Badanie neurologiczne niemowlaka: jak wygląda badanie? Na czym polega?

Zaburzenia neurologiczne u dzieci oraz towarzyszące im objawy, sprawiają że rodzice czasem po raz pierwszy dowiadują się od czego właściwie jest lekarz neurolog w przypadku dzieci. Poniższy tekst, ma na celu przybliżenie Czytelnikom, na czym polega i jak wygląda badanie neurologiczne, kiedy powinno być ono wykonywane, czy i jak należy się do niego przygotować. 

W artykule znajdziecie Państwo także odpowiedź, na pytanie “od czego jest”, a właściwie czym zajmuje się lekarz neurolog i z jakimi problemami warto się do niego zgłosić po poradę. Podpowiemy również jak  wygląda taka wizyta i jaki jest przebieg badania u lekarza neurologa.

Zaburzenia neurologiczne u dzieci i ich objawy

Na czym polega badanie neurologiczne? Badanie neurologiczne ma na celu ocenę funkcji układu nerwowego, który koordynuje pracą całego organizmu. Na takie badanie składa się wiele elementów, a jego przebieg uzależniony jest od wieku i stanu dziecka.

W zakresie podstawowym badanie neurologiczne może wykonać każdy lekarz, co jest szczególnie istotne w ocenie po urazach głowy, czy w innych nagłych sytuacjach.

Zaburzenia neurologiczne u dzieci: objawy związane z ruchem, zaburzenia świadomości i przytomności

Wskazaniem do przeprowadzania badania neurologicznego jest wystąpienie lub podejrzenie zaburzeń neurologicznych u dzieci, które mogą mieć bardzo różne objawy. Poczynając od najpoważniejszych, takich jak, zaburzenia świadomości i przytomności, poprzez różnorodne objawy związane z ruchem.

Objawy zaliczane do tej drugiej grupy mogą dotyczyć osłabienia siły mięśniowej, nieprawidłowego napięcia mięśniowego (czyli oporu wyczuwalnego przy biernym poruszaniu np. kończyną), niepełnego zakresu ruchów, czy też nieprawidłowych ruchów, problemów z poruszaniem się oraz prawidłowym utrzymywaniem równowagi, celnością i sprawnością ruchów.

Zaburzenia neurologiczne u dzieci: objawy dotyczące zmysłów

Kolejną grupę zaburzeń neurologicznych u dzieci, skłaniających do oceny w badaniu neurologicznym są zaburzenia dotyczące naszych zmysłów – na przykład:

• nieprawidłowe czucie dotyku, którego objawami mogą być m.in.:osłabienie czucia, odczuwanie mrowienia, drętwienia, a także nieprawidłowe czucie głębokie, które może objawiać się problemami z utrzymaniem równowagi, trudnościami z rozpoznawaniem kształtów przedmiotów poprzez dotyk przy zamkniętych oczach;
• nieprawidłowe czucie smaku, czy utrzymujące się problemy z powonieniem mimo braku infekcji;
• zaburzenia widzenia (jeśli wykluczone są przyczyny okulistyczne), podobnie zaburzenia słuchu i równowagi, w tym zawroty głowy (jeśli wykluczone są przyczyny laryngologiczne).

Zaburzenia neurologiczne u niemowlaka

W okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym ważną grupę zaburzeń neurologicznych stanowią: opóźnienie i nieprawidłowy przebieg rozwoju psychoruchowego, przez co rozumiemy przede wszystkim opóźnienie w osiąganiu tzw. kamieni milowych w każdej ze sfer, czyli w motoryce dużej, małej i kontaktach społecznych.

Celem wykluczenia zaburzeń neurologicznych u niemowlaka, dziecko powinno zostać zbadane przez neurologa. Kontrola u specjalisty powinna się odbyć szczególnie wtedy, kiedy u dziecka wystąpiły  poważne problemy w okresie okołoporodowym. Przesłankami do wykonania badań mających na celu wykluczenie zaburzeń neurologicznych u niemowlaka są:

• poród przedwczesny;
• poród w zamartwicy;
• ciężka infekcja;
• urazy okołoporodowe;
• krwawienie okołokomorowe.

Na czym polega badanie neurologiczne i jak wygląda wizyta u lekarza neurologa?

Wiemy Na początku takiej wizyty bardzo ważne jest zebranie przez lekarza wywiadu, dotyczącego zarówno obecnych dolegliwości pacjenta, a także dotyczącego przebiegu ciąży, okresu okołoporodowego i rozwoju dziecka. Bardzo istotne są również informacje, na temat chorób występujących w rodzinie, a czasem również sytuacji społecznej pacjenta.

Często już na tym etapie lekarz, poprzez obserwację pacjenta dokonuje jego wstępnej oceny pod względem zaburzeń neurologicznych, ponieważ może wtedy zaobserwować jego sposób poruszania się, postawę, zachowanie, mimikę i wiele innych szczegółów naprowadzających na diagnozę. Po dokładnym zebraniu wywiadu lekarz przechodzi do badania fizykalnego małego pacjenta.

