Badanie neurologiczne niemowlaka: jak wygląda badanie? Na czym polega?

4 stycznia 2023
Dlaczego można nam zaufać
Informacja o reklamach
Z tego artykułu dowiesz się:

    Zaburzenia neurologiczne u dzieci oraz towarzyszące im objawy, sprawiają że rodzice czasem po raz pierwszy dowiadują się od czego właściwie jest lekarz neurolog w przypadku dzieci. Poniższy tekst, ma na celu przybliżenie Czytelnikom, na czym polega i jak wygląda badanie neurologiczne, kiedy powinno być ono wykonywane, czy i jak należy się do niego przygotować. 

    W artykule znajdziecie Państwo także odpowiedź, na pytanie “od czego jest”, a właściwie czym zajmuje się lekarz neurolog i z jakimi problemami warto się do niego zgłosić po poradę. Podpowiemy również jak  wygląda taka wizyta i jaki jest przebieg badania u lekarza neurologa.

    Zaburzenia neurologiczne u dzieci i ich objawy

    Na czym polega badanie neurologiczne? Badanie neurologiczne ma na celu ocenę funkcji układu nerwowego, który koordynuje pracą całego organizmu. Na takie badanie składa się wiele elementów, a jego przebieg uzależniony jest od wieku i stanu dziecka.

    W zakresie podstawowym badanie neurologiczne może wykonać każdy lekarz, co jest szczególnie istotne w ocenie po urazach głowy, czy w innych nagłych sytuacjach.

    Zaburzenia neurologiczne u dzieci: objawy związane z ruchem, zaburzenia świadomości i przytomności

    Wskazaniem do przeprowadzania badania neurologicznego jest wystąpienie lub podejrzenie zaburzeń neurologicznych u dzieci, które mogą mieć bardzo różne objawy. Poczynając od najpoważniejszych, takich jak, zaburzenia świadomości i przytomności, poprzez różnorodne objawy związane z ruchem.

    Objawy zaliczane do tej drugiej grupy mogą dotyczyć osłabienia siły mięśniowej, nieprawidłowego napięcia mięśniowego (czyli oporu wyczuwalnego przy biernym poruszaniu np. kończyną), niepełnego zakresu ruchów, czy też nieprawidłowych ruchów, problemów z poruszaniem się oraz prawidłowym utrzymywaniem równowagi, celnością i sprawnością ruchów.

    Zaburzenia neurologiczne u dzieci: objawy dotyczące zmysłów

    Kolejną grupę zaburzeń neurologicznych u dzieci, skłaniających do oceny w badaniu neurologicznym są zaburzenia dotyczące naszych zmysłów – na przykład:

    • nieprawidłowe czucie dotyku, którego objawami mogą być m.in.:osłabienie czucia, odczuwanie mrowienia, drętwienia, a także nieprawidłowe czucie głębokie, które może objawiać się problemami z utrzymaniem równowagi, trudnościami z rozpoznawaniem kształtów przedmiotów poprzez dotyk przy zamkniętych oczach;
    • nieprawidłowe czucie smaku, czy utrzymujące się problemy z powonieniem mimo braku infekcji;
    • zaburzenia widzenia (jeśli wykluczone są przyczyny okulistyczne), podobnie zaburzenia słuchu i równowagi, w tym zawroty głowy (jeśli wykluczone są przyczyny laryngologiczne).

    Zaburzenia neurologiczne u niemowlaka

    W okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym ważną grupę zaburzeń neurologicznych stanowią: opóźnienie i nieprawidłowy przebieg rozwoju psychoruchowego, przez co rozumiemy przede wszystkim opóźnienie w osiąganiu tzw. kamieni milowych w każdej ze sfer, czyli w motoryce dużej, małej i kontaktach społecznych.

    Celem wykluczenia zaburzeń neurologicznych u niemowlaka, dziecko powinno zostać zbadane przez neurologa. Kontrola u specjalisty powinna się odbyć szczególnie wtedy, kiedy u dziecka wystąpiły  poważne problemy w okresie okołoporodowym. Przesłankami do wykonania badań mających na celu wykluczenie zaburzeń neurologicznych u niemowlaka są:

    • poród przedwczesny;
    • poród w zamartwicy;
    • ciężka infekcja;
    • urazy okołoporodowe;
    • krwawienie okołokomorowe.

    Na czym polega badanie neurologiczne i jak wygląda wizyta u lekarza neurologa?

    Wiemy Na początku takiej wizyty bardzo ważne jest zebranie przez lekarza wywiadu, dotyczącego zarówno obecnych dolegliwości pacjenta, a także dotyczącego przebiegu ciąży, okresu okołoporodowego i rozwoju dziecka. Bardzo istotne są również informacje, na temat chorób występujących w rodzinie, a czasem również sytuacji społecznej pacjenta.

