Łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt (ŁZS) – żółtawe, tłuste łuski na główce malucha, niekiedy obecne za uszami, łukach brwiowych i/lub gromadzące się w fałdach skórnych wyglądają nieestetycznie i potrafią skutecznie zaniepokoić rodziców. Czy tzw. skaza białkowa może być przyczyną ŁZS u dzieci? Czy istnieją domowe sposoby na łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt: jakie kosmetyki sprawdzą się najlepiej, a których lepiej unikać?
W tym artykule przybliżamy metody leczenia łojotokowego zapalenia skóry i podpowiadamy, czym smarować skórę dziecka, aby złagodzić objawy ŁZS i zminimalizować ryzyko nawrotów choroby.
Czym jest łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt i co je powoduje?
Łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt (ŁZS) to przewlekła, często nawracająca dermatoza zapalna, która najczęściej pojawia się już w pierwszych 3 miesiącach życia dziecka.
Przyczyny łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt nie są do końca poznane, jednak mitem jest stwierdzenie, że tzw. ciemieniucha czy inne zmiany skórne w przebiegu ŁZS są wynikiem zaniedbań rodziców w kwestiach higieny maluszka.
Obecnie wyróżnia się kilka czynników ryzyka, które mogą predysponować do pojawienia się ŁZS:
- Nadmierna aktywność gruczołów łojowych – u niemowląt produkcja łoju jest pobudzana przez hormony mamy jeszcze z okresu ciąży.
- Kolonizacja skóry przez grzyby z rodzaju Malassezia – które naturalnie występują na skórze, ale przy nadmiernym namnażaniu mogą powodować stan zapalny i ŁZS.
- Nieprawidłowy proces odnowy naskórka – skóra niemowlęcia jest niedojrzała, nie radzi sobie jeszcze z regulacją złuszczania, co prowadzi do nagromadzenia na skórze charakterystycznych tłustych, żółtawych łusek.
- Predyspozycje genetyczne – jeśli rodzice zmagali się z ŁZS lub innymi problemami skórnymi, maluch może mieć większą skłonność do tej dolegliwości.
- Obniżona odporność – organizm i skóra niemowlęcia dopiero uczy się bronić przed drobnoustrojami, co może sprzyjać stanom zapalnym skóry, w tym ŁZS.
Jak rozpoznać łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt, jak wygląda skóra dziecka?
ŁZS to nie tylko żółtawe łuski na skórze głowy (potocznie nazywane ciemieniuchą), ale również zmiany rumieniowe ze złuszczaniem o „tłustym” wyglądzie m.in. na czole, brwiach, powiekach, za uszami, w fałdach szyjnych, pod pachami, w pachwinach, w zgięciach podkolanowych i łokciowych, a nawet na skórze całego tułowia.
Charakterystyka ŁZS u niemowląt:
- Rumień i złuszczanie – skóra w miejscach zmian może być zaczerwieniona i łuszcząca.
- Plamy rumieniowe – dobrze odgraniczone, z nawarstwionymi żółtymi strupami.
- Ciemieniucha – miękkie, tłuste łuski na głowie, które mogą sklejać włoski niemowlęcia.
- Brak swędzenia – w przeciwieństwie do atopowego zapalenia skóry, łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt zwykle nie powoduje świądu, więc dziecko nie jest niespokojne ani nie drapie się. Zmiany skórne w ŁZS mogą swędzieć okresowo np. w czasie zaostrzeń, lub w okresie wzmożonej potliwości dziecka (częste zaostrzenia latem).
Co ważne, poza opisanymi zmianami miejscowymi, skóra dziecka jest zwykle gładka i dobrze nawilżona. Zmiany skórne w ŁZS mogą się nasilać m.in.: w sezonie jesienno-zimowym (sezon grzewczy), latem, kiedy skóra się poci, podczas infekcji tzw. przeziębienia, w czasie stosowania niektórych leków, czy w odpowiedzi na nadmierne używanie emolientów na skórę dziecka.
Łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt wymaga różnicowania z innymi dermatozami, które mogą dawać podobne objawy, m.in.:
- Atopowe zapalenie skóry (AZS)
- Łuszczyca
- Drożdżyca i inne grzybice skóry
U niektórych, małych pacjentów trudne jest odróżnienie ŁZS od AZS nawet przez doświadczonego pediatrę, dermatologa czy alergologa.
