Syrop glukozowo-fruktozowy: cichy wróg

Nie tylko cukier nie krzepi. Jego słodkie zamienniki – w tym dość wszędobylski syrop glukozowo-fruktozowy – także mogą niekorzystnie wpływać na zdrowie twoje i twoich najbliższych. Dowiedz się, co to jest syrop glukozowo-fruktozowy, dlaczego lepiej go unikać i w ich jakich produktach występuje.

Nie będzie przesadą stwierdzenie, że zamiłowanie do słodkiego smaku wyssaliśmy z mlekiem matki. To przecież słodkie mleko mamy było naszym pierwszym pokarmem, który zaspokajał nie tylko głód i pragnienie, ale też potrzebę dotyku, ciepła, miłości. Nic więc dziwnego, że tak wielu z nas ma słabość do tego, co słodkie. Producenci żywności dobrze o tym wiedzą, dlatego poszukiwali substancji, która byłaby jeszcze słodsza niż cukier, a do tego tańsza i łatwiejsza w użyciu niż on. Poszukiwania te doprowadziły do powstania związku o nazwie „syrop glukozowo-fruktozowy”. Co to jest, jaki może mieć wpływ na nasze zdrowie i w jakich produktach występuje? Czytaj dalej, aby poznać bliżej ten często obecny w żywności, bardzo słodki, a jednocześnie bardzo szkodliwy syrop. 

Co to jest syrop glukozowo-fruktozowy?

Syrop glukozowo-fruktozowy to płynny związek składający się z wolnych cząsteczek glukozy i fruktozy, zaś proporcje między tymi cząsteczkami mogą być różne. Określenie „syrop glukozowo-fruktozowy” stosowane jest do syropów, w których przeważa glukoza. Natomiast syropy, w których przeważa fruktoza (stanowi ponad 50%), określa się jako syropy fruktozowo-glukozowe. W przemyśle wykorzystywane są także wysokofruktozowe syropy kukurydziane (w skrócie HFCS). HFCS-42 zawiera 42% fruktozy – najczęściej wykorzystywany jest w Europie; HFCS-55 ma 55% fruktozy – stosowany jest głównie w USA i Kanadzie.

Dla uproszenia, w odniesieniu do wspomnianych wyżej syropów poniżej używamy jednej, wspólnej nazwy – syrop glukozowo-fruktozowy. 

Syrop glukozowo-fruktozowy a cukier

Kiedy słyszymy słowo „cukier”, to w pierwszej kolejności na myśl przychodzi nam ten dobrze znany z domowej cukiernicy – sypki i biały (np. cukier kryształ). Zalicza się on do disacharydów (czyli inaczej dwucukrów), a jego chemiczna nazwa to „sacharoza”. Ten cukier zbudowany jest z cząsteczek glukozy i fruktozy w proporcji 1:1. Natomiast syrop glukozowo-fruktozowy to też rodzaj cukru, ale mający płynną konsystencję, a cząsteczki glukozy i fruktozy występują w nim w różnych proporcjach. Syrop glukozowo-fruktozowy a cukier: czym się poza tym różnią? Kiedy spojrzymy na syrop glukozowo-fruktozowy i cukier z technologicznego punktu widzenia, to dowiemy się, że ten pierwszy ma następujące cechy:

• lepsza rozpuszczalność, 
• większa lepkość, 
• mniejsza podatność na działanie niekorzystnych mikroorganizmów, które powodują psucie się żywności. 

Nic dziwnego, że syrop glukozowo-fruktozowy tak bardzo spodobał się producentom produktów spożywczych. Kolejna różnica między cukrem a syropem glukozowo-fruktozowym to sposób ich pozyskiwania. Cukier otrzymujemy z trzciny cukrowej lub z buraków cukrowych, natomiast syropy glukozowo-fruktozowe produkuje się najczęściej ze skrobi pszennej i kukurydzianej.  

Syrop glukozowo-fruktozowy: szkodliwość 

Szkodliwość syropu glukozowo-fruktozowego zależy od jego ilości, jakie pojawiają się w naszym menu. Naukowcy nie pozostawiają wątpliwości, że im więcej go spożywamy, tym bardziej ryzykujemy rozwój takich schorzeń, jak:

• cukrzyca typu 2, 
• miażdżyca, 
• nadciśnienie tętnicze, 
• dna moczanowa, 
• niealkoholowe stłuszczenie wątroby,
• niektóre rodzaje nowotworów. 

Syrop glukozowo-fruktozowy może ponadto obniżać aktywność białych krwinek, od których zależy nasza odporność.  Szkodliwość syropu glukozowo-fruktozowego wiąże się też z jego udziałem w zaburzeniu mechanizmu głodu i sytości poprzez obniżenie produkcji leptyny. Leptyna nazywana jest inaczej hormonem sytości, dlatego też spadek jej stężenia w organizmie sprzyja spożywaniu większych ilości jedzenia, a w konsekwencji do przerostu tkanki tłuszczowej, czyli rozwoju nadwagi i otyłości. 

