Strażnik klocków i łopatek? Dlaczego Twoje dziecko nie chce się dzielić – i jak je zrozumieć.

To miały być spokojne chwile na placu zabaw: piasek pod stopami, dzieci w wesołym wirze zabawy, aż nagle – jak piorun z bezchmurnego nieba – głos Twojego dziecka przerywa sielankę: „Nie ruszaj! Zostaw! To moje!”. Spojrzenia wszystkich wokół skupiają się na Was, ktoś komentuje półgłosem: „Wstyd, taki duży, a nie potrafi się dzielić…”. Znasz ten scenariusz aż za dobrze i masz wrażenie, że Twój maluch traktuje każdy patyk jak swój skarb, nie zamierzając się nim dzielić? 

W tym artykule wyjaśniamy, dlaczego dziecko nie chce się dzielić i podpowiadamy, jak mądrze, bez presji i krzyku, wspierać rozwój tej ważnej, ale trudnej dla malucha umiejętności — jak nauczyć dziecko dzielenia się zabawkami.

Dlaczego dziecko nie chce się dzielić? Poznaj rozwojowe źródła dziecięcej zaborczości.

W pierwszych 3-4. latach życia świat dziecka naturalnie koncentruje się wokół niego samego, a pojęcie własności dopiero się kształtuje.

Dziecko nie chce się dzielić? Ten etap często zbiega się ze skokami rozwojowymi i budowaniem autonomii. Maluch odkrywa swoją odrębność i pragnie mieć kontrolę nad otoczeniem. Posiadanie przedmiotów i decydowanie o tym, co z nimi zrobi, daje dziecku poczucie sprawczości i bezpieczeństwa w świecie, który wciąż jest dla niego nowy i nie do końca zrozumiały.

Dziecko nie chce się dzielić zabawkami: gdy ,,dzielenie się” ma dla dziecka zupełnie inne znaczenie

Dla dorosłych dzielenie się to wyraz empatii i troski o innych. Dla małego dziecka? To często niezrozumiały pomysł, że coś, co właśnie trzyma w rękach, nagle miałoby trafić do kogoś innego. Dziecko nie chce się dzielić zabawkami, ponieważ słowo „podziel się zabawką” często odbiera bardzo ostatecznie: “Oddam komuś zabawkę na zawsze, już nigdy jej nie odzyskam, a tak bardzo chcę się nią bawić”. W głowie malucha może pojawić się także inna, bądź co bądź, logiczna koncepcja: ,,Jak mam się podzielić samochodzikiem, skoro jest tylko jeden?”. 

Trudności w dzieleniu się to nie problem wychowawczy – to rozwój w praktyce

Przechodzenie przez fazę intensywnej zaborczości jest całkowicie normalnym etapem w rozwoju dziecka. Większość maluchów doświadcza okresu, w którym niechętnie dzieli się swoimi rzeczami i nie oznacza to, że są samolubne, czy źle wychowane. Taka zaborczość i niechęć do dzielenia się to naturalna część procesu poznawania świata, budowania poczucia własnej wartości i autonomii.

Jak nauczyć dziecko dzielenia się zabawkami, by stało się to jego wyborem, a nie obowiązkiem?

Oczywiście, dzielenia się można i warto uczyć dziecko, ale kluczowe jest, jak to robimy. Jeśli zastanawiasz się, jak nauczyć dziecko dzielić się zabawkami, zacznij od stworzenia przestrzeni, w której poczuje się bezpiecznie i zrozumie, co naprawdę oznacza współdzielenie.

Zamiast nacisku i zawstydzania – spokojna rozmowa, empatyczne nazwanie emocji i własny przykład. To właśnie w takich momentach rodzi się gotowość do dzielenia, która wypływa z relacji, ze zrozumienia sytuacji, nie z przymusu. Pewnych rzeczy nie da się przyspieszyć, a rozwój poznawczy i społeczny malucha to proces.

