Rozpoczął się 21 tydzień ciąży – który to miesiąc? Czym jest nadciśnienie tętnicze indukowane ciążą i jakie może mieć konsekwencje dla mamy i dziecka? Czy niska waga dziecka w 21 tygodniu ciąży to powód do zmartwień i ile w tym okresie powinna przytyć kobieta ciężarna? Czy w dwudziestym pierwszym tygodniu ciąży można już rozpocząć edukację przedporodową? Jak w tym czasie rozwija się płód i czy kobieta w 21 tygodniu ciąży powinna już wyczuwać ruchy dziecka? Ciąża to czas, w którym przyszłą mamę i jej najbliższych nurtuje wiele pytań – w tym wpisie przybliżamy najważniejsze informacje o przebiegu 21 tygodnia ciąży.
Rozpoczynamy 21 tydzień – który to miesiąc ciąży? Czy to dobry moment na rozpoczęcie edukacji przedporodowej?
Kobieta w dwudziestym pierwszym tygodniu (20.1-21 t.c.) jest w 5 miesiącu i II trymestrze, wkraczając w drugą połowę ciąży. Jej brzuch w 21 tygodniu ciąży staje się wyraźnie zaokrąglony, a dno macicy znajduje się na linii pępka. Wiele przyszłych mam doświadcza teraz przypływu sił, dlatego to bardzo dobry moment na rozpoczęcie edukacji przedporodowej.
Zgodnie z przepisami, od 21 t.c. każdej ciężarnej przysługuje prawo do bezpłatnych spotkań edukacyjnych z położną. Jeśli do tej pory ciężarna kontaktowała się ze swoją położną sporadycznie, jest to świetny czas na bliższe zapoznanie – doświadczona położna to nieocenione wsparcie, zarówno podczas samych przygotowań do porodu, jak i doradztwa w zakresie opieki nad noworodkiem.
W dwudziestym pierwszym tygodniu ciąży, można zdecydować się również na uczęszczanie do szkoły rodzenia, w której przyszli rodzice mogą odbyć edukację przed porodem w gronie innych par spodziewających się dziecka. Wiele z takich szkół oferuje zajęcia bezpłatne, refundowane przez NFZ. Z kolei płatne szkoły rodzenia często działają bardzo elastycznie (także online), dopasowując terminy i szczegółowy program zajęć do napiętego harmonogramu pracy przyszłych rodziców. Od 21 tygodnia ciąży zdecydowanie warto poświęcić czas na dobre przygotowanie się do samego porodu, jak i opieki nad nowonarodzonym dzieckiem.
Dolegliwości 21 tygodnia ciąży: brzuch jest wyraźnie widoczny, mogą pojawić się przebarwienia na skórze i skurcze łydek, które nie dają w nocy spać
Dolegliwości ciążowe każdej z kobiet mogą mieć nieco inny przebieg, a niektóre ciężarne nie odczuwają ich wcale. Wspólnym mianownikiem dla większości pań, w tym okresie ciąży, jest powiększający się brzuch, który już trudno ukryć, szczególnie pod bardziej obcisłym ubraniem. Wiele kobiet w 21 tygodniu ciąży na forum internetowym wymienia się zdjęciami rosnących brzuszków i pytaniami na temat wzrostu swojej masy ciała.
Ciężarna w tym czasie powinna przybierać na wadze ok 300-500 gram miesięcznie, jednak w 21 tygodniu ciąży waga matki jest kwestią bardzo dla niej indywidualną, zależną m.in. od masy ciała sprzed ciąży czy stylu życia, jaki prowadzi. Nie warto więc nadmiernie porównywać się z innymi kobietami, a wszelkie wątpliwości co do wzrostu wagi czy dolegliwości 21 tygodnia ciąży dobrze jest skonsultować ze swoim lekarzem.
Ostuda ciążowa
W tym czasie wiele przyszłych mam zauważa na swojej skórze przebarwienia, najczęściej w obrębie twarzy. To tzw. ostuda ciążowa, czyli nadmierna pigmentacja związana ze zmianami hormonalnymi oraz nadprodukcją melaniny. Tej dolegliwości 21 tygodnia ciąży można zapobiec, stosując na odsłonięte części ciała krem z wysokim filtrem SPF 50 (najlepiej przez cały okres ciąży). Warto również unikać długotrwałej, bezpośredniej ekspozycji na słońce.
Linea negra
Zwiększone wydzielanie melaniny prowadzi także do ciemnienia brodawek sutkowych, oraz pojawienia się tzw. linea negra – czarnej kresy na skórze, biegnącej od pępka do spojenia łonowego (a często przez całą długość brzucha).
Skurcze łydek
Spora część kobiet w 21 t.c. skarży się na skurcze łydek, które dokuczają im szczególnie w nocy. Pomocne może okazać się delikatnie rozciągnięcie i rozmasowanie spiętych mięśni nóg przed snem. W trakcie dnia należy dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu, spożywanie dużej ilości świeżych warzyw, a w razie nasilenia problemu poprosić lekarza o rekomendację bezpiecznych dla kobiet w ciąży suplementów bogatych w magnez.
Nadciśnienie indukowane ciążą wykryte w 21 tygodniu ciąży – jakie konsekwencje może mieć dla przyszłej mamy oraz dziecka?
O nadciśnieniu ciążowym (ciśnienie tętnicze krwi ciężarnej wynosi 140/90 mmHg lub więcej) mówimy, jeśli zostanie zdiagnozowane po 20 tygodniu, czyli tak naprawdę od dwudziestego pierwszego tygodnia ciąży. W przypadku, gdy podczas wizyt kontrolnych ginekolog stwierdzi zbyt wysokie ciśnienie przed upływem 20 tygodnia, mówimy o nadciśnieniu przewlekłym, które najpewniej występowało u kobiety jeszcze przed ciążą, ale z różnych przyczyn nie zostało zdiagnozowane.
Nadciśnienie indukowane ciążą ma najprawdopodobniej związek z nieprawidłowościami podczas implantacji łożyska i występuje nawet u 10% ciężarnych. Wyróżniamy:
- nadciśnienie ciążowe łagodne (nie przekracza 140/90 mmHg);
- oraz nadciśnienie ciążowe ciężkie (wartości równe lub większe niż 160/110 mmHg).
Nadciśnienie ciążowe charakteryzuje się tym, że nie towarzyszy mu białkomocz i ustępuje samoistnie do 6 tygodni po porodzie. W przypadku stwierdzenia nadciśnienia w 21 t.c. lekarz zaleci codzienne, regularne kontrole ciśnienia krwi w domu, częstsze wykonywanie badań krwi i moczu oraz wdrożenie zmian w stylu życia. Może również zadecydować o wprowadzeniu od 21 tygodnia ciąży odpowiedniego leczenia farmakologicznego.
Powikłaniami nieleczonego nadciśnienia w ciąży mogą być m.in. patologie w obrębie łożyska prowadzące do niedotlenienia i niedożywienia płodu, poród przedwczesny, wystąpienie u ciężarnej udaru mózgu, zespołu HELLP (niedokrwistość hemolityczna, podwyższone poziomy enzymów wątrobowych i małopłytkowość) czy groźnego stanu rzucawkowego.
Jaka jest waga dziecka w 21 tygodniu ciąży i jak w tym czasie przebiega jego rozwój?
Płód zaczyna intensywnie gromadzić pod skórą tkankę tłuszczową, która po porodzie będzie miała za zadanie zapewnić mu prawidłową termoregulację. Ruchy dziecka w 21 tygodniu ciąży wciąż są nieskoordynowane, jednak mózg zaczyna wyraźnie rejestrować ich przebieg: dziecko wierzga nogami i rączkami, obraca się, a nawet zaczyna bawić pępowiną (bez obaw, nie zrobi sobie krzywdy). Wyraźnie reaguje również na gwałtowne dźwięki i kojące głosy swojej mamy, taty i rodzeństwa.
Jak często w 21 tygodniu ciąży ruchy dziecka powinny być odczuwane przez przyszłą mamę?
Przede wszystkim płód ma w macicy wciąż sporo miejsca na wszelkie ,,fikołki” i kopnięcia, dlatego jego aktywność może być odczuwana przez ciężarną dość delikatnie. Najczęściej ruchy płodu można wyczuć po posiłku oraz kiedy kobieta przestaje intensywnie się poruszać, decydując na chwilę odpoczynku.
Waga płodu w 21 tygodniu ciąży wynosi ok. 340-360 gram, jednak może osobniczo różnić się od tych wartości – każde dziecko zaczyna rozwijać się w swoim indywidualnym tempie. Jest to podyktowane m.in. czynnikami genetycznymi, jak i środowiskowymi np. stylem życia i budową ciała ciężarnej. O tym, czy waga dziecka w 21 tygodniu ciąży mieści się w granicach normy, lekarz informuje przyszłych rodziców podczas wizyt kontrolnych.
W tym czasie szpik kostny płodu przejmuje od wątroby funkcję produkcji białych krwinek, które odgrywają bardzo ważną rolę w kształtowaniu układu odpornościowego dziecka. Wszystkie narządy dziecka dojrzewają, przygotowując się powoli do samodzielnego funkcjonowania poza macicą.
Diagnostyka w 21 tygodniu ciąży – czy obowiązkowo wykonuje się USG? Jakie badania należy wykonać w tym czasie?
Wybierając się do swojego ginekologa, ciężarna powinna wykonać przede wszystkim morfologię krwi oraz badanie ogólne moczu. U kobiet, u których w I trymestrze nie wykryto przeciwciał w kierunku toksoplazmozy (IgM) zaleca się powtórzenie diagnostyki. Z kolei u ciężarnych z ujemnym czynnikiem grupowym krwi (Rh-) rekomenduje się ponowne oznaczenie przeciwciał anty-D.
Między 18 a 22 t.c. zaleca się również wykonanie bardzo ważnego USG II trymestru. Wykonanie tego USG w 21 tygodniu ciąży to dobry moment, ponieważ oprócz szczegółowej oceny anatomii płodu (w tym występowanie wad wrodzonych), lekarz będzie w stanie potwierdzić także:
- płeć dziecka;
- wiek ciąży;
- stan łożyska;
- wód płodowych;
- oraz macicy.
Niektóre wady wrodzone płodu (np. wady serca) można leczyć jeszcze w ciąży, dlatego USG połówkowe jest tak ważnym diagnostycznie badaniem. Jeśli do 21 tygodnia ciąży, nie zostało jeszcze wykonane, to ostatni dzwonek, aby zapisać się na nie w zalecanym przez PTGiP terminie.
Konsultacja:
dr hab. n. med. prof. IMID Tadeusz Issat – Kierownik Kliniki Położnictwa i Ginekologii w Instytucie Matki i Dziecka;
Maria Krowicka-Wasyl – lekarz rezydent w trakcie specjalizacji z ginekologii i położnictwa, Klinika Położnictwa i Ginekologii w Instytucie Matki i Dziecka.