    Ekspert radzi

    Jeśli problemem są zachowania lub zaburzenia, które występują napadowo lub tylko w określonych sytuacjach, warto na wizytę u neurologa przygotować dokładną rozpiskę na temat tego, jak dokładnie przebiegają, kiedy i w jakich okolicznościach występują, jak długo trwają. Warto spróbować  zaobserwować, czy z dzieckiem jest logiczny kontakt podczas ich występowania, czy są jakieś okoliczności, które przerywają te zaburzenia. Warto też przynieść ze sobą nagranie, prezentujące niepokojące objawy. 

    Aleksandra Kuźniar-Pałka
    Specjalista neurologii dziecięcej, Asystent w Klinice Neurologii Dziecięcej, Instytut Matki i Dziecka

    Często już na tym etapie lekarz, poprzez obserwację pacjenta dokonuje jego wstępnej oceny pod względem zaburzeń neurologicznych, ponieważ może wtedy zaobserwować jego sposób poruszania się, postawę, zachowanie, mimikę i wiele innych szczegółów naprowadzających na diagnozę. Po dokładnym zebraniu wywiadu lekarz przechodzi do badania fizykalnego małego pacjenta.

    Jak wygląda badanie neurologiczne u lekarza neurologa?

    Na samo badanie neurologiczne składa się wiele elementów, wykonywane są różne testy, sprawdzane są odruchy, czyli reakcje automatyczne o znanym przebiegu, w odpowiedzi na zadany bodziec. Pomocniczo przy badaniu lekarz używa młoteczka neurologicznego, latarki, miarki, czasem kamertonu i innych narzędzi.

    W pierwszej kolejności lekarz ocenia kontakt z pacjentem, mowę oraz jego orientację w czasie i przestrzeni, oczywiście pytania są dostosowane do wieku dziecka. Podczas rozmowy lekarz ocenia również zachowanie, mimikę i postawę pacjenta.

    Jak wygląda dalsza część wizyty z dzieckiem u neurologa?

    Po wstępnej ocenie, lekarz neurolog sprawdza prawidłowość działania układu nerwowego dziecka, skupiając się na konkretnych obszarach ciała i zmysłach. Aby uspokoić dziecko, warto opowiedzieć mu o tym, jak może wyglądać badanie neurologiczne u lekarza neurologa, w odniesieniu do konkretnych czynności podejmowanych przez lekarza.

    • Głowa pacjenta: Na początku, badana jest głowa pacjenta, oceniany jest jej kształt, bolesność przy uciskaniu, obwód, który jest odnoszony do norm zawartych w siatkach centylowych. W dalszej kolejności ocenie podlegają funkcje nerwów czaszkowych.
    • Węch: W miarę możliwości współpracy z dzieckiem oceniany jest węch.
    • Wzrok: Następnie oceniane jest prawidłowe ułożenie, ustawienie i ruchy gałek ocznych, kształt i wielkość źrenic oraz ich reakcje na światło, zbieżność i akomodację. Orientacyjnie oceniane jest również pole widzenia i ostrość wzroku.
    • Twarz: Kolejno, przedmiotem badania i ceny staje się  mimika oraz siła mięśni w obrębie twarzy- m.in. poprzez marszczenie czoła, zaciskanie powiek, zaciskanie szczęki, wyszczerzenie zębów, pompowanie baloników z policzków, wysuwanie i oblizywanie się językiem, szerokie otwieranie buzi i wypowiadanie “Aaaaaa” lub “Eeeee”, prawidłowe połykanie płynów.
    • Słuch: Orientacyjnej ocenie podlega słuch.