Ekspert radzi
Ogólnie AZS charakteryzuje się późniejszym początkiem, większym świądem, skóra jest przesuszona natomiast w ŁZS skóra poza ogniskami zapalnymi jest gładka i elastyczna. Nie mniej często te różnice nie są wyraźnie zaznaczone, a możliwe jest też współistnienie u dziecka tych dwóch jednostek chorobowych.
Domowe sposoby na łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt — jakie kosmetyki stosować, czym smarować zmiany skórne?
Odpowiednia pielęgnacja może pomóc łagodzić objawy ŁZS. Jakie kosmetyki można stosować i czym smarować skórę niemowlęcia — oto proste, domowe sposoby oraz ważne wskazówki wspomagające pielęgnację niemowlęcia z łojotokowym zapaleniem skóry:
Nie przegrzewaj dziecka
Dbanie o odpowiednią temperaturę w domu (19-23 stopnie Celsjusza w sezonie grzewczym) i ubieranie malucha adekwatnie do pogody pomaga ograniczyć potliwość i nasilenie objawów ŁZS.
Delikatne mycie — jakie kosmetyki w łojotokowym zapaleniu skóry?
Najbardziej polecane są łagodne środki myjące o neutralnym pH, bez substancji zapachowych i agresywnych detergentów.
Rekomendowane produkty
Położna, Ekspertka ds. opiniowania produktów użytkowych w Instytucie Matki i Dziecka
Unikanie kosmetyków na bazie olejów na zmiany chorobowe
Mogą nasilać łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt: dobrze wybierać preparaty dopasowane do wieku dziecka, delikatne i hipoalergiczne. W okresie remisji ŁZS lepiej mogą sprawdzać się nieco inne kosmetyki, niż w czasie zaostrzeń objawów — należy obserwować skórę malucha i dostosowywać pielęgnację adekwatnie do potrzeb.
Osuszanie skóry po kąpieli
Delikatne osuszanie, bez pocierania + częsta zmiana ręczników na czyste.
Ubranka z naturalnych materiałów
Przewiewne, najlepiej bawełniane, aby uniknąć podrażnienia skóry.
Czym smarować ciemieniuchę — łojotokowe zapalenie skóry głowy u niemowląt
Unikanie nadmiernego stosowania kosmetyków i przestrzeganie podstawowych zasad pielęgnacji pomoże w kontrolowaniu łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt.
- ZMIĘKCZANIE ŁUSEK NA GŁÓWCE DZIECKA
Czym smarować tzw. ciemieniuchę? Najbardziej polecane jest smarowanie skóry głowy delikatną oliwką dla niemowląt, najlepiej na 1-2 godziny przed kąpielą.
- DELIKATNE WYCZESYWANIE
Używanie miękkiej szczoteczki do wyczesywania łusek po ich zmiękczeniu, pomaga skutecznie pozbyć się ciemieniuchy.
Już wiesz, jakie kosmetyki stosować i czym smarować zmiany w łojotokowym zapaleniu skóry, jednak w przypadku nasilenia objawów warto skonsultować się z lekarzem.
Leczenie łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt — kiedy udać się do lekarza?
W przypadku nasilonego przebiegu choroby, gdy standardowa pielęgnacja i domowe sposoby na łojotokowe zapalenie skóry u niemowlaka nie przynoszą zamierzonych efektów, konieczne może być leczenie zlecone przez lekarza dermatologa lub pediatrę.
Ekspert radzi
Celem leczenia łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt jest złagodzenie objawów, ograniczenie stanów zapalnych oraz zapobieganie nawrotom choroby. W leczeniu łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt najczęściej stosuje się preparaty miejscowe, dostosowane do stopnia nasilenia zmian skórnych.
W leczeniu farmakologicznym ŁZS u niemowląt najczęściej stosowane są m.in.:
- Preparaty przeciwgrzybicze – kremy, maści lub szampony zawierające ketokonazol, klotrimazol, cyklopiroksolaminę czy flutrimazol. Pomagają one ograniczyć nadmierny rozwój grzybów z rodzaju Malassezia, które mogą nasilać zmiany skórne.
- Kortykosteroidy o słabej lub średniej mocy – stosowane krótkotrwale w przypadkach nasilonego stanu zapalnego.
- Inhibitory kalcyneuryny – (takrolimus) mogą być stosowane również na delikatne obszary skóry, np. na twarz, gdzie kortykosteroidy są niewskazane.
- Preparaty wysuszające – tzw. biała papka (mieszanina tlenku cynku, talku i gliceryny) lub puder płynny mogą być stosowane na sączące się zmiany skórne np. w okolicy pieluszkowej.
Warto podkreślić, że leczenie łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt powinno odbywać się pod nadzorem lekarza — nigdy nie stosujmy u dziecka silnych preparatów i leków bez konsultacji ze specjalistą.
Skaza białkowa, a łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt
Skaza białkowa, to potoczne określenie dla alergii pokarmowej, a konkretnie nadwrażliwości organizmu na alergeny obecne w produktach zawierających białka mleka krowiego i jajka. Objawy dotyczą najczęściej skóry i obecnie określa się je jako AZS — w nomenklaturze medycznej nie stosuje się już określenia skaza białkowa.
Jednak na potrzeby tego artykułu, aby ułatwić rodzicom lepsze zrozumienie powiązania łojotokowego zapalenia skóry z alergiami, wyjaśniamy możliwe zależności między ŁZS, AZS i skazą białkową.
Ekspert radzi
Niemowlęta, u których rozpoznaje się typowy obraz ŁZS, nie wymagają diety eliminacyjnej (szczególnie hydrolizatów mleka), a choroba zazwyczaj ustępuje samoistnie do 2. roku życia. Dietę eliminacyjną zaleca lekarz tylko dla niemowląt, u których podejrzewa się współistnienie alergii i nakładanie się AZS na ŁZS. W tych przypadkach, jeśli dziecko jest karmione piersią, często mama wymaga diety eliminacyjnej np. bezmlecznej. U niemowląt karmionych sztucznie zaleca się hydrolizaty mleka krowiego, a w razie podejrzenia alergii na białka jaja kurzego diety wyłączające ten pokarm.
ŁZS: dieta eliminacyjna wyłącznie po konsultacji ze specjalistą
Zarówno w przypadku mam karmiących, jak i niemowląt, u których podejrzewamy alergię — AZS, nigdy nie powinniśmy stosować żadnych diet eliminacyjnych na własną rękę, bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
Tego typu diety, gdy są stosowane w nieodpowiedni sposób, niosą ze sobą duże ryzyko powstania niedoborów pokarmowych.
ŁZS u niemowląt — podsumowanie
Łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt to stosunkowo częsty problem, który zwykle ustępuje samoistnie. Już wiesz, jakie kosmetyki stosować i czym smarować zmiany w łojotokowym zapaleniu skóry, aby złagodzić przebieg choroby i ograniczyć jej nawroty.
Nie zapominaj także o prostych, domowych sposobach na ŁZS i koniecznie pamiętaj, aby nie przegrzewać maluszka, ponieważ nadmierna potliwość może nasilić zmiany skórne. W przypadku nasilenia objawów ŁZS konieczne może być wdrożenie leczenia pod kontrolą lekarza.
Pamiętaj, że troskliwa pielęgnacja i/lub leczenie dobrane wraz ze specjalistą, z pewnością przyniosą ulgę Twojemu maluszkowi i pomogą przywrócić skórze zdrowy, gładki wygląd.
Bibliografia:
- Bień, N., Rajczak, M., Lipińska, K., Narbutt, J., Skibińska, M., & Lesiak, A. (2023). Diagnostyka różnicowa łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt — opis przypadku. Dermatologia w Praktyce Klinicznej, 1(3), 112-115 (dostęp z dnia 07.02.2025): https://journals.viamedica.pl/dermatologia_w_praktyce_klin/article/view/98806
- Buczek, A., Wcisło-Dziadecka, D., Sierant, K., & Brzezińska-Wcisło, L. (2018). Co nowego w etiologii i terapii łojotokowego zapalenia skóry. Postępy Nauk Medycznych, 31(1A), 49-54, (dostęp z dnia 07.02.2025): http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2018/07/pnm_2018_01A_049-054.pdf
- Chmurzyńska-Rutkowska, D. (2018). ŁZS – łojotokowe zapalenie skóry. (dostęp z dnia 07.02.2025): https://mamapediatra.pl/2018/03/05/lzs-lojotokowe-zapalenie-skory/
Konsultacja medyczna
