Hipermobilność: co to jest, diagnostyka, objawy, leczenie?

Obserwując dzieci na sali zabaw, czy na sali gimnastycznej często możemy zauważyć różnicę w jakości ich ruchu. Niektóre z nich potrafią układać swoje ciało w sposób niemożliwy do osiągnięcia przez innych. Robią różne figury, wyginają swoje kończyny czy przyjmują pozycje w skrajnych zakresach ruchu swoich stawów. Mostek zrobiony ze stania, szpagat zrobiony bez przygotowania, położenie dłoni na podłożu bez uginania kolan, przyciągnięcie kciuka do nadgarstka. Zastanawiasz się skąd Twoje dziecko potrafi zrobić takie rzeczy, skąd biorą się takie jego możliwości, czy mają nazwę i czy jest to dla niego bezpieczne?

Taki zespół zwiększonej ruchomości stawów lub segmentów kręgosłupa nazywamy hipermobilnością. Skoro już wiemy jak nazywa się to co widzimy zatem pora odpowiedzieć na pytania: co to jest hipermobilność, jaki jest test na hipermobilność i jak leczyć hipermobilność? Obok odpowiedzi na te pytania w artykule postaramy się podpowiedzieć kto może zdiagnozować hipermobilność stawów u dzieci i czy warto konsultować hipermobilność stawów u swojego dziecka na forum w internecie.

Co to jest hipermobilność?

Aby ruch mógł zaistnieć potrzebna jest ścisła współpraca pomiędzy układem nerwowym a mięśniowym. Jednak to układ kostny stanowi rusztowanie dla organizmu, a dzięki stawom może zachodzić w nim ruch.

Zdrowy staw, wzmocniony torebką stawową i więzadłami ma określony zakres ruchu, nieco odmienny dla każdego z nas z racji osobniczej budowy kolagenu czy uwarunkowań genetycznych. Jeżeli zakres ruchu w stawie znacząco odbiega od normy dla danej płci, rasy i wieku w populacji wtedy mówimy o hipermobilności stawu.

Hipermobilność: rodzaje

Najczęściej rozpoznaje się hipermobilność:

• miejscową (dotyczącą pojedynczych stawów);
• uogólnioną (przynajmniej 5 stawów dziecka wykazuje nadmierną ruchomość);
• konstytucjonalną (to wrodzona łagodna nadruchomość stawów, współistnieją tutaj objawy spoza narządu ruchu).

Hiprmobilność stawów u dzieci nie zawsze jest wynikiem mutacji genów i rzadko dotyczy całego organizmu. Często występuje w danym obszarze ciała dziecka lub poszczególnych stawach ( np. kolanowych lub łokciowych).

Hipermobilność stawów częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn, a jej zmienność obserwuje się również w zależności od wieku i rasy.

Hipermobilność stawów: objawy

O hipermobilności stawów u swojego dziecka rodzice często dowiadują się, kiedy dziecko jest starsze i pojawiają się u niego różne problemy z ruchem ciała. Niektórzy dostrzegają objawy hipermobilności lecz nie wiedzą, co z tym zrobić a jeszcze inni uznają to za atut, intensywnie utrwalając hipermobilność ćwiczeniami.

Hipermobilność stawów u najmłodszych dzieci

Objawy hipermobilności stawów możemy zaobserwować już od najmłodszych lat dziecka. U niemowląt podstawą opóźnionego rozwoju motorycznego może być właśnie hipermobilność stawów.

Hipermobilność stawów u starszych dzieci

U dzieci starszych obserwuje się niezgrabność ruchów, niezdarność, potykanie się i przewracanie, problemy z koordynacją ruchową, szybkie męczenie się lub bolesność stawów po wysiłku. Postawa ich wydaje się niedbała, zgarbiona z tendencją do ustawiania stawów kolanowych w koślawości i przeproście.

Dzieci z ogólną hipermobilnością mają problemy z utrzymaniem stabilnej pozycji w czasie siedzenia, wiercą się, ruszają nogami zaplatając je lub często zmieniając ich pozycję.

Hipermobilność stawów u młodzieży

Może prowadzić do powstania postawy niedbałej utrwalonej. Charakteryzuje się ona pogłębieniem krzywizn kręgosłupa, ugięciem w stawach kolanowych i biodrowych lub ustawieniem ich w przeprostach. Taka postawa ciała uzyskana poprzez osiągnięcie krańcowych zakresów ruchu w stawach daje poczucie zwiększonej stabilności bez dodatkowego wysiłku potrzebnego do utrzymania postawy prawidłowej. Powoduje to jednak przeciążenia w obrębie kończyn i kręgosłupa prowadząc m.in. do bocznych skrzywień kręgosłupa.