Zamiast zawstydzać – wspieraj, modeluj, rozmawiaj

Nie powinniśmy zmuszać dziecka do natychmiastowego dzielenia się. Gdy zmuszamy dziecko do dzielenia się „bo już jest duże” albo zawstydzamy je przed innymi, uczymy je jednego: że dzielenie się to stres, złość, wstyd, poczucie niesprawiedliwości, a nie życzliwość. A przecież nie o to nam chodzi. Zamiast tego warto zadać sobie pytanie: jak nauczyć dziecko dzielenia się zabawkami tak, by robiło to z własnej woli, a nie z poczucia winy?

Modelujmy hojność i dzielenie się w naszym codziennym życiu — dziecko uczy się przez obserwację, więc pokazujmy mu, jak dzielimy się z innymi, jak pomagamy i jak reagujemy na potrzeby innych z empatią, opowiadajmy o sytuacjach z naszego życia, w których potrzebne było podzielenie się jedzeniem, ubraniem, jakąś rzeczą.

Jak chcemy nauczyć dziecko dzielenia się, warto tłumaczyć mu korzyści płynące z dzielenia, ale w sposób dostosowany do jego wieku. Możemy mówić o tym, jak fajnie jest bawić się razem, jak dzielenie się sprawia radość innym i jak inni mogą chcieć podzielić się czymś z nami w przyszłości.

Jak pomóc dziecku dzielić się zabawkami i jak pomóc sobie z presją społeczną?

Obawa przed oceną innych rodziców i lęk, że nasze „niedzielące się” dziecko zostanie odrzucone przez rówieśników, są naturalne… pamiętajmy jednak, że większość rodziców przechodzi przez to samo.

Wyjaśnijmy innym rodzicom, że nasze dziecko jest jeszcze małe i uczy się dzielenia. Często samo spokojne wyjaśnienie sytuacji może zdjąć z nas napięcie i ,,rozluźnić” atmosferę na placu zabaw.

Dziecko nie chce się dzielić — a co jeśli wyrośnie na egoistycznego ,,samoluba”?

Co do obaw o przyszłe relacje społeczne, nauka dzielenia się jest procesem długotrwałym. To, że dziecko nie chce się dzielić zabawkami, nie powinno budzić w nas lęku o jego przyszłość, ponieważ zaborczość to zupełnie naturalny etap, przez który – w większym lub mniejszym stopniu – przechodzi każdy maluszek. Nie świadczy o braku empatii ani o trudnym charakterze, ponieważ dzielenie się to nie cecha wrodzona, lecz umiejętność, która rozwija się powoli – razem z doświadczeniem, wiekiem i emocjonalną dojrzałością. Nasza rola, jako rodziców, polega na mądrym wspieraniu malucha w rozwoju empatii i umiejętności społecznych, a dzielenie się jest tylko jednym z elementów tej układanki.

Jak nauczyć dziecko dzielenia się zabawkami: praktyczne wskazówki

Oto, jak wspierać dziecko w dzieleniu się w codziennych sytuacjach, np. na placu zabaw:

• Nie zmuszaj do natychmiastowego oddania zabawki. Jeśli Twoje dziecko bawi się czymś i inne dziecko chce się tym pobawić, możesz powiedzieć: „Widzę, że teraz mój syn Michał się tym bawi. Jak skończy, może ty będziesz mógł spróbować?”.
• Wprowadź pojęcie „za chwilę”. Gdy dziecko nie che się dzielić, możesz powiedzieć: „Pobaw się jeszcze troszkę, a za chwilę możemy dać pobawić się nowej koleżance, która też ma ochotę na zabawę tym autkiem”.
• Miej przy sobie „zabawki do dzielenia się”. Wybierając się na plac zabaw, zabierz kilka rzeczy, z którymi maluch nie jest aż tak emocjonalnie związany – np. zapasowy zestaw foremek, starą łopatkę czy mniej lubianą piłkę.
• Opisz sytuację bez oceniania. Gdy dziecko nie chce się dzielić zabawkami i dojdzie do konfliktu, spróbuj opowiedzieć, co widzisz: “Zauważyłam, że oboje macie ochotę pobawić się tą samą łopatką. Jak myślicie, da się wymyślić sposób, żeby korzystać z niej razem/pobawić się wspólnie?”. 
• Interweniuj spokojnie, gdy pojawiają się silne emocje. Gdy dziecko reaguje gwałtownie – wyrywa innym przedmioty, krzyczy, popycha – zareaguj spokojnie, ale stanowczo, nazwij emocje i pokaż, że jesteś obok: „Widzę, że się zdenerwowałeś, bo kolega wziął łopatkę. Pomogę wam to rozwiązać”.

