Wpływ telewizji na rozwój dziecka

O telewizji często mówi się, że jest „oknem na świat”. Trudno zaprzeczyć tej opinii. Wynalazek ten daje nam możliwość wręcz nieograniczonego dostępu do informacji z najbardziej oddalonych stron świata. W dzisiejszych czasach – oprócz klocków, lalek i samochodów – to właśnie telewizor stał się nieodłącznym elementem wyposażenia większości pokoi dziecięcych. Rozwiązanie to jednak nie wpływa pozytywnie na rozwój dziecka, co pokazują liczne badania.

Telewizor dla dzieci: tak czy nie? Czy niemowlę może oglądać telewizję? Jak zadbać o to, by dziecko przed telewizorem nie spędzało zbyt dużo czasu? Co mówią badania na temat oglądania telewizji przez dzieci? Jaki jest właściwie wpływ telewizji na rozwój dziecka? Wielu rodziców zadaje sobie podobne pytania, a coraz więcej ma świadomość, że sadzanie dziecka przed telewizorem, zwłaszcza na dłużej i bez żadnej kontroli, niesie ze sobą więcej szkody niż pożytku.

Dziecko przed telewizorem

Obcowanie dzieci z wynalazkiem technicznym, takim jak telewizor, to obecnie coś zupełnie normalnego. Trudno wyobrazić sobie sytuację, w której dziecko nie ma z nim żadnego kontaktu. Oglądanie telewizji jest dzisiaj bardzo popularną formą spędzania czasu, zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych. Trudno się temu dziwić. Po długich godzinach pracy, czy nauki najprościej jest zrelaksować się właśnie przed ekranem telewizora – oglądając biernie, bez ruchu. W niektórych domach praktycznie całe życie toczy się w dyktowanym przez telewizję rytmie. Nie zawsze i nie każdy kontakt z osiągnięciami współczesnej techniki i technologii jest jednak dla naszych dzieci pozytywny. Wszystko zależy od tego, w jakiej formie i z jaką częstotliwością dziecko przebywa przed telewizorem oraz w jaki sposób telewizję traktuje. Istotne jest w tej kwestii podejście rodziców. Wielogodzinne oglądanie telewizji odbiera dzieciom możliwość cieszenia się tym, co jest naprawdę ważne – przebywaniem z najbliższymi, rozmową, dzieleniem się codziennymi sprawami, tym co przeżyliśmy w ciągu dnia.

Według badań Amerykańskiej Akademii Pediatrii, oglądanie telewizji w nadmiarze niekorzystnie odbija się na różnych sferach życia i funkcjonowania dzieci:

• powoduje zaburzenia snu,
• wpływa na obniżenie nastroju,
• sprzyja pogorszeniu kontaktów z rówieśnikami.

Czy niemowlę może oglądać telewizję?

Odpowiedź na pytanie, czy niemowlę może oglądać TV, jest przecząca. Zasadniczo im później nasza pociecha zacznie to robić, tym lepiej dla niej. W ciągu pierwszych 12 miesięcy życia dziecka zdecydowanie nie zaleca się spędzania czasu przed telewizorem. Nawet jeśli maluch nie wpatruje się w ekran, zajęty zabawkami lub inną aktywnością, migotliwe, ruchome obrazy i towarzyszące im dźwięki działają rozpraszająco, niepotrzebnie absorbują uwagę dziecka i dostarczają mu nadmiaru bodźców. Telewizor dla najmłodszych dzieci – nie tylko niemowląt, ale również na początku okresu poniemowlęcego – nie będzie zatem dobrym pomysłem.

Oglądanie telewizji przez dzieci: badania

Ze statystyk amerykańskich uczonych wynika, że dzieci w wieku od 2 do 5 lat oglądają telewizję przeciętnie przeszło dwadzieścia pięć godzin tygodniowo. Niektóre z nich wpatrują się w ekran telewizora pięć lub sześć godzin dziennie. Dzieci, przesiadując przed telewizorem, nie myślą. Popadają w rodzaj transu, który hamuje w nich naturalny rozwój umiejętności potrzebnych do odczuwania satysfakcji z życia, tj.: czytanie książek, ćwiczenia fizyczne, zabawy z rówieśnikami, malowanie, majsterkowanie.

Badania dotyczące oglądania telewizji przez dzieci wykazują, że telewizja stanowi jedną z przyczyn 50% wzrostu dziecięcej otyłości w ostatnim dziesięcioleciu. Uzależnione od telewizji jedzą więcej, bo oglądanie zachęca do ciągłego podgryzania, a reklamy skłaniają do opychania się niezdrowym jedzeniem. Poza tym dzieci mają mniej ruchu, a ich przemiana materii staje się słabsza.