Dzieci, u których obserwujemy hipermobilność stawową uzyskują słabsze wyniki w testach sprawnościowych, ćwiczeniach wymagających koordynacji ruchowej czy grach zespołowych. Jednak świetnie radzą sobie w zadaniach, gdzie gibkość i elastyczność są podstawą. Często u dzieci z hipermobilnością stawów, można zaobserwować ich strzelanie (palce, szyja), trzeszczenie (stawy kolanowe lub skokowe w trakcie przysiadu) lub ich zablokowanie, które może wywoływać krótkotrwały ból.

Nierzadko u dzieci z hipermobilnością uogólnioną występuje obniżony poziom koncentracji i duża rozpraszalność co zdecydowanie wpływa na aktywność edukacyjną dziecka.

Hipermobilność: jak postawić diagnozę?

Skoro już zaobserwowaliśmy pewne objawy mogące sugerować hipermobilność stawów u naszego dziecka to w jaki sposób możemy ją potwierdzić lub wykluczyć? Skala Beightona pozwala rodzicowi w prosty sposób sprawdzić 5 obszarów ciała dziecka. Jeżeli wynik testu jest dodatni możemy przypuszczać, że dziecko jest hipermobilne. Jednak skala ta nie jest najdokładniejsza, jak i nie ocenia stopnia hipermobilności.

Pamiętajmy, że jedynie lekarz specjalista ortopeda, specjalista rehabilitacji lub wykwalifikowany fizjoterapeuta może ocenić hipermobilność i problemy z nią związane.

Do oceny hipermobilności stawów u dziecka specjaliści używają specjalnych skal różniących się badanymi parametrami, stopniem trudności w ich przeprowadzeniu oraz precyzją pomiarów. Są to m.in.:

• kryteria Saschego uzupełnione przez Kapandjiego;
• skala Contompasis;
• kryteria rozpoznania zespołu nadmiernej wiotkości wg Grahame.

Ocenę stopnia hipermobilności zawsze należy uzupełnić dokładnym badaniem postawy ciała dziecka w statyce jak i dynamice. Rodzicu, nigdy nie diagnozuj sam swojego dziecka!

Hipermobilność stawów: jak leczyć?

Wielu rodziców po usłyszeniu o hipermobilności stawów u swojego dziecka zastanawia się, czy można coś z tym zrobić, czy można to wyleczyć?

Ćwiczenia zwiększające siłę mięśniową

Zwłaszcza mięśni posturalnych i mięśni głębokiej stabilizacji tułowia oraz ćwiczenia czucia głębokiego (propriocepcji) hipermobilnych stawów poprawiają ich stabilizację i zapobiegają rozciąganiu tkanek okołostawowych. Stabilizacja jest  ważnym elementem terapii, bowiem dzięki niej dąży się do trwałej zmiany nieprawidłowych obciążeń, zapobiegając utrwalaniu postawy nieprawidłowej u dzieci.

Ważne jest również aby rozciągając jedną grupę mięśniową (przykurczoną), nie doprowadzić do skurczu innej. Ta kontrola równowagi mięśniowej odgrywa istotną rolę w pracy nad prawidłową postawą dziecka.

Ćwiczenia równowagi i koordynacji

Leczenie hipermobilności to także ćwiczenia równowagi i koordynacji. Wspomaganiem terapii jest również kinesiotaping. Dzięki specjalnym technikom naklejania plastrów uzyskujemy efekt korygujący lub stabilizujący dla danego stawu lub mobilizujący dla mięśnia co pozwala utrzymać  efekty terapii do kilku dni po jej zakończeniu.

Absolutnym przeciwwskazaniem w terapii dzieci z hipermobilnością są ćwiczenia rozciągające. Prowadzą one do pogłębienia się hipermobilności w obrębie stawów oraz destabilizacji postawy.

Hipermobilność a modyfikacja stylu życia

W leczeniu hipermobilności ważną rolę odgrywa również modyfikacja stylu życia, utrzymywanie prawidłowej masy ciała oraz aktywność fizyczna na poziomie dostosowanym do wieku dziecka.

Mięśnie bez aktywności fizycznej tracą swoją siłę, rozluźniają się a to wpływa negatywnie na stabilizację stawów.

Warto więc zadbać o odpowiednią dawkę ruchu, który nie obciąża stawów (tj. pływanie lub jazda na rowerze) a jednocześnie pozwala kontrolować masę ciała. Nadwaga i otyłość zwłaszcza u dzieci prowadzi do przeciążeń w rozwijającym się układzie ruchu, a to z kolei zwiększa ryzyko urazów i zmian zwyrodnieniowych stawów w przyszłości.

Hipermobilność: podsumowanie

Zwiększona ruchomość w obrębie stawów może dotyczyć zarówno dzieci jak i dorosłych. Czasem daje o sobie znać po dłuższym wysiłku fizycznym a czasem utrudnia codzienne funkcjonowanie. Nigdy nie należy sugerować się opisami przypadków czy diagnozami stawianymi na forach internetowych dotyczących hipermobilności u dzieci tylko w przypadku wątpliwości udać się do specjalisty. Oprócz pracy z fizjoterapeutą najlepszym treningiem jest dobrze dobrana aktywność fizyczna.