W razie potrzeby wycofaj się z dzieckiem w spokojniejsze miejsce, aby mogło się uspokoić i aby w silnych emocjach nie robiło innym krzywdy.

• Omów trudności z wyprzedzeniem. Gdy idziecie do parku, a Twoje dziecko jest spokojne, najedzone i w dobrym humorze, zanim wyjdziecie z domu, porozmawiaj z nim o tym, co będzie się działo: ,,W parku najpewniej będą inne dzieci, być może będziecie chcieli bawić się tymi samymi zabawkami w piaskownicy: co będziemy mogli zrobić, w takiej sytuacji, masz jakiś pomysł?”. 

Twoje dziecko nie chce się dzielić zabawkami, gdy przychodzą goście? Spokojnie – tu nie chodzi o brak wychowania, tylko o emocje.

• Przygotuj dziecko na wizytę. Możesz porozmawiać z nim wcześniej o tym, że przyjdą goście z dziećmi i będą się razem bawić.
• Daj dziecku poczucie kontroli. Zapytaj, które zabawki chciałoby schować na czas wizyty, a które mogą być dostępne dla gości. To wzmacnia jego poczucie bezpieczeństwa i zmniejsza lęk przed utratą wszystkich swoich rzeczy.
• Nie oczekuj, że dziecko podzieli się absolutnie wszystkimi zabawkami. To jego przestrzeń i jego rzeczy.
• Modeluj pozytywne interakcje. Wspieraj dzieci w budowaniu relacji i zapraszaj je do wspólnej zabawy, ale nie nalegaj, by koniecznie dzieliły się konkretną zabawką. Gdy pojawi się napięcie – zamiast oceniać, pomóż maluchom poszukać rozwiązania, które będzie dobre dla obu stron, a gdy dzieci są starsze, zachęć, aby najpierw same spróbowały rozwiązać problem po swojemu (wkraczaj tylko w razie eskalacji sporu).

Nadmierna troska rodzica może hamować rozwój ważnych kompetencji dziecka: więcej o tzw. helikopterowym rodzicielstwie przeczytasz w tym artykule.

• W razie konfliktu pomóż znaleźć rozwiązanie. Możesz zaproponować zabawę na zmianę lub znalezienie innej zabawki, którą oboje będą chcieli się pobawić razem.

Pamiętaj o wartości wspólnego bycia dzieci ze sobą, wspólnego spędzania czasu i nauki wzajemnej interakcji. Sens spotkania to przede wszystkim relacja między dziećmi, a nie tylko dzielenie się i zabawa konkretnymi zabawkami — unikanie skupiania się na negatywnych aspektach (gdy dziecko nie chce się dzielić zabawkami) i docenianie dobrych momentów zabawy pomoże czerpać większą radość ze spotkań towarzyskich.

Podsumowanie: dziecko nie chce się dzielić? Twoje wsparcie zdziała więcej, niż myślisz!

Dla małego dziecka dzielenie się to nie oczywistość, a nowa umiejętność – taka, która dojrzewa powoli, jak wszystko, co w życiu ważne. 

Dziecko uczy się relacji z innymi małymi krokami, przez lata swojego rozwoju, a Twoja cierpliwość i obecność to dla niego najlepszy przewodnik w tej drodze.