Negatywny wpływ telewizji na rozwój dziecka 

Telewizja niewłaściwie dawkowana, może przyczynić się do wielu negatywnych zjawisk w rozwoju dziecka. Oglądana zbyt często niszczy zainteresowanie światem rzeczywistym i zachodzącymi w nim zależnościami. Zapatrzenie się w szklany ekran może skutkować:

• brakiem chęci na aktywność fizyczną,
• brakiem emocjonalnych przeżyć,
• brakiem rzeczywistych relacji z ludźmi oraz
• utratą autorytetów.

Dzieci preferujące spędzanie czasu przed telewizorem, unikają zabaw na świeżym powietrzu, a tym samym wpadają w rutynę niezdrowych zachowań. Często powtarzający się schemat takiej formy realizowania czasu wolnego skutkuje rozleniwieniem dzieci, niechęcią do podejmowania ruchu na świeżym powietrzu. To jednak jeszcze nie wszystko, jeśli chodzi o niekorzystny wpływ telewizji na rozwój dziecka.

Kiedy czas na telewizyjny detoks?

Zbyt długie i częste przesiadywanie przed telewizorem może skutkować u dzieci wspomnianymi już problemami ze snem, obniżeniem nastroju i pogorszeniem kontaktów z rówieśnikami. W takich sytuacjach rodzice – martwiąc się o zdrowie swoich pociech – udają się do poradni psychologiczno-pedagogicznej, gdzie proszą specjalistów o postawienie diagnozy bądź jej wykluczenie, podejrzewając ADHD, zaburzenia zachowania lub inne problemy rozwojowe. Regularne oglądanie bajek telewizyjnych może prowadzić do trudności w kontrolowaniu emocji u dziecka, do problemów z koncentracją uwagi, z wysławianiem się. To również wzbudza podejrzenia i kieruje myśli zaniepokojonych rodziców ku zaburzeniom ze spektrum autyzmu. Zanim rodzic zdecyduje się wysłać dziecko na diagnozę w kierunku zespołu Aspergera, autyzmu czy ADHD – ważne jest zrobienie detoksu telewizyjnego. Świeże powietrze, zabawa klockami, czytanie książek, zainteresowanie dziecka pracami plastycznymi pomoże wrócić do opanowania, koncentracji uwagi i spokoju psychoruchowego. Jeśli objawy wciąż będą się utrzymywać, niezbędna będzie wtedy konsultacja z ekspertem.

Mądre oglądanie telewizji 

Lekarstwem na „telewizyjne zaburzenia”, jest mądre korzystanie z telewizora i mądre oglądanie telewizji. Polega przede wszystkim na wspólnym byciu w tych sytuacjach z dzieckiem. Ważne, by dziecko nauczyło się oglądania konkretnych programów, które wcześniej wspólnie wybierze z dorosłymi, a nie „oglądania telewizji” jak popadnie. Mądre korzystanie z telewizji to wskazywanie dzieciom korzystnych dla nich przekazów. Pomocą w kontrolowaniu czasu przed telewizorem są również: ograniczenia czasowe w oglądaniu i godziny, w jakich można z niego korzystać. Nie wolno dawać przyzwolenia na oglądanie bajek w trakcie jedzenia, bo odwraca to ich uwagę od wykonywanej czynności. To samo dotyczy zasypiania – włączony telewizor przed pójściem do łóżka, sprawia, że mogą pojawić się kłopoty z zasypianiem i spokojnym snem.

Czym powinien być telewizor dla dzieci? 

Mimo swych wad telewizja daje dostęp do niesamowitego świata obrazów, dźwięków, muzyki i postaci, które mogą dostarczyć nową wiedzę i wzbogacić już posiadaną, mogą bawić i wychowywać. W mądrych programach dla dzieci (konsultowanych ze specjalistami) propaguje się pozytywne wartości, tj. tolerancja, współdziałanie z innymi, uczciwość. Telewizja może też przenosić widza do odległych zakątków świata, wszechświata, do przyszłości i przeszłości,  w sprawy codzienne i egzotyczne, w świat nauki i sztuki. Telewizja nie może jednak służyć jako uspokajacz, pocieszenie, nie może być formą reagowania na potrzeby dziecka. Rodzice powinni dawać dobry przykład i być wzorem odpowiedniego oglądania telewizji. Dobrze dobrane programy telewizyjne można wykorzystać do wyrabiania zmysłu obserwacji, działań twórczych, wyobraźni i intelektu. Umiejętnie wybrane i właściwie dozowane pomogą w przekazywaniu pozytywnych wartości oraz we wszechstronnym rozwoju dziecka.