Żółtaczka u noworodka

Jak rozpoznać żółtaczkę u noworodka, ile dni trwa i kiedy niezbędne jest jej leczenie? Jak długo w szpitalu maluch musi wówczas zostać? Jakie są normy dla żółtaczki fizjologicznej u nowo narodzonego dziecka? Czy przedłużająca się żółtaczka u noworodka stanowi powód do obaw? Na co zwracać uwagę opiekując się maluchem po wyjściu ze szpitala? Czy istnieją domowe sposoby, które mogą pomóc przy żółtaczce u noworodka? Czytaj dalej, a dowiesz się, co radzi w tych kwestiach doświadczona położna.

Narodziny dziecka są jedną z najważniejszych chwil w życiu człowieka. To moment, na który czekamy zwykle z wielką niecierpliwością, choć nierzadko również z obawą. Gdy nadchodzi poród, bardzo liczymy na to, że dziecko urodzi się zdrowe, a każda najmniejsza dolegliwość spędza nam sen z powiek. Jedną z częstych przypadłości, pojawiających się u dzieci zaraz po urodzeniu, jest żółtaczka noworodkowa. Poniżej wyjaśniamy, jakie są jej przyczyny, jak rozpoznać objawy i jak długo mogą się utrzymywać. Odpowiadamy również na pytanie, czy zawsze trzeba ją leczyć i jak przebiega leczenie w szpitalu, gdy sytuacja tego wymaga.

Żółtaczka u noworodka: czy jest się czego bać?

Sam termin brzmi poważnie, jednak wystąpienie żółtaczki niedługo po urodzeniu nie zawsze musi wiązać się z powodem do niepokoju. Już na wstępie warto zaznaczyć, że żółtaczka u noworodka jest zjawiskiem powszechnym – występuje u ponad połowy zdrowych, urodzonych w terminie maluchów oraz u większości wcześniaków.

Żółtaczka u noworodka różni się od postaci występującej u osób dorosłych, przede wszystkim tym, że stanowi skutek przemian zachodzących w organizmie nowo narodzonego dziecka. Przebieg żółtaczki u maluchów w większości przypadków jest łagodny i wiąże się ze zmianami adaptacyjnymi, których wymaga przejście z życia płodowego do zewnątrzłonowego.

Żółtaczka u noworodka: przyczyny i objawy

Wielu przyszłych i świeżo upieczonych rodziców zastanawia się, jak rozpoznać objawy żółtaczki u dziecka oraz jakie są jej przyczyny. Przyczyną żółtaczki noworodkowej jest podwyższony poziom bilirubiny, która jest pochodną hemoglobiny.

Żółtaczka u noworodka: jak rozpoznać?

Objawy żółtaczki to – jak sama nazwa wskazuje – przede wszystkim żółte zabarwienie powłok skórnych. Stężenie odpowiedzialnej za ten stan bilirubiny we krwi dziecka zależy od równowagi pomiędzy ilością produkowaną przez organizm, a możliwościami oczyszczającymi wątroby. Zdarza się, że wątroba noworodka nie jest w stanie poradzić sobie z nadmiernym stężeniem bilirubiny. Organizm dziecka demonstruje to zmianą koloru poszczególnych obszarów ciała. Im wyższe stężenie, tym mocniejsze i bardziej rozległe żółte zabarwienie skóry.

Zdarzają się sytuacje, gdy żółtaczka u noworodka jest nasilona i maluch musi pozostać w szpitalu – jak rozpoznać ten stan? Zależy to od poziomu bilirubiny – jeśli jest zbyt wysoki, należy rozpocząć leczenie.

Jak rozpoznać, czy żółtaczka jest zaawansowana?

Do oceny stopnia zaawansowania żółtaczki u noworodka, stosuje się między innymi obserwację stopnia zażółcenia powłok skórnych. Orientacyjny poziom bilirubiny ocenia się wg tzw. schematu Kramera:

• 1 strefa – poziom bilirubiny w granicach 4-8 mg/dL – noworodek ma zażółconą twarz i szyję aż do brzegu ramion;
• 2 strefa – poziom bilirubiny w granicach 5-12 mg/dL – skóra zażółcona od górnej części ramion do pępka;
• 3 strefa – poziom bilirubiny w granicach 8-16 mg/dL – dalsze zażółcenie skóry od pępka do kolan;
• 4 strefa – poziom bilirubiny w granicach 11-18 mg/dL – postępujące zażółcenie kolejnych partii ciała, tj. skóry od kolan do stóp oraz przedramion i ramion aż do dłoni;
• 5 strefa – poziom bilirubiny powyżej 18 mg/dL – zażółcenie uwidacznia się także na dłoniach i stopach dziecka.

Powyższa metoda obserwacji pozwala określić nasilenie żółtaczki u noworodka. Należy mieć na uwadze, że dokładne stężenie bilirubiny poznamy po wykonaniu odpowiedniej diagnostyki, przy użyciu bilirubinometru (bezinwazyjnego aparatu do pomiaru bilirubiny przez skórę, dzięki czemu nie jest konieczne stresujące dla malucha pobieranie krwi).

Żółtaczka u noworodka: rodzaje

Należy odróżnić dwa podstawowe rodzaje żółtaczki – postać fizjologiczną oraz patologiczną.

Żółtaczka fizjologiczna u noworodków donoszonych pojawia się po pierwszej dobie życia i przeważnie trwa 7-10 dni. Najwyższe stężenie bilirubiny można zaobserwować w 3-5 dobie życia dziecka – wynosi wówczas około 13-15 mg/dL. U wcześniaków stan ten może utrzymywać się dłużej – do drugiego tygodnia życia.

Produkcja bilirubiny w przypadku wystąpienia żółtaczki fizjologicznej ulega zmniejszeniu 10-14 dni po urodzeniu.

Przedłużająca się żółtaczka u noworodka

Niepokój pojawia się, gdy przekroczone zostają normy określone dla żółtaczki fizjologicznej, a zażółcenie skóry następuje zbyt wcześnie lub utrzymuje się zbyt długo. Mamy wtedy do czynienia ze stanem określanym mianem żółtaczki patologicznej. Do charakterystycznych objawów zalicza się wystąpienie żółtych zmian skórnych przed upływem 1-2 doby życia dziecka – tzw. postać wczesna, występuje rzadko (wymaga diagnostyki i leczenia). Kolejnym objawem jest wzrost dobowego stężenia bilirubiny o więcej niż 5 mg/dL. W patologicznych stanach poziom bilirubiny to ponad 15 mg/dL u noworodków karmionych sztucznym pokarmem oraz 17 mg/dL w przypadku dzieci karmionych piersią. Częstym zjawiskiem jest występująca pod koniec pierwszego tygodnia życia noworodka żółtaczka pokarmu kobiecego (zwana również późną postacią żółtaczki), z którą mamy do czynienia, gdy substancje zawarte w mleku mamy hamują wychwyt bilirubiny z krwi dziecka i jej wydalanie.

Przedłużająca się żółtaczka może być objawem wielu chorób, dlatego wymaga konsultacji lekarskiej.

Żółtaczka u noworodka: leczenie

Przebieg żółtaczki noworodkowej w większości przypadków jest łagodny, po czym ustępuje ona samoistnie, bez potrzeby wdrażania leczenia. Jednak przedłużający się wysoki poziom bilirubiny jest niebezpieczny i może prowadzić do uszkodzenia centralnego układu nerwowego. Dlatego noworodki powinny być poddane ciągłej obserwacji. Wczesne rozpoznanie przyczyny żółtaczki pozwala na szybkie wdrożenie leczenia, które przyspieszy powrót do zdrowia.

Gdy mamy do czynienia ze stanem wymagającym leczenia, jego podstawową metodą jest fototerapia – czyli naświetlanie ciała noworodka promieniami ultrafioletowymi (UV).

Warto zaznaczyć, że objawy żółtaczki, wraz z powrotem dziecka do zdrowia, ustępują w odwrotnej kolejności w stosunku do procesu pojawiania się zmian na ciele dziecka, tj. od dolnych partii ciała w kierunku główki dziecka.

Żółtaczka u noworodka: jak długo w szpitalu?

Niejeden rodzic chciałby wiedzieć, ile dni w szpitalu będzie musiał zostać maluch z żółtaczką. Czas leczenia jest jednak kwestią bardzo indywidualną – nie da się z góry przewidzieć, jak skuteczna okaże się terapia, ani ile dni w szpitalu to zajmie. Wszystko zależy od stanu zdrowia dziecka i tempa, w jakim nastąpi powrót do normy.  

Żółtaczka u noworodka: po wyjściu ze szpitala

Pamiętajmy, że opieka nad noworodkiem wymaga ciągłej uwagi. Szczególną czujność należy zachować zaraz po wyjściu ze szpitala, stosować się do zaleceń lekarskich i pilnie obserwować malucha. Jeżeli po wyjściu ze szpitala zaczynamy zauważać niepokojące objawy: dziecko jest senne, apatyczne, nie budzi się na karmienia, zażółcenie skóry utrzymuje się lub narasta, należy bezzwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Żółtaczka u noworodka a domowe sposoby

Okres noworodkowy to etap adaptacji dziecka do życia w zupełnie innych warunkach. To również, czas kiedy rodzice i dziecko uczą się siebie nawzajem. Dlatego bez konsultacji lekarskiej żadne domowe sposoby nie są zalecane. Każdą, nawet najmniejszą wątpliwość dotyczącą zdrowia i rozwoju dziecka należy wyjaśnić z lekarzem.