Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej

Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej (dalej „Standard”) jest spisem najlepszych praktyk medycznych w opiece okołoporodowej. Obowiązuje we wszystkich podmiotach medycznych w Polsce. Lekarze, położne i inni specjaliści z tego obszaru opieki oraz zarządzający podmiotami medycznymi znajdą w Standardzie zbiór wytycznych postępowania medycznego i organizacyjnego. Zapisy w nim zawarte wynikają z obowiązującej wiedzy medycznej opartej na dowodach naukowych. 

Jesteś w ciąży i zastanawiasz się czy powinnaś znać treść Standardu? Jaką wartość ma ten dokument dla ciężarnych, a jaką dla położnych i lekarzy? W artykule znajdziesz odpowiedzi na te pytania i dowiesz się jak wyglądają nowe standardy opieki okołoporodowej.

Dlaczego powstał ten dokument?

Na samym początku, warto skupić się na celach, dla których powstał Standard. Zalicza się do nich:

• Potrzeba poprawienia jakości opieki w okresie okołoporodowym, poprzez opracowanie wzoru postępowania dla całej kadry medycznej realizującej tą opiekę;
• Podniesienie satysfakcji kobiet z przeżyć związanych z okresem okołoporodowym, poprzez zdefiniowanie praw jakie przysługują ciężarnym, rodzącym i kobietom po porodzie i zobowiązanie do ich przestrzegania;
• Ochrona fizjologicznego procesu porodu, poprzez ograniczenie nieuzasadnionych medycznie interwencji;
• Określenie zasad postępowania medycznego i organizacyjnego w przypadku wystąpienia powikłań lub niepowodzeń położniczych;
• Wprowadzenie nowych standardów opieki okołoporodowej, aby ujednolicić jakość sprawowania opieki w okresie okołoporodowym we wszystkich podmiotach w Polsce.

Jaką wartość Standard stanowi dla fachowców z zakresu opieki okołoporodowej?

Praca ze standardami jest wpisana w praktykowanie sztuki medycznej. To przygotowane przez ekspertów danej dziedziny narzędzie opracowane zgodnie z aktualną wiedzą medyczną. To wzór opisujący najlepszy model postępowania medycznego i organizacji opieki okołoporodowej. Chociaż postępowanie według Standardu nie zastąpi procesu wnikliwej analizy konkretnej sytuacji klinicznej, to odnoszenie się do niego jest pomocne by zapewnić wysokiej jakości opiekę.

Kluczowe elementy procesu leczenia, m.in. prawidłowo zebrany od pacjenta wywiad, umiejętność analizowania zebranych danych na podstawie tego wywiadu i przeprowadzonych badań oraz umiejętności i doświadczenie fachowca, powinny zachodzić równolegle do znajomości i respektowania przez niego standardów.

Na drodze ku nowym standardom opieki okołoporodowej

Pierwszy dokument Standard Opieki Okołoporodowej wszedł w życie w 2012 roku. Został przygotowany przez zespół specjalistów, przede wszystkim dziedziny okołoporodowej, ale również przez reprezentantów spoza medycyny, działających na rzecz poprawy jakości opieki w tym obszarze. Obowiązywał wszystkie podmioty medyczne w Polsce, realizujące opiekę w okresie okołoporodowym.

Zawierał on wzór postępowania medycznego i organizacyjnego oraz zapis praw kobiet w okresie okołoporodowym. Wymieniono w nim szereg pewnego rodzaju nowości, które do tamtego czasu nie były podnoszone w najważniejszych obowiązujących wytycznych. Podkreślano znaczenie podejmowania przez kobietę świadomych decyzji dotyczących zarówno opieki w ciąży jak i postępowania podczas porodu i po porodzie. Kładziono nacisk na takie aspekty jak aktywność kobiety podczas porodu, przyjmowanie przez nią pozycji porodowych i dostępność metod łagodzenia bólu porodowego, a także dbałość o jej poczucie bezpieczeństwa i zapewnienie komfortu.

Początki nowych standardów opieki okołoporodowej

Zapisy np. o przygotowaniu planu porodu, wizytach edukacyjnych u położnej, wertykalnych pozycjach porodowych czy znaczeniu kontaktu „skóra do skóry” po porodzie, teraz już mniej zadziwiają, ale w tamtym czasie niektóre z nich były zaskakujące, zarówno dla towarzystwa medycznego jak i dla ciężarnych.

Standard, wykraczał w swoich treściach, poza medyczne zagadnienia, a te nowe tzw. „miękkie” elementy opieki nad kobietą w okresie okołoporodowym, jak: prawidłowy sposób zwracania się do ciężarnej, szacunek dla jej intymności, podkