Znaczenie wody dla organizmu

Znaczenie wody dla organizmów żywych trudno przecenić, jest  bowiem niezbędna do procesów życiowych. Woda w organizmie człowieka pełni wiele ważnych biologicznie i fizjologicznie funkcji, a zapotrzebowanie na nią musi być regularnie zaspokajane.

Na czym dokładnie polega rola wody w organizmie człowieka? Jakie jest  zapotrzebowanie na wodę w przypadku dzieci i dorosłych? W jaki sposób dbać o prawidłowe nawodnienie naszych pociech? Jeżeli chcesz poznać odpowiedzi na te i inne pytania, przeczytaj nasz poradnik na temat znaczenia i funkcji wody w organizmie, szczególnie w odniesieniu do niemowląt i dzieci.

Znaczenie wody dla organizmu człowieka

Woda jest składnikiem niezbędnym do życia każdego organizmu, stanowi strukturalną część wszystkich jego komórek i tkanek. Jako uniwersalny rozpuszczalnik jest nośnikiem substancji odżywczych, elektrolitów i produktów przemiany materii. Tworzy środowisko dla procesów życiowych zachodzących w organizmie.

O ważnej roli wody w organizmie człowieka świadczy między innymi jej udział w procesach trawienia i wchłaniania oraz wydalania, a także w procesach regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej organizmu. Odpowiednie nawodnienie organizmu zapewnia utrzymanie stałej temperatury ciała i prawidłowy przebieg funkcji życiowych. Organizm człowieka nie jest w stanie magazynować większych ilości wody, dlatego musi być ona dostarczana regularnie.

Zapotrzebowanie na wodę: od czego zależy?

Skoro omówiliśmy znaczenie wody dla organizmu człowieka, przyjrzyjmy się bliżej zapotrzebowaniu na nią. Woda w organizmie dorosłego człowieka stanowi około 60-65% jego masy ciała. Najwięcej wody zawiera organizm noworodka i niemowlęcia, odpowiednio 94% i 75%. Najmniej wody zawiera organizm osoby starszej.

Zapotrzebowanie na wodę w organizmie człowieka jest zróżnicowane u poszczególnych osób i zależy od różnych czynników, takich jak:

• rodzaj pożywienia,
• temperatura otoczenia,
• aktywność fizyczna.

Ile wynosi zapotrzebowanie człowieka na wodę? 

• u dziecka jest to około 10-15% jego masy ciała,
• u osób dorosłych jest to 2-4% masy ciała.

Kiedy wzrasta zapotrzebowanie na wodę?

Zapotrzebowanie na wodę wzrasta przy podwyższonej temperaturze i obniżonej wilgotności otoczenia, ponieważ w tych warunkach tracimy z potem więcej wody. W niskiej temperaturze również zaleca się większe spożycie wody, ponieważ rosną wtedy jej straty  związane z wyższym wydatkiem energetycznym oraz wydychaniem pary wodnej. Podczas zwiększonej aktywności fizycznej, większe spożycie wody jest konieczne ze względu na większe ilości wody wydalanej z potem i przez płuca.

Zapotrzebowanie na płyny w organizmie człowieka zwiększa się wraz ze wzrostem wartości energetycznej diety, ponieważ organizm musi metabolizować większe ilości składników odżywczych. Dodatkowe znaczenie ma również udział składników pokarmowych w diecie.

Diety bogatobiałkowe z dużą zawartością chlorku sodu (sól kuchenna) sprzyjają większemu wydalaniu wody z moczem, a bogatobłonnikowe powodują większą utratę wody z kałem, stąd też zapotrzebowanie na wodę organizmu jest wyższe.

Ile pić wody?

Wiemy już, że woda jest niezwykle istotna dla organizmu człowieka, pełni wiele fizjologicznie i biologicznie ważnych funkcji. Organizm nie potrafi magazynować wody, dlatego powinniśmy dbać o regularne jej dostarczanie w odpowiednich ilościach.

Ile wody powinno się wypijać w ciągu dnia? Zawarte w normach żywienia wartości obejmują spożycie wody w postaci czystej wody, a także zawartej w napojach i produktach spożywczych. W grudniu 2020 roku zostały opublikowane nowe normy żywienia dla populacji polskiej, zgodnie z którymi  zalecane spożycie wody dla poszczególnych grup wynosi:

Jeśli chodzi o młodzież, szczegółowe zalecenia w zakresie spożycia wody w zależności od płci i wieku, wyglądają następująco:

Zalecenia dotyczące spożycia wody i innych płynów

Zalecenia dotyczące picia odpowiednich ilości wody i innych płynów zostały zawarte w Piramidzie Zdrowego Żywienia i Stylu Życia Dzieci i Młodzieży (2019 r.). Piramida kierowana jest do dzieci i młodzieży (4-18 lat), ich rodziców oraz personelu przedszkoli i środowiska szkolnego. Zgodnie z zaleceniami należy pamiętać o piciu co najmniej 6 szklanek wody dziennie – do posiłku i między posiłkami.

Oprócz wody, inne płyny polecane w żywieniu to: mleko i napoje mleczne, takie jak jogurty i kefiry, okazyjnie – soki warzywne i/lub owocowe. Należy unikać napojów dosładzanych i gazowanych.

Nowszą, alternatywną wersją zaleceń znanych z Piramidy jest opublikowany przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH w 2020 roku Talerz Zdrowia, czyli Zasady Zdrowego Żywienia.

Znaczenie wody w organizmie dziecka

Odpowiednie nawodnienie organizmu powinno być jednym z elementów właściwej diety i zdrowego stylu życia. Znaczenie wody dla organizmów warto rozpatrywać również w kontekście wieku. Najmłodsze dzieci są  szczególnie wrażliwe na niedobór płynów. Dzienna utrata wody może stanowić nawet 15% ich całkowitej masy ciała. Skutki 1-2% odwodnienia mogą być znacznie bardziej poważne u dzieci, niż u dorosłych. W czasie choroby – gorączka, wymioty, biegunka – zapotrzebowanie na wodę zwiększa się znacznie. Dlatego ważne jest w takich sytuacjach systematyczne podawanie dzieciom wody małymi porcjami lub innych płynów, zgodnie z zaleceniami lekarza.

Dlaczego znaczenie wody dla organizmu człowieka jest tak duże?

Organizm człowieka nie jest w stanie magazynować większej ilości wody, dlatego należy dostarczać wodę regularnie przez cały dzień, a nie tylko w momencie wzmożonego pragnienia. Nie wystarczy zatem wiedzieć ile wody pić dziennie, ważne jest też odpowiednie rozłożenie porcji płynów w  ciągu dnia.

Najlepiej jest pić częściej umiarkowane ilości płynów, ponieważ wypita woda nie wchłania się od razu. Zaspokojenie pragnienia następuje wcześniej, zanim jej niedobór w organizmie zostanie wyrównany. Niedostateczna podaż płynów może doprowadzić do odwodnienia. Znaczenie wody w organizmie łatwiej zrozumieć, poznając skutki jej niedoboru.

Do konsekwencji zdrowotnych, będących efektem odwodnienia organizmu, należą: 

• bóle i zawroty głowy;
• zaburzenia funkcji poznawczych i motorycznych;
• zaburzenia elektrolitowe, mogące prowadzić do zakłóceń pracy serca;
• zmiany ciśnienia krwi;
• zaburzenia wydalania moczu i funkcjonowania nerek;
• zaparcia;
• upośledzenie wydzielania śliny;
• suchość skóry i śluzówek i inne.

Pierwsze objawy mogą pojawić się już przy utracie płynów wynoszącej powyżej 1%. Utrata wody na tym poziomie powoduje uczucie zmęczenia, obniża koncentrację, osłabia apetyt i pogarsza termoregulację. Poważne odwodnienie, zwłaszcza przy podwyższonej temperaturze otoczenia, może grozić udarem cieplnym.

Niebezpieczne jest również odwodnienie przewlekłe, które może prowadzić do takich konsekwencji zdrowotnych, jak: suchość skóry i śluzówek oraz związanych z tym zakażeń, infekcje układu moczowego, zaparcia, kamica nerkowa oraz zaburzenia ze strony układu krążenia.

Picie wody: dobry nawyk od dziecka  

Gdyby funkcję wody w organizmie opisać jednym słowem, byłoby to po prostu życie. Znając zapotrzebowanie na wodę w różnym wieku, możemy zadbać o właściwe nawodnienie, a tym samym o zdrowie – zarówno nasze, jak i naszych pociech.

Warto zachęcać i przyzwyczajać dzieci do regularnego picia wody od najmłodszych lat – mając  ukształtowany taki nawyk, nie będą potrzebować dodatkowych argumentów na temat roli wody w organizmie człowieka.