Co robić, gdy dziecko nie chce chodzić do szkoły?

Niektórym dzieciom pójście do szkoły i chodzenie do niej przychodzi z łatwością. Jest przygodą, spotkaniem z rówieśnikami. Dla innych jest przymusem, który nie kojarzy się z przyjemnością. Są też tacy, którzy całkowicie buntują się przeciwko obowiązkowi edukacyjnemu. Gdy pojawia się taki problem, w ślad za nim powstaje pytanie – co jest przyczyną tej niechęci? I tu zaczyna się cała złożoność i wieloczynnikowość. Znalezienie powodu i rozwiązania zagadki przywróci uczniowi komfort, pewność siebie oraz radość ze zdobywania wiedzy i przebywania w gronie rówieśników. 

Odpowiedź na pytanie „dlaczego dziecko nie chce chodzić do szkoły?” nie jest łatwa do znalezienia. Niechęć nie jest zwykłym efektem nieprzygotowania do klasówki, zmęczeniem czy konfliktem z kolegą z klasy. Niechęć, która stała się problemem trwa dłużej i niesie za sobą niepokojące zmiany w zachowaniu, a taka powinna być potraktowana poważnie, włączając rodziców w poszukiwanie odpowiedzi. Problem ten może dotyczyć zarówno młodszych dzieci, jak i tych starszych. Zarówno kilkulatek jak i starsze dziecko może z jakiejś przyczyny nie chcieć chodzić do szkoły. Co zrobić i gdzie szukać pomocy, gdy dziecko nie chce chodzić do szkoły?

Dlaczego dziecko nie chce chodzić do szkoły?

Dziecko nie chce chodzić do szkoły, znajduje powody, by zostać w domu, a w rodzicach powstaje pytanie – z czego bierze się ta niechęć? Czasem powodem jest zmęczenie, niewyspanie, złe samopoczucie. Taki czynnik może być całkiem prosty do wyjaśnienia i rozmowa z uczniem, ewentualnie z jego nauczycielami pomoże w rozwiązaniu problemu. Młodsze dzieci, czasem zamykają się w sobie i nie potrafią lub nie chcą opisywać, tłumaczyć swojej niechęci. Źródeł, dla których dziecko nie chce chodzić do szkoły może być dużo i większość z nich jest poważna i dobrze tłumaczy sytuację ucznia.

Wśród powodów dla których dziecko nie chce chodzić do szkoły możemy wyróżnić:

• tęsknotę za rodzicami (u dzieci młodszych);
• problemy z nawiązaniem relacji z rówieśnikami (niezależnie od wieku);
• odseparowanie od grupy rówieśniczej ze względu, np. na odmienny wygląd;
• prześladowanie;
• niechęć do nauczyciela;
• strach przed karą za złe zachowanie;
• dążenie do bycia najlepszym, co może przynieść rozczarowanie;
• kłopoty z koncentracją uwagi, nadmierna ruchliwość ;
• kłopoty ze wzrokiem/słuchem;
• brak zrozumienia materiału, tematów, zaległości w nauce, niepowodzenia na sprawdzianach.

Jak długo dziecko może nie chodzić do szkoły?

Unikanie szkoły jest niemożliwe, a notoryczne wagary prowadzą do kłopotów i zaległości. Unikanie jest rodzajem ucieczki, a to może oznaczać, że dziecko sobie z czymś nie radzi, nie czuje się silne, ani pewne siebie, że jest w stanie stawić czoła trudnościom. W takiej sytuacji bardzo ważne jest wsparcie rodziców – ich uważność, umiejętność wsłuchania się w dziecko, a czasem też działanie specjalisty. Dlatego, gdy nasz, bądź młodszy uczeń, nie chce chodzić do szkoły – nie czekajmy na samoczynną zmianę jego nastawienia, nie zastanawiajmy się jak długo dziecko może nie chodzić do szkoły. Zacznijmy działać.

Co zrobić, gdy dziecko nie chce chodzić do szkoły: kroki które można podjąć

W momentach, gdy dziecko płacze, buntuje się, symuluje choroby, robi wszystko, by uniknąć szkoły, atmosfera w rodzinie staje się bardzo trudna, zaczyna dochodzić do konfliktów, wybuchów złości. Rodzice chcą dla dziecka tego co najlepsze, ale nie oznacza to, że muszą robić, co dziecko powie, np. wciąż usprawiedliwiając jego nieobecności w szkole. Wtedy jedynym rozwiązaniem, racjonalnym i rzeczowym jest poszukanie i znalezienie odpowiedzi – jaka jest przyczyna zmiany zachowania? Od którego momentu dziecko ma problem ze szkołą? Co się stało? Co mogę zrobić? Gdzie szukać pomocy, gdy dziecko nie chce chodzić do szkoły?

Jakie można podjąć kroki na etapie ustaleń?

• Podstawą jest rozmowa z dzieckiem, może dodatkowo konsultacja z wychowawcą, psychologiem, pytanie o ogólny nastrój i zachowanie dziecka skierowane do najlepszego kolegi/koleżanki;
• Nazwanie emocji, dla ustalenia jakie uczucia towarzyszą dziecku (lęk, gniew, niepokój, smutek, żal, strach) – to może okazać się konkretem dla zrozumienia zmiany zachowań;
• Mimo stresu, który mnoży się z powodu tej sytuacji, ważne jest zachowanie spokoju, ponieważ nerwowa atmosfera może tylko pogorszyć sytuację;
• Dbałość o wypoczynek – zdrowy i długi sen, dobry plan dnia, w którym nie tylko nauka ma swoje miejsce, ale też zainteresowania, spacer, leniuchowanie.

Gdzie szukać pomocy, gdy dziecko nie chce chodzić do szkoły? 

Jeżeli rozmowy, próby znalezienia powodów dla których dziecko unika szkoły, nadal rodzic nie znajduje i nie widzi przyczyny o co chodzi, w takich sytuacjach być może słuszna okaże się konsultacja psychologiczna.

Gdzie szukać pomocy, gdy dziecko nie chce chodzić do szkoły: wsparcie psychologa

Czasem rodzice wizytę u psychologa traktują jako ostateczność, a to przecież forma uzyskania profesjonalnego wsparcia, może i pomocy. Specjalista nie tylko przeprowadzi wywiad z dzieckiem, ale również z punktu obserwatora, obiektywnego spojrzenia, popatrzy na sytuację dziecka i rodziny.

Dziecko nie chce chodzić do szkoły: przyczyny

Strach przed pójściem do szkoły może mieć swoje źródło w:

• problemach dziecka w nauce
• prześladowaniu ze strony rówieśników
• trudnościach w przystosowaniu się do nowego otoczenia
• problemach rodzinnych
• traumatycznym przeżyciu, takim jak śmierć kogoś w rodzinie dziecka.

Specjalista może także zauważyć, że jeśli dziecko nie chce chodzić do szkoły może to mieć podłoże w zaburzeniach psychicznych (m.in. lękowe zaburzenia separacyjne – rodzaj nerwicy lękowej, czy fobia społeczna, szkolna lub depresja (dziecko w szkole zmaga się z nowym otoczeniem, co wywołuje stres). Oprócz niechęci do szkoły, można zaobserwować u dzieci także inne objawy:

• bóle głowy, brzucha, stawów;
• bóle w piersiach;
• mdłości, zawroty głowy;
• napady płaczu, złości.

Powyższe objawy wskazują na strach/lęk przed szkołą, jeśli równocześnie dziecko nie ma gorączki, bądź innych symptomów  infekcji, nie wymiotuje lub nie występuje biegunka. Co więcej – objawy pojawiają się w tygodniu i zanikają w weekendy. Poza tym – dziecko rośnie i rozwija się prawidłowo. Naszą uwagę powinna zwrócić również okoliczność, że u dziecka występują inne fobie.

Jak sobie poradzić, jeśli mamy do czynienia z fobią szkolną?

• Przydatna może być rozmowa z dzieckiem, nauczycielami, kolegami i koleżankami z klasy, w poszukiwaniu przyczyny tego, co może powodować strach dziecka przed szkołą. Dobrze jest pytać, obserwować relacje dziecka z kolegami – czy utrzymuje kontakty telefoniczne, czy dzieci odwiedzają się nawzajem. Należy być w stałym kontakcie z wychowawcą klasy oraz słuchać, słuchać i jeszcze raz słuchać tego, co mówi dziecko;
• Zastanowienie się, czy przyczyną nie są problemy w domu, jakość życia rodzinnego. Rozwinięciu fobii sprzyjają konflikty rodziców, tzw. „ciężka atmosfera” w domu, jak również problemy finansowe;
• Zasada chodzenia do szkoły, nie opuszczania zajęć. Długie przebywanie w domu utrudni dziecku powrót do szkoły;
• Objawy strachu przed szkołą nie są wymyślone. Reakcją na stres może być prawdziwy, fizyczny ból (może pojawić się również lęk przed zaśnięciem, przed zwierzętami, złodziejami, ciemnością i potworami, przy czym większość tych objawów ustąpi, jeśli rodzice pozwolą dziecku zostać w domu;
• Złym pomysłem jest bagatelizowanie, zarzucanie dziecku lenistwa i zmuszanie do pójścia do szkoły, bo prowadzi do zaostrzenia objawów i pogłębienia choroby.

Lęk przed szkołą to problem powodujący problemy wychowawcze dzieci, szczególnie u tych najmłodszych. Nowe otoczenie, wymagania szkolne i nowa grupa rówieśnicza mogą być źródłem poważnego stresu dla dziecka. Wsparcie i wyrozumiałość rodziców są bardzo ważne, jeśli nie najważniejsze. Istotna jest współpraca triady: dziecko – dom (rodzina) – szkoła. Najistotniejszym ogniwem jest rodzina i to ona odgrywa główną rolę w procesie wychodzenia z problemu/leczenia. Najskuteczniejszym sposobem jest terapia całej rodziny.

Dziecko nie chce chodzić do szkoły: co robić?

Czego absolutnie rodzic nie powinien robić? 

Rodzic, w sytuacji gdy dziecko nie chce chodzić do szkoły zdecydowanie nie powinien:

• krzyczeć na dziecko, sugerując mu, że np. wymyśla, wydziwia, przesadza;
• grozić – jeśli zaraz się nie spakujesz, nie ubierzesz, nie pójdziesz do szkoły, to…;
• karać;
• zmuszać siłą;
• lekceważyć, mówiąc: No trudno, czasem tak bywa, życie jest trudne.

Jesper Juul pedagog i terapeuta, mówi, o zastąpieniu obowiązku szkolnego prawem do nauki. Obowiązek szkolny kojarzy się bowiem z czymś przykrym, z czymś, co dziecko musi zrobić. A jeśli jest dużo tego co „musi”, to jest wtedy mało „chcenia”, a to nie sprzyja motywacji chodzenia do szkoły.

Każdy z nas ma potrzebę autonomii – ja decyduję, ja chcę lub nie chcę. Takie podejście może całkowicie zmienić stosunek do szkoły – tego konkretnego ucznia, z fobią, lękiem, problemami.