Jak wygląda badanie neurologiczne u lekarza neurologa?

Na samo badanie neurologiczne składa się wiele elementów, wykonywane są różne testy, sprawdzane są odruchy, czyli reakcje automatyczne o znanym przebiegu, w odpowiedzi na zadany bodziec. Pomocniczo przy badaniu lekarz używa młoteczka neurologicznego, latarki, miarki, czasem kamertonu i innych narzędzi.

W pierwszej kolejności lekarz ocenia kontakt z pacjentem, mowę oraz jego orientację w czasie i przestrzeni, oczywiście pytania są dostosowane do wieku dziecka. Podczas rozmowy lekarz ocenia również zachowanie, mimikę i postawę pacjenta.

Jak wygląda dalsza część wizyty z dzieckiem u neurologa?

Po wstępnej ocenie, lekarz neurolog sprawdza prawidłowość działania układu nerwowego dziecka, skupiając się na konkretnych obszarach ciała i zmysłach. Aby uspokoić dziecko, warto opowiedzieć mu o tym, jak może wyglądać badanie neurologiczne u lekarza neurologa, w odniesieniu do konkretnych czynności podejmowanych przez lekarza.

• Głowa pacjenta: Na początku, badana jest głowa pacjenta, oceniany jest jej kształt, bolesność przy uciskaniu, obwód, który jest odnoszony do norm zawartych w siatkach centylowych. W dalszej kolejności ocenie podlegają funkcje nerwów czaszkowych.
• Węch: W miarę możliwości współpracy z dzieckiem oceniany jest węch.
• Wzrok: Następnie oceniane jest prawidłowe ułożenie, ustawienie i ruchy gałek ocznych, kształt i wielkość źrenic oraz ich reakcje na światło, zbieżność i akomodację. Orientacyjnie oceniane jest również pole widzenia i ostrość wzroku.
• Twarz: Kolejno, przedmiotem badania i ceny staje się  mimika oraz siła mięśni w obrębie twarzy- m.in. poprzez marszczenie czoła, zaciskanie powiek, zaciskanie szczęki, wyszczerzenie zębów, pompowanie baloników z policzków, wysuwanie i oblizywanie się językiem, szerokie otwieranie buzi i wypowiadanie “Aaaaaa” lub “Eeeee”, prawidłowe połykanie płynów.
• Słuch: Orientacyjnej ocenie podlega słuch.

• Odruchy: Podczas badania sprawdzane są także różne odruchy np. rzęskowy i spojówkowy- czyli zamykanie powieki po podrażnieniu odpowiednio rzęs i spojówek. Lekarz może zbadać także odruch podniebienny- polegający na uniesieniu łuków podniebiennych po podrażnieniu szpatułką i odruch gardłowy- czyli kaszel, odruch wymiotny po podrażnieniu gardła, czy odruch z mięśnia żwacza wywołany uderzeniem przez młoteczek neurologiczny.
• Zakresy ruchów głową: Później lekarz przechodzi do sprawdzenia  zakresu ruchów głową – zarówno biernie, czyli bez pomocy pacjenta jak i czynnie, czyli przez wykonywanie ruchów samodzielnie przez badanego.
• Siła mięśni: Jeśli dziecko jest w stanie współpracować, badanie wykonywane jest z oporem, czyli przeciwstawiając się sile lekarza, który w ten sposób ocenia siłę  mięśni. Takie siłowanie dzieci często traktują jak dobrą zabawę i bardzo chętnie w nim uczestniczą.
• Kończyny i tułów: W następnym etapie badania ocenia się siłę i napięcie mięśni oraz zakres ich ruchów. Dzieci wykonują różne zadania takie jak kucanie, przysiady bez podparcia, podskakiwanie, chodzenie na piętach, palcach i po linii.
• Zmysł czucia: Kolejno badane jest także czucie. W badaniu czucia stosuje się dotyk dłonią, czasem chłodnym przedmiotem, za pomocą delikatnego ukłucia, rozpoznawaniem rysowanych palcem lub rękojeścią młotka kształtów na plecach, podawaniem ułożenia palców dłoni i stóp poruszanych przez lekarza przy zamkniętych oczach pacjenta. Dodatkowo za pomocą kamertonu, przykładanego w odpowiednie punkty na ciele, sprawdza się czucie wibracji.
• Odruchy ścięgniste: Kolejno, w trakcie badania sprawdzane są odruchy ścięgniste, polegające na skurczu odpowiedniego mięśnia w odpowiedzi na uderzenie młoteczkiem neurologicznym w ustalone miejsce w obrębie ścięgna – tu najbardziej rozpoznawalny jest odruch kolanowy, gdzie po uderzeniu nieco poniżej rzepki w ścięgno mięśnia czworogłowego uda obserwujemy wyprost kolana, spowodowany skurczem mięśnia czworogłowego.
• Odruchy powierzchniowe: Sprawdzane też są odruchy powierzchniowe, których przykładem są odruchy brzuszne skórne, wywoływane przez drażnienie skóry brzucha w kierunku od zewnątrz do linii pośrodkowej ciała, co powinno powodować napięcie mięśnia prostego brzucha. Wykonywane też są próby w poszukiwaniu nieprawidłowych objawów np. objawu Babińskiego, który polega na odgięciu grzbietowym (do góry) palucha i palców po podrażnieniu podeszwy stopy w kierunku od pięty do palucha (w kształcie litery L).
• Badanie objawów oponowych: Kolejnym elementem jest badanie objawów oponowych czyli takich, które pojawiają się w efekcie podrażnienia opon mózgowych najczęściej w przebiegu zapalenia- należą do nich m.in. sztywność karku, objaw Brudzińskiego, Flataua, których szczegółowy opis wykracza poza ramy niniejszego opracowania. Podczas badania wykonywane są próby móżdżkowe, w których ocenia się mowę pacjenta, umiejętność wykonywania szybkich ruchów naprzemiennych, wykonuje się próby palec- nos polegające na trafianiu palcem wskazującym do czubka nosa przy oczach otwartych i zamkniętych, próby pięta kolano oraz próbę Romberga.