Natomiast szkodliwość syropu glukozowo-fruktozowego dla układu krążenia wynika z tego, że dostarcza on sporych ilości fruktozy. A nadmiar fruktozy w codziennej diecie może przyczyniać się do zaburzeń gospodarki lipidowej, wpływając przede wszystkim na wysokie stężenie trójglicerydów i LDL-cholesterolu (tzw. „złego cholesterolu”) i niskie stężenie HDL-cholesterolu (tzw. „dobrego cholesterolu).  Dlatego dobrze być świadomym konsumentem i wiedzieć, w jakich produktach występuje syrop glukozowo-fruktozowy, aby starać się go unikać. 

Syrop glukozowo-fruktozowy – w jakich produktach występuje? 

Syrop glukozowo-fruktozowy występuje w wielu słodyczach i słodkich napojach, ale może być także obecny w produktach, w których mniej się go spodziewamy, np. w jogurcie owocowym czy piwie. Dlatego ważne jest, aby dokładnie czytać etykiety produktów, które kupujemy. W jakich produktach może być obecny syrop glukozowo-fruktozowy? Oto one:

• Dżemy, wsady owocowe, owoce kandyzowane

Na sklepowej półce można znaleźć dżem wiśniowy, który zawiera takie składniki, jak: cukier, owoce (w tym przypadku wiśnie), substancję żelującą (w tym przypadku pektynę), regulatory kwasowości (kwas cytrynowy i cytrynian trisodowy) oraz syrop glukozowo-fruktozowy.

• Gotowe sosy i dipy

Uważajmy choćby na popularne sosy do mięs typu barbecue, gdzie w składzie jest nie tylko woda, cukier, koncentrat pomidorowy (10%), czy ocet spirytusowy, ale także: syrop glukozowo-fruktozowy, mąka kukurydziana, czarna melasa (czyli kolejna słodka substancja), karmel w roli barwnika, przyprawy (sól, cebula suszona, sól wędzona, papryka wędzona, mielony czarny pieprz), sorbinian potasu oraz aromat dymu wędzarniczego.

• Likiery, kolorowe alkohole, piwo

Piwo o smaku tequili to: woda, słód jęczmienny, syrop glukozowo-fruktozowy, kukurydza, syrop glukozowy, chmiel, aromat, regulator kwasowości (kwas cytrynowy).

• Wyroby piekarnicze, cukiernicze, słodycze, lody

Lody o smaku śmietankowym mogą zawierać: pełne mleko świeże (45%), odtworzone odtłuszczone mleko (19%), cukier, śmietankę (8,5%), syrop glukozowo-fruktozowy, syrop glukozowy, olej kokosowy, preparat serwatkowy (mleko), a także różne stabilizatory, emulgatory, fruktozę (również „podbijającą” ogólną zawartość cukru w produkcie), aromat.

• Owocowe jogurty, serki, desery mleczne

W serku o smaku waniliowym znajdziemy: mleko pasteryzowane, wsad (cukier, syrop glukozowo-fruktozowy z pszenicy, skrobia modyfikowana, substancje zagęszczające – pektyna, guma guar, barwnik – beta karoten, ekstrakt z krokosza barwierskiego, aromaty), czyste kultury mleczarskie.

Jogurt truskawkowy także może zaskoczyć Cię swoim składem, w którym będzie nie tylko mleko i niewielkie ilości owoców (jedynie 5.5%), ale też cukier, syrop glukozowo-fruktozowy, a do tego mleko zagęszczone odtłuszczone, skrobia, białka serwatkowe; koncentrat soku z buraków czerwonych jako barwnik; dodatkowy aromat oraz żywe kultury bakterii.

• Słodkie napoje gazowane i niegazowane

Szczególnie uważnie czytaj skład nektarów owocowych – na przykład nektar bananowy może zawierać wodę, przecier z owoców (tutaj banany w ilości 30%), cukier (D) i/lub syrop glukozowo-fruktozowy (G), kwas cytrynowy, cytrynian potasu. Informację o użyciu D lub G należy szukać na wierzchu opakowania, co dla konsumenta bywa dodatkowym utrudnieniem. 

Syrop glukozowo fruktozowy – czy to trucizna?

Nierzadko pacjenci pytają dietetyków, czy syrop glukozowo fruktozowy to trucizna. W odpowiedzi na to pytanie warto przypomnieć słowa Paracelsusa, który twierdził, że o tym, czy dana substancja jest trucizną czy nie, decyduje wyłącznie jej dawka. Syrop glukozowo-fruktozowy jest dość „wszędobylski”, dlatego trudno całkowicie usunąć go z naszego menu. Jeśli więc raz na jakiś czas zdarzy Ci się zjeść produkt, w którym będzie syrop glukozowo-fruktozowy, nie wpadaj w panikę, że to trucizna, która natychmiast zniszczy Twój organizm. Warto jednak być uważnym i jeść jak najmniej produktów z jego udziałem – to uchroni nas przed negatywnym wpływem syropu glukozowo-fruktozowego na nasze zdrowie.