    • Odruchy: Podczas badania sprawdzane są także różne odruchy np. rzęskowy i spojówkowy- czyli zamykanie powieki po podrażnieniu odpowiednio rzęs i spojówek. Lekarz może zbadać także odruch podniebienny- polegający na uniesieniu łuków podniebiennych po podrażnieniu szpatułką i odruch gardłowy- czyli kaszel, odruch wymiotny po podrażnieniu gardła, czy odruch z mięśnia żwacza wywołany uderzeniem przez młoteczek neurologiczny.
    • Zakresy ruchów głową: Później lekarz przechodzi do sprawdzenia  zakresu ruchów głową – zarówno biernie, czyli bez pomocy pacjenta jak i czynnie, czyli przez wykonywanie ruchów samodzielnie przez badanego.
    • Siła mięśni: Jeśli dziecko jest w stanie współpracować, badanie wykonywane jest z oporem, czyli przeciwstawiając się sile lekarza, który w ten sposób ocenia siłę  mięśni. Takie siłowanie dzieci często traktują jak dobrą zabawę i bardzo chętnie w nim uczestniczą.
    • Kończyny i tułów: W następnym etapie badania ocenia się siłę i napięcie mięśni oraz zakres ich ruchów. Dzieci wykonują różne zadania takie jak kucanie, przysiady bez podparcia, podskakiwanie, chodzenie na piętach, palcach i po linii.
    • Zmysł czucia: Kolejno badane jest także czucie. W badaniu czucia stosuje się dotyk dłonią, czasem chłodnym przedmiotem, za pomocą delikatnego ukłucia, rozpoznawaniem rysowanych palcem lub rękojeścią młotka kształtów na plecach, podawaniem ułożenia palców dłoni i stóp poruszanych przez lekarza przy zamkniętych oczach pacjenta. Dodatkowo za pomocą kamertonu, przykładanego w odpowiednie punkty na ciele, sprawdza się czucie wibracji.
    • Odruchy ścięgniste: Kolejno, w trakcie badania sprawdzane są odruchy ścięgniste, polegające na skurczu odpowiedniego mięśnia w odpowiedzi na uderzenie młoteczkiem neurologicznym w ustalone miejsce w obrębie ścięgna – tu najbardziej rozpoznawalny jest odruch kolanowy, gdzie po uderzeniu nieco poniżej rzepki w ścięgno mięśnia czworogłowego uda obserwujemy wyprost kolana, spowodowany skurczem mięśnia czworogłowego.
    • Odruchy powierzchniowe: Sprawdzane też są odruchy powierzchniowe, których przykładem są odruchy brzuszne skórne, wywoływane przez drażnienie skóry brzucha w kierunku od zewnątrz do linii pośrodkowej ciała, co powinno powodować napięcie mięśnia prostego brzucha. Wykonywane też są próby w poszukiwaniu nieprawidłowych objawów np. objawu Babińskiego, który polega na odgięciu grzbietowym (do góry) palucha i palców po podrażnieniu podeszwy stopy w kierunku od pięty do palucha (w kształcie litery L).
    • Badanie objawów oponowych: Kolejnym elementem jest badanie objawów oponowych czyli takich, które pojawiają się w efekcie podrażnienia opon mózgowych najczęściej w przebiegu zapalenia- należą do nich m.in. sztywność karku, objaw Brudzińskiego, Flataua, których szczegółowy opis wykracza poza ramy niniejszego opracowania. Podczas badania wykonywane są próby móżdżkowe, w których ocenia się mowę pacjenta, umiejętność wykonywania szybkich ruchów naprzemiennych, wykonuje się próby palec- nos polegające na trafianiu palcem wskazującym do czubka nosa przy oczach otwartych i zamkniętych, próby pięta kolano oraz próbę Romberga.

    Jak wygląda udział dziecka w badaniu u neurologa?

    Ekspert radzi

    W badaniu neurologicznym bardzo ważne jest porównywanie pacjenta do ogólnie przyjętych norm.  Istotne jest również porównywanie wyników uzyskiwanych po jednej stronie ciała do drugiej szczególnie w zakresie ruchów, napięcia mięśniowego, siły i odruchów. Jak można się domyślić, pełne badanie neurologiczne wymaga w dużej mierze współpracy z pacjentem. Część wniosków neurolog może wysunąć na podstawie obserwacji oraz przeprowadzenia badania dziecka częściowo w formie zabawy. Badanie neurologiczne jest dla pacjenta całkowicie niebolesne, a często bywa dla dzieci ciekawe i przyjemne, kolejność czynności wykonywanych podczas badania, jak i ich zakres może być w zależności od sytuacji modyfikowany.

    Aleksandra Kuźniar-Pałka
    Specjalista neurologii dziecięcej, Asystent w Klinice Neurologii Dziecięcej, Instytut Matki i Dziecka

    Niezależnie od wieku dziecka na badanie neurologiczne warto, umówić się w porze, kiedy jest największa szansa na to, że dziecko będzie wypoczęte i chętne do „współpracy” przy badaniu.

    Jak wygląda badanie neurologiczne noworodków i niemowląt u lekarza neurologa?

    Badanie neurologiczne u noworodka i niemowlaka ma nieco inny przebieg, ze względu na ograniczone możliwości współpracy i cechy związane z etapami rozwoju dziecka. Przy diagnostyce zaburzeń neurologicznych u niemowlaka, niezwykle ważną częścią badania jest obserwacja swobodnej aktywności dziecka, ważne jest także dokonanie oceny w pozycji na plecach i na brzuchu. Podobnie jak u dzieci starszych oceniany jest kontakt, zainteresowanie otoczeniem.

    Głowa:

    Badana jest głowa- w tym obszarze, badanie jest poszerzone o ocenę ciemiączek i szwów czaszkowych. Następnie stosownie dla wieku oceniane są nerwy czaszkowe, tu m.in ważna jest ocena możliwości nawiązania kontaktu wzrokowego, skupienia i wodzenia wzrokiem, odruchu ssania, ocena skuteczności połykania oraz ocena mimiki. Badane jest napięcie mięśniowe oraz odruchy. Ocenie, tak jak u starszych dzieci podlega również móżdżek, z tym, że polega ona na obserwacji pod kątem drżeń, prawidłowej koordynacji ruchowej i ewentualnie równowagi.

    Odruchy:

    Dodatkowo w takim badaniu ocenie podlegają reakcje i odruchy, które powinny pojawiać się i ustępować w konkretnym wieku i przebiegać w odpowiedni sposób.

    Ekspert radzi

    Przykładem takich odruchów jest np. odruch Moro, który występuje już od urodzenia i jest reakcją na przestrach. Odruch Moro powinien on przebiegać dwufazowo. W pierwszej fazie  występuje wdech,  symetryczny szybki wyrzut i wyprost kończyn, wygięcie tułowia w łuk. Natomiast w drugiej fazie następuje wydech, stopniowe przywiedzenie kończyn, do obejmowania kończynami górnymi klatki piersiowej, często dodatkowo krzyk/płacz. Odruch ten powinien zacząć wygasać około 5-6 miesiąca życia, choć w nagłych sytuacjach, dużym stresie i we śnie może utrzymywać się nieco dłużej. Innym przykładem takiego odruchu jest odruch automatycznego stąpania, który także  występuje od urodzenia, a ustępuje po 1 miesiącu życia. 

    Aleksandra Kuźniar-Pałka
    Specjalista neurologii dziecięcej, Asystent w Klinice Neurologii Dziecięcej, Instytut Matki i Dziecka

    Reakcje dziecka:

    Badane są również reakcje, które rozwijają się z wiekiem dziecka należy do nich np. reakcja na podciąganie, reakcja spadochronowa i reakcje równoważne, których prawidłowe pojawianie się związane jest z dojrzewaniem układu nerwowego.

    Na podstawie zebranego wywiadu, obserwacji i badania pacjenta, lekarz wydaje zalecenia dotyczące dalszego postępowania z małym pacjentem. Zdarza się, że wymagane jest poszerzenie diagnostyki o konsultację lekarzy innych specjalności, konsultację psychologiczną, badania laboratoryjne, badania obrazowe, badanie EEG, badanie EMG, ENG lub inne konieczne. Niekiedy konieczne jest zastosowanie odpowiedniego leczenia i/lub rozpoczęcie rehabilitacji.

    Rodzice czasami zastanawiają się “od czego jest lekarz neurolog” oraz w przypadku jakich chorób szukać u niego pomocy?

    Najczęstszymi problemami, którymi się zajmują lekarze neurolodzy dziecięcy są:

    • napady padaczkowe;
    • migrena i inne typy bólów głowy;
    • zaburzenia rozwoju psychoruchowego;
    • diagnostyka niepełnosprawności intelektualnej;
    • mózgowe porażenie dziecięce;
    • wiele a innych, rzadziej występujących chorób takich jak: wady rozszczepowe kręgosłupa, wady wrodzone układu nerwowego, choroby nerwowo mięśniowe, choroby neurozwyrodnieniowe, choroby metaboliczne, choroby zapalne i autoimmunologiczne układu nerwowego, neuropatie itp.;
    • neurolog zajmuje się też diagnostyką i leczeniem wymienionych na początku artykułu zaburzeń neurologicznych.

    W wielu wymienionych chorobach istotna jest współpraca lekarza neurologa z lekarzami innych specjalizacji, a także pedagogami, psychologami, fizjoterapeutami, logopedami, dietetykiem, w takim przypadku neurolog często jest lekarzem koordynującym taką współpracę.

    Ekspert radzi

    Konsultacja lekarza neurologa i badanie neurologiczne służą kompleksowej ocenie funkcji układu nerwowego. Badanie takie, jest przyjazne i bezbolesne, dostarcza ono bardzo wielu informacji na temat stanu pacjenta, a w przypadku występowania zaburzeń neurologicznych u dzieci, pomaga  ustalić dalszą ścieżkę diagnostyczną oraz konieczność ewentualnego leczenia w zależności od występujących objawów.

    Aleksandra Kuźniar-Pałka
    Specjalista neurologii dziecięcej, Asystent w Klinice Neurologii Dziecięcej, Instytut Matki i Dziecka

    Autor

    Aleksandra Kuźniar-Pałka
    Specjalista neurologii dziecięcej, Asystent w Klinice Neurologii Dziecięcej, Instytut Matki i Dziecka