Jak wygląda udział dziecka w badaniu u neurologa?

Niezależnie od wieku dziecka na badanie neurologiczne warto, umówić się w porze, kiedy jest największa szansa na to, że dziecko będzie wypoczęte i chętne do „współpracy” przy badaniu.

Jak wygląda badanie neurologiczne noworodków i niemowląt u lekarza neurologa?

Badanie neurologiczne u noworodka i niemowlaka ma nieco inny przebieg, ze względu na ograniczone możliwości współpracy i cechy związane z etapami rozwoju dziecka. Przy diagnostyce zaburzeń neurologicznych u niemowlaka, niezwykle ważną częścią badania jest obserwacja swobodnej aktywności dziecka, ważne jest także dokonanie oceny w pozycji na plecach i na brzuchu. Podobnie jak u dzieci starszych oceniany jest kontakt, zainteresowanie otoczeniem.

Głowa:

Badana jest głowa- w tym obszarze, badanie jest poszerzone o ocenę ciemiączek i szwów czaszkowych. Następnie stosownie dla wieku oceniane są nerwy czaszkowe, tu m.in ważna jest ocena możliwości nawiązania kontaktu wzrokowego, skupienia i wodzenia wzrokiem, odruchu ssania, ocena skuteczności połykania oraz ocena mimiki. Badane jest napięcie mięśniowe oraz odruchy. Ocenie, tak jak u starszych dzieci podlega również móżdżek, z tym, że polega ona na obserwacji pod kątem drżeń, prawidłowej koordynacji ruchowej i ewentualnie równowagi.

Odruchy:

Dodatkowo w takim badaniu ocenie podlegają reakcje i odruchy, które powinny pojawiać się i ustępować w konkretnym wieku i przebiegać w odpowiedni sposób.

Reakcje dziecka:

Badane są również reakcje, które rozwijają się z wiekiem dziecka należy do nich np. reakcja na podciąganie, reakcja spadochronowa i reakcje równoważne, których prawidłowe pojawianie się związane jest z dojrzewaniem układu nerwowego.

Na podstawie zebranego wywiadu, obserwacji i badania pacjenta, lekarz wydaje zalecenia dotyczące dalszego postępowania z małym pacjentem. Zdarza się, że wymagane jest poszerzenie diagnostyki o konsultację lekarzy innych specjalności, konsultację psychologiczną, badania laboratoryjne, badania obrazowe, badanie EEG, badanie EMG, ENG lub inne konieczne. Niekiedy konieczne jest zastosowanie odpowiedniego leczenia i/lub rozpoczęcie rehabilitacji.

Rodzice czasami zastanawiają się “od czego jest lekarz neurolog” oraz w przypadku jakich chorób szukać u niego pomocy?

Najczęstszymi problemami, którymi się zajmują lekarze neurolodzy dziecięcy są:

• napady padaczkowe;
• migrena i inne typy bólów głowy;
• zaburzenia rozwoju psychoruchowego;
• diagnostyka niepełnosprawności intelektualnej;
• mózgowe porażenie dziecięce;
• wiele a innych, rzadziej występujących chorób takich jak: wady rozszczepowe kręgosłupa, wady wrodzone układu nerwowego, choroby nerwowo mięśniowe, choroby neurozwyrodnieniowe, choroby metaboliczne, choroby zapalne i autoimmunologiczne układu nerwowego, neuropatie itp.;
• neurolog zajmuje się też diagnostyką i leczeniem wymienionych na początku artykułu zaburzeń neurologicznych.

W wielu wymienionych chorobach istotna jest współpraca lekarza neurologa z lekarzami innych specjalizacji, a także pedagogami, psychologami, fizjoterapeutami, logopedami, dietetykiem, w takim przypadku neurolog często jest lekarzem koordynującym taką współpracę.