Problem otyłości wśród dzieci – ważna rola ruchu

Otyłos?ć, jest uznana za epidemię XXI wieku, z uwagi na jej duże i wciąż zwiększające się rozpowszechnienie na całym świecie. Według danych WHO (Światowej Organizacji Zdrowia), liczba otyłych dzieci powyżej 5 roku życia i młodzieży, wzrosła od 1975 r. z 11 milionów do 124 milionów w 2016 r., dodatkowe 213 milionów ma nadwagę.

W krajach europejskich, nadwaga i otyłość, występują u co czwartego dziecka i nastolatka w wieku szkolnym. Natomiast w Polsce, na podstawie dostępnych badań, można określić, że problem nadwagi i otyłości dotyczy około 10% małych dzieci (1-3 lata), 30% dzieci w wieku wczesnoszkolnym i niemal 22% młodzieży do 15 roku życia.

Rozwój otyłości – czynniki

Otyłość jest wynikiem zaburzonej równowagi, pomiędzy ilością spożytej z pokarmami energii, a jej zużyciem. Rozwój otyłości jest procesem długotrwałym, w którym role? odgrywają? zarówno predyspozycje genetyczne, jak i czynniki środowiskowe.

Czynniki genetyczne

Czynniki genetyczne odgrywające role? w rozwoju otyłości dotyczą?: regulacji przemiany materii, magazynowania tkanki tłuszczowej i jej rozkładu w organizmie. Skłonności genetyczne u danej osoby, nie zawsze muszą prowadzić? do rozwoju otyłości. Oznaczają one jedynie, z?e dana osoba powinna zwracać większą uwagę? na przestrzeganie zdrowego stylu życia, a zwłaszcza racjonalnego odżywiania i odpowiedniej dawki aktywności fizycznej.

Bardzo ważną rolę odgrywają zachowania zdrowotne w okresie dzieciństwa i młodos?ci. Brak aktywności fizycznej w wieku dziecięcym, może wpływać na rozwój otyłości u dzieci, a ćwiczenia mają za zadanie to ryzyko eliminować, poprzez wyrabianie zdrowych nawyków. W przypadku, gdy waga naszego dziecka przekracza normę, poza prawidłowym sposobem odżywiania, warto pomyśleć np. o ćwiczeniach dla dzieci z nadwagą.

Czynniki środowiskowe

Rodzina, będąca najważniejszym środowiskiem życia dziecka, kształtuje jego zachowania żywieniowe i sposób spędzania wolnego czasu. Na sposób odżywiania ma wpływ wiele elemento?w, takich, jak: preferencje smakowe, zachowania z?ywieniowe, w tym wspo?lne spoz?ywanie posiłko?w. Wykazano, z?e dzieci, kto?re cze?sto spoz?ywaja? posiłki z rodzicami, spoz?ywaja? je regularniej, cze?s?ciej jedza? owoce i warzywa. Mo?wi sie? nawet o „dziedziczeniu sposobu jedzenia”. Zjawisko to polega na przekazywaniu w rodzinie zwyczajo?w, sposobu, ilos?ci i jakos?ci spoz?ywanych pokarmo?w. Co ciekawe, stwierdzono także, z?e zaro?wno otyli doros?li, jak otyłe dzieci, znacznie szybciej jedza? i słabiej z?uja? pokarmy, w poro?wnaniu z osobami szczupłymi.

Ryzyko otyłości a wiek dziecka

Według wielu badan?, czas dziecin?stwa i dojrzewania sa? okresami krytycznymi w rozwoju otyłos?ci. Otyłość, nawet znaczna, wyste?puja?ca we wczesnym dziecin?stwie, nie zawsze prowadzi do nadwagi w wieku dorosłym, ale należy mieć na uwadze, że jest czynnikiem obcia?z?aja?cym.

Badacze podkreślają? również?, wpływ urodzeniowej masy ciała dziecka, na występowanie u niego w przyszłos?ci nadwagi i otyłos?ci. Zmiany metaboliczne okresu płodowego zwia?zane np. z przekarmianiem lub odwrotnie, niedoz?ywieniem matki lub dysfunkcja? łoz?yska, poprzez zwie?kszenie poziomu insuliny u płodu, moga? wpływac? na wzrost ryzyka wysta?pienia otyłos?ci w po?z?niejszych latach z?ycia dziecka. Szczego?lnie podatne na nadmierne przyrosty tkanki tłuszczowej sa? niemowle?ta urodzone z duz?a? masa? ciała, ale także ze zbyt małą masą ciała po urodzeniu (tzw. dystroficzne). Czynnikiem, kto?ry potencjalnie moz?e chronic? przed otyłos?cia? jest karmienie piersią. W s?wietle badan?, im dłuz?szy czas karmienia piersią, tym mniejsze ryzyko nadwagi. Dziecko karmione piersia? przez 9 miesie?cy, w poro?wnaniu z dzieckiem, kto?re nigdy nie było karmione piersią, ma ponad 30% mniejsze ryzyko nadwagi.

Otyłość u dzieci a ćwiczenia

Głównymi czynnikami, wpływającym na rozwój otyłości, są:

• mała aktywność fizyczna;
• większa ilość czasu spędzonego przed telewizorem, komputerem;
• spożywanie niekorzystnych dla zdrowia produktów.

