Wcześniak: kiedy jest bezpieczny?

Kiedy wcześniak jest bezpieczny? To pytanie zadają sobie wszyscy rodzice dzieci urodzonych przed ukończonym 37. tygodniem ciąży. Wcześniactwo wiąże się bowiem z ryzykiem występowania wielu powikłań, które rzutują na przeżywalność oraz późniejszy rozwój maluszka. 

Czy można jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, kiedy wcześniak jest bezpieczny? Jakie działania przyczyniają się do poprawy bezpieczeństwa wcześniaka i na co zwrócić szczególną uwagę, po powrocie z wcześniakiem do domu?

Wcześniak wcześniakowi nierówny, czyli podstawowe kryteria klasyfikacji wcześniaków

W Polsce około 7 % dzieci rodzi się przed ukończonym 37. tygodniem ciąży. Wyróżniamy 2 podstawowe klasyfikacje dzieci przedwcześnie urodzonych:

Ze względu na termin porodu

• Ekstremalnie skrajne wcześniaki: to dzieci urodzone między rozpoczętym 23. tygodniem ciąży, a 27. tygodniem włącznie. Kiedy tak ekstremalnie skrajny wcześniak jest bezpieczny?

Prężny rozwój neonatologii sprawia, że przeżywalność takich wcześniaków wynosi obecnie nawet 60%, jednak ryzyko wystąpienia ciężkich, przewlekłych powikłań porodu przedwczesnego jest u nich największe.

• Skrajne wcześniaki: dzieci urodzone między 28. a 31. tygodniem ciąży;
• Średnie/późne wcześniaki, nazywane także wcześniakami późnymi: urodzone między 32 a 36 tygodniem ciąży, czyli najbliżej pierwotnie wyznaczonej daty porodu. Ta grupa stanowi w Polsce blisko 70% wszystkich wcześniaków.

Ze względu na urodzeniową masę ciała

• Ekstremalnie niska urodzeniowa masa ciała (ELBW – ang. extremely low birth weight): masa dziecka jest mniejsza niż 1000 gram;
• Bardzo niska urodzeniowa masa ciała (VLBW – ang. very low birth weight): masa dziecka jest mniejsza niż 1500 gram;
• Niska urodzeniowa masa ciała (LBW – ang. low birth weight): masa dziecka jest mniejsza niż 2500 gram.

Przyczyny porodu przedwczesnego ze strony matki

Dodatkowo istnieje klasyfikacja wcześniaków uwzględniająca przyczynę porodu przedwczesnego ze strony matki:

• Wcześniactwo z przyczyn infekcyjnych: poważna infekcja w organizmie kobiety, która przyczyniła się do wystąpienia porodu przedwczesnego np. infekcje wewnątrzmaciczne, zaawansowane zapalenie tkanek przyzębia
• Wcześniactwo spowodowane innymi przyczynami ze strony matki: np. jeśli u kobiety występowała cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, czy stan przedrzucawkowy.

Jak widać wcześniaki to bardzo różnorodna grupa małych pacjentów. Dlatego wcześniak wcześniakowi nierówny i każde dziecko mierzy się z nieco innymi powikłaniami oraz trudnościami rozwojowymi.

Także sama przyczyna porodu przedwczesnego znacząco rzutuje na stan wcześniaka, co dodatkowo utrudnia odpowiedź na pytanie, kiedy wcześniak jest bezpieczny. Niekiedy bywa bowiem tak, że wcześniak urodzony później może być w gorszym stanie klinicznym od dziecka urodzonego nieco wcześniej.

Kiedy wcześniak jest bezpieczny: najczęstsze powikłania, z jakimi zmagają się dzieci urodzone przedwcześnie

Im później urodzi się wcześniak, tym jego organizm jest lepiej przystosowany do życia poza brzuchem mamy, a statystycznie ryzyko powikłań jest mniejsze. Tak samo w przypadku masy ciała – jeśli podczas porodu przedwczesnego dziecko waży więcej, także ma większe szanse na przeżycie.

