Ciemiączko u noworodka: co to, kiedy się zrasta?

Kiedy świeżo upieczeni rodzice słyszą termin ,,ciemiączko” często zastanawiają się, co to jest? Ile ciemiączek ma noworodek i kiedy zarasta największe z nich, czyli ciemiączko przednie? Kiedy można mówić o szybko zarastającym ciemiączku, jakie mogą być tego skutki? 

Niekiedy rodzice zauważają problem odwrotny, czyli niezrośnięte ciemiączko, nawet u dwulatka – czy jest to powód do niepokoju? Zapraszamy do lektury artykułu, w którym wyjaśniamy te i podobne wątpliwości.

Czym jest ciemiączko u niemowlaka, po co występuje?

Ciemiączko to nieskostniałe spojenie, występuje pomiędzy kośćmi czaszki noworodków i niemowląt, często określane przez rodziców jako ,,miękkie miejsce na główce dziecka”. Ciemiączko jest pokryte błoną łącznotkankową.

Wyróżnia się ciemię przednie, które jest większe i ma kształt rombu oraz tylne- mniejsze o trójkątnym kształcie.

Ile noworodek ma ciemiączek w momencie narodzin?

Choć u dzieci wyróżnia się aż 6 ciemiączek (przednie, tylne, oraz podwójne ciemiączka boczne: klinowe i sutkowe), to w momencie porodu zdecydowana większość dzieci ma tylko 2 ciemiączka – przednie oraz tylne. Kiedy zarastają ciemiączka boczne? Najczęściej jeszcze w życiu płodowym, choć mogą one występować po porodzie, u niektórych wcześniaków.

Ciemiączka u noworodka mają najczęściej wymiary:

• ciemiączko przednie mierzy ok. 1- 4 cm, choć odchylenia od tych wymiarów mogą być osobnicze (np. 0,5×0,5 cm lub 1×4 cm) i nie jest to powód do niepokoju, o ile nie towarzyszą temu inne, niepokojące objawy. W pierwszych miesiącach życia u niektórych dzieci ciemiączko może także nieznacznie się powiększać;
• ciemiączko tylne jest mniejsze niż przednie, trójkątne i zwykle ma ok. 1 cm szerokości.

Po co dziecku ciemiączka? 

Do kiedy zarasta ciemiączko tylne, kiedy zarasta ciemiączko przednie, jakie są normy?

Ciemiączko tylne zarasta szybciej, ponieważ do około 4 miesiąca życia dziecka (między 6-16 tygodniem po porodzie). Kiedy zarasta ciemiączko przednie, jakie są normy? Ciemiączko przednie zarasta znacznie później, niż tylne – za normę uznaje się przedział między 10-18 miesiącem życia dziecka. Z kolei szwy czaszkowe zamykają się u dziecka około 24 miesiąca życia, a zarastają dopiero, gdy maluch ma około 5 lat.

Warto zaznaczyć, że ocena wielkości, napięcia oraz brzegów ciemiączek u dziecka jest przeprowadzana przez lekarza przy każdym badaniu niemowlęcia, jednak zawsze (należy to podkreślić), ciemiączka są oceniane razem z innymi parametrami, m.in.: obwodem główki (naniesionym na siatki centylowe), masą ciała dziecka, globalną oceną rozwoju motorycznego.

Wielkość ciemiączka sama w sobie może odbiegać od tzw. norm książkowych, jednak nie może być oceniana jako objaw izolowany, bez uwzględnienia innych symptomów występujących u malucha. Tak samo jest w przypadku terminu, do kiedy zarasta ciemiączko przednie lub tylne.

Odchylenia od normy mogą być objawem jakiegoś schorzenia u dziecka, ale równocześnie szybko zarastające ciemiączko lub niezrośnięte ciemiączko u dwulatka występują u niektórych zdrowych dzieci, jako cecha osobnicza (jednak zawsze wymagają konsultacji z pediatrą).

Ciemiączko u niemowlaka to także ważny element diagnostyczny

Nie tylko ważny jest sam wymiar ciemiączka i to kiedy zarasta, ale również ocena jego napięcia. Należy sprawdzić, czy nie jest wysklepione powyżej lub poniżej kości czaszki.

Szybko zarastające ciemiączko u niemowlaka: jakie mogą być skutki, co robić w takiej sytuacji?

Już wiemy, kiedy zarasta ciemiączko przednie jednak co zrobić w sytuacji, kiedy rodzice obserwują szybko zarastające ciemiączko, jakie mogą być tego skutki? Kiedy ciemiączko zarasta u dziecka za szybko, czyli przed ukończeniem 10. miesiąca życia, przede wszystkim należy udać się z maluszkiem do pediatry.

Lekarz zbada ciemiączko, zmierzy obwód główki, masę ciała dziecka i oceni jego rozwój ogólny. W przypadku szybko zarastającego ciemiączka lekarz może zalecić częste wizyty kontrolne, nawet co 1-2 tygodnie, aby monitorować przyrosty obwodu głowy dziecka.

Możliwe skutki szybko zarastającego ciemiączka to m.in.: wzrost ciśnienia wewnątrz czaszki, ograniczenie dla rozwoju mózgu, a w związku z tym szereg zaburzeń neurologicznych. Pediatra może zlecić wykonanie u dziecka dodatkowych badań tym bardziej, gdy u maluszka obserwuje się takie objawy jak m.in.: 

• spowolnienie lub brak przyrostów obwodu głowy;
• deformacje czaszki;
• choroby nerek i zaburzenia metaboliczne;
• padaczka;
• zaburzenia rozwoju psychoruchowego.

Warto także wspomnieć o tym, że najnowsze badania nie wykazują, aby szybko zarastające ciemiączko było skutkiem zbyt wysokiego stężenia witaminy D3 w organizmie dziecka [1]. Dlatego nie zaleca się rutynowej rezygnacji z suplementacji witaminy D3 u dzieci z szybko zarastającym ciemiączkiem. Skutkiem może być narażenie dziecka na poważne niedobory.

Zaleca się, aby suplementacja witaminy D3 i jej dawki zawsze były konsultowane z pediatrą, a wszelkie modyfikacje w tym zakresie lekarz powinien opierać przede wszystkim na badaniu poziomu witaminy D3, oraz ocenie gospodarki wapniowo — fosforanowej w organizmie danego dziecka.

Co zrobić, kiedy ciemiączko zarasta zbyt wolno, czy niezrośnięte ciemiączko u dwulatka to powód do niepokoju?

Skoro wiemy, do kiedy zarasta ciemiączko (zwykle do 18 m.ż.), to niezrośnięte ciemiączko u dwulatka zawsze powinno skłonić rodziców do konsultacji z pediatrą. Również w tym przypadku warto zaznaczyć, że termin, do kiedy zarasta ciemiączko przednie, jest u dziecka cechą osobniczą. Dlatego niezrośnięte ciemiączko u dwulatka może wystąpić u maluszka całkowicie zdrowego. Nie należy od razu wpadać w panikę, ale udać się na kontrolę do pediatry.

Do kiedy zarasta ciemiączko, czy u dziecka ciemiączko ma prawidłowe wymiary, a może zarasta zbyt szybko, lub za wolno – w razie jakichkolwiek wątpliwości i pytań zawsze należy skonsultować się z pediatrą.

Źródło:

Maria Trojanowska-Szostek, Małgorzata Joniec, Beata Kulik-Rechberger:Wielkość ciemienia przedniego oraz jego zależność od stężenia 25(OH)D, Endokrynol. Ped. 2016.15.3.56: 41-48