W badaniach przeprowadzonych w USA stwierdzono, z?e dłuz?szy czas spe?dzony przed telewizorem, był zwia?zany z cze?stszym spoz?ywaniem niekorzystnych dla zdrowia produkto?w (frytek, słodkich napojo?w gazowanych, posiłko?w typu „fast-food”), a w związku z tym miał wpływ na rozwój nadwagi i otyłości. Tymczasem, ruch powinien być na stałe wpisany w codzienność każdego człowieka – już od najmłodszych lat.

U dzieci i młodzieży dla oceny prawidłowego wzrastania i przybywania na wadze, posługujemy sie? tak zwanymi siatkami centylowymi. Najcze?s?ciej stosowanym wskaz?nikiem wagowo-wzrostowym jest BMI (ang. Body Mass Index). Wskaz?nik ten wylicza sie? według naste?puja?cego wzoru:

BMI = masa ciała w kilogramach /wysokos?c? ciała w metrach (do potęgi drugiej)².

Nadwagę rozpoznajemy, gdy wartość BMI mieści się na siatkach centylowych powyżej 95 centyla, a otyłość – powyżej 97 centyla.

Zagrożenia związane z wystąpieniem otyłości u dzieci

Otyłość, może prowadzić do wielu nieprawidłowości – juz? w okresie dziecie?cym. Może być ona również pocza?tkiem choro?b, kto?re rozwina? sie? u młodych dorosłych. Aby do tego nie dopuścić, na przykład w przypadku otyłości brzusznej u dzieci ćwiczenia powinny stać się nieodłącznym elementem wdrażanego zdrowego stylu życia.

Zaburzenia, które mogą rozwinąć się w wyniku otyłości to:

• zaburzenia gospodarki lipidowej;
• zaburzenia gospodarki we?glowodanowej z cukrzyca? typu 2, insulinoopornos?c?;
• nadciśnienie tętnicze;
• stłuszczenie wa?troby;
• zespo?ł policystycznych jajniko?w;
• bezdech senny;
• zaburzenia kostno-stawowe zwia?zane z przecia?z?eniem kos?ci i mie?s?ni;
• zaburzenia emocjonalne;
• wie?ksza predyspozycja do choro?b nowotworowych w wieku dorosłym.

Warto podkreślić, że nadwaga i otyłos?c? ws?ro?d dzieci zwia?zana jest ro?wniez? z wie?kszym ryzykiem wyste?powania problemo?w psychospołecznych i emocjonalnych, zachowań antyspołecznych czy zaburzen? uwagi, problemo?w w relacjach z ro?wies?nikami, niską samooceną i problemami w nauce, a także depresją.

Czas na zdrowe zmiany z BeActiveKID!

W związku z rosnącym współcześnie problemem otyłości wśród młodego pokolenia oraz zagrożeniami z tego wynikającymi, powstał ogólnopolski program Ewy Chodakowskiej o nazwie BeActiveKID!, którego partnerem merytorycznym jest Instytut Matki i Dziecka.  Główna misja programu, to promowanie aktywności fizycznej oraz zdrowego stylu życia w grupie docelowej – dzieci i młodzieży, przy zapewnieniu odpowiedniego wsparcia dla osób, które na co dzień współpracują z młodymi ludźmi, takich jak nauczyciele wychowania fizycznego.

Udział w programie jest bezpłatny. Do dyspozycji uczestników projektu przygotowany został pakiet, pozytywnie zaopiniowanych przez ekspertów Instytutu Matki i Dziecka materiałów, zawierających merytoryczne treści i filmy z autorskimi ćwiczeniami, pozwalające na uatrakcyjnienie zajęć wychowania fizycznego w szkołach. Tym samym, zachęcenie dzieci do czynnego uczestnictwa – czyli ruchu.

Zarówno Ewa Chodakowska, jak i Instytut Matki i Dziecka, którego rolą jest codzienna walka o zdrowie i życie najmłodszych – gorąco zachęcają do udziału w projekcie. Czas rozpocząć zdrową walkę o nową, zdrowszą rzeczywistość. Więcej o programie BeActiveKID! znajdziesz tutaj. Zacznij działać już dziś!

Piśmiennictwo:

1. http://www.who.int/dietphysicalactivity/childhood_what/en/
2. http://www.who.int/dietphysicalactivity/childhood_consequences/en
3. Dietz WH. Health consequences of obesity In youth: childhood predictors of adult disease. Pediatrics 1998, 101 (supl.3): 518-525
4. Han JC, Lawlor DA, Kimm SYS, Childhood obesity, The Lancet,2010, Volume 375, No. 9727, 1737–1748, DOI: http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(10)60171-7
5. Mazur J., Dzielska A., Małkowska-Szkutnik A. Zdrowie i zachowania zdrowotne ucznio?w 17-letnich na tle zmian w drugiej dekadzie z?ycia. Instytut Matki i Dziecka, 2020
6. Oblacin?ska A.: Okresy krytyczne dla nadmiernego przyrostu masy ciała w wieku rozwojowym. [W]: Oblacin?ska A, Weker H (red.): Profilaktyka otyłos?ci u dzieci i młodziez?y. Od urodzenia do dorosłos?ci. Wyd. Help-Med. Krako?w 2008
7. Raport z mie?dzynarodowych badan? WHO, European Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI). Nadwaga i otyłos?c? u polskich 8-latko?w w s?wietle uwarunkowan? biologicznych, behawioralnych i społecznych. Red. Fijalkowska A.Oblacińska A.Stalmach M. 2017