Kiedy wcześniak jest bezpieczny: powikłania

• Niedojrzałość układu oddechowego: Podstawowym i jednym z najczęstszych dla dziecka powikłań porodu przedwczesnego jest niedojrzałość układu oddechowego. Skutkuje ona niewydolnością oddechową, która bardzo często przyjmuje postać Zespołu Zaburzeń Oddychania (ang. RDS).
• Niedojrzałość układu nerwowego: Dzieci przedwcześnie urodzone mogą mieć także problemy wynikające z niedojrzałości układu nerwowego. Częstym powikłaniem wcześniactwa są także krwawienia dokomorowe, czyli wewnątrzmózgowe.
• Niedojrzałość układu pokarmowego: Wcześniaki zmagają się również z problemami wynikającymi z niedojrzałości układu pokarmowego, dlatego kluczowe w zwiększaniu bezpieczeństwa wcześniaka jest karmienie mlekiem kobiecym.

Biorąc pod uwagę powyższe, nie można jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, kiedy wcześniak jest bezpieczny, natomiast warto przyjrzeć się kilku czynnikom poprawiającym jego bezpieczeństwo.

Czynniki wpływające na poprawę bezpieczeństwa wcześniaka

Prawidłowa opieka okołoporodowa jest kluczowym czynnikiem wpływającym na to, czy wcześniak jest bezpieczny. W skład prawidłowej opieki nad dzieckiem wchodzi głównie opieka podczas samego porodu oraz całego pobytu w szpitalu.

Kolejnym czynnikiem wpływającym na poprawę bezpieczeństwa wcześniaka jest jego odpowiednie żywienie.

Obecnie najbardziej zalecanym dla wcześniaków pokarmem jest mleko kobiece, jednak u dzieci urodzonych przed 34 tygodniem bardzo często występuje zaburzenie odruchu ssania, przez co mama musi odciągać pokarm laktatorem. Jeśli kobieta po porodzie ma trudności laktacyjne, bardzo pomocna może okazać się konsultacja u Certyfikowanego Doradcy Laktacyjnego.

Oprócz żywienia, następnym niezwykle ważnym czynnikiem wpływającym na to, czy wcześniak jest bezpieczny jest właściwa pielęgnacja maluszka w domu. Kiedy dziecko przebywa jeszcze w szpitalu, rodzice są stopniowo wdrażani w samodzielną opiekę nad wcześniakiem i zawsze mogą liczyć na merytoryczne wsparcie personelu medycznego. Warto pamiętać, że leczenie i wspomaganie rozwoju wcześniaka jest długotrwałym procesem, który nie kończy się wraz z wypisem do domu.

Kiedy wcześniak wraca do domu: na co zwrócić szczególną uwagę, aby był bezpieczny?

To, czy wcześniak jest bezpieczny i rozwija się prawidłowo stale powinien monitorować zespół różnych, współpracujących ze sobą specjalistów. Na co zwrócić szczególną uwagę, dbając o rozwój i bezpieczeństwo wcześniaka w domu?

Z racji zwiększonego u wcześniaków ryzyka bezdechu, rodzicom zwykle zaleca się zakup monitora oddechu, który umieszcza się w łóżeczku. Urządzenie jest bardzo czułe i poprzez specjalny sygnał poinformuje rodziców o ewentualnym wystąpieniu bezdechu, co jest szczególnie ważne w czasie snu nocnego.

Kiedy wcześniak jest na tyle bezpieczny, że można zaprosić do domu rodzinę i przyjaciół, aby poznali nowego członka rodziny?

Kiedy wcześniak jest bezpieczny i wreszcie przestaje być wcześniakiem?

Wielu rodziców żywi nadzieję, że wcześniak przestanie być wcześniakiem po wyjściu ze szpitala, jednak tak nie jest. Co prawda maluszek może pięknie się rozwijać, jednak powikłania wcześniactwa mogą pojawić się u dziecka w przeciągu następnych miesięcy, a nawet najbliższych lat życia. Dlatego wcześniak tak naprawdę nigdy nie przestanie być wcześniakiem i nie można jednoznacznie wskazać odpowiedzi na pytanie, kiedy będzie bezpieczny.