest związany ze wzrostem macicy, która pociąga za sobą liczne więzadła i mięśnie, powodując ich wzmożone napięcie. Z kolei piersi pod wpływem hormonów ciążowych zaczynają przygotowywać się do produkcji mleka, przy czym stają się bardziej tkliwe i bolesne. Pilnej konsultacji lekarskiej wymaga bardzo silny ból brzucha szczególnie, jeśli towarzyszy mu krwawienie z dróg rodnych. O wszystkich, niepokojących objawach 1 trymestru, ciężarna zawsze powinna poinformować swojego ginekologa, który fachowo odpowie na wszystkie pytania i skieruje kobietę na ewentualną, dalszą diagnostykę.

Jakie badania wykonuje się w 1 trymestrze ciąży?

Do 10 t.c. lub w chwili pierwszego zgłoszenia się do ginekologa, kobieta dostaje skierowania na następujące badania w 1 trymestrze ciąży:

  • Morfologia krwi
  • badanie ogólne moczu
  • oznaczenie grupy krwi i czynnika RH (jeśli ciężarna nie posiada odpowiednio udokumentowanego, wcześniejszego badania grupy krwi) oraz badanie przeciwciał odpornościowych do antygenów krwinek czerwonych
  • Cytologia (o ile nie była wykonywana w ostatnich 6 miesiącach)
  • USG piersi
  • Badanie VDRL
  • U kobiet z grupy ryzyka pomiar stężenia glukozy na czczo lub test OGGT (test obciążenia glukozą)
  • Badanie HIV, HCV i HBS
  • Badanie w kierunku toksoplazmozy (IgG oraz IgM)
  • Badanie w kierunku różyczki (IgG oraz IgM)
  • Oznaczenie TSH

Powyższe badania stanowią minimum diagnostyczne, które powinno być zlecone przez lekarza ginekologa każdej pacjentce. Warto pamiętać, że w razie potrzeby m.in. w przypadku występowania u kobiety chorób przewlekłych przed ciążą, ginekolog może zlecić przeprowadzenie także innej, dodatkowej diagnostyki. Ponadto lekarz zaleci ciężarnej kontrolę stomatologiczną, a w trakcie każdej kolejnej wizyty będzie mierzył u kobiety ciśnienie krwi oraz masę ciała. W 1 trymestrze ciąży lekarz ginekolog przeprowadza również u pacjentki badanie przesiewowe w kierunku ryzyka wystąpienia depresji (to badanie przesiewowe powinno zostać powtórzone w III trymestrze).

Jakie jeszcze badania w 1 trymestrze ciąży czekają przyszłą mamę?

Przede wszystkim jest to USG 1 trymestru, nazywane również USG genetycznym. Według zaleceń PTGiP należy wykonać je między 11 t.c. + 1 dzień a 13 t.c. + 6 dni. Najbardziej optymalnym dla tego badania USG terminem jest okres między 12 a 13 tygodniem ciąży, ponieważ płód ma wtedy optymalną wielkość, aby zbadać u niego CRL (długość siedzeniowo-ciemieniową) oraz NT (przezierność karku). Jakie jeszcze parametry ocenia się podczas USG 1 trymestru?

  • potwierdza się wiek ciąży - czy jest zgodny z wyliczonym na podstawie daty ostatniej miesiączki
  • ocenia się dobrostan płodu
  • przeprowadza się podstawową ocenę anatomii płodu

Zgodnie z aktualnymi wytycznymi PTGiP każda ciężarna oprócz badania USG 1 trymestru powinna wykonać również test podwójny, nazywany testem PAPP-A. Jest to test w pełni nieinwazyjny, który wykonuje się poprzez badanie stężenia białka PAPP-A oraz bHCG w próbce krwi pobranej od kobiety ciężarnej. Połączenie USG 1 trymestru oraz testu PAPP-A pozwala z dużym, gdyż niemal 95% prawdopodobieństwem określić, czy u płodu występują niektóre z najczęstszych wad chromosomalnych. Białko PAPP-A jest również wyznacznikiem funkcji łożyska. Test podwójny jest refundowany przez NFZ jedynie dla pacjentek z grupy podwyższonego ryzyka, niemniej jednak PTGiP rekomenduje, aby był on wykonany u każdej ciężarnej.

Dofinansowanie UE
Informujemy, iż w celu realizacji usług dostępnych w naszym serwisie, optymalizacji jego treści oraz dostosowania serwisu do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies można kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszego serwisu internetowego, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż użytkownik akceptuje stosowanie plików cookies. Więcej informacji zawartych jest w polityce prywatności serwisu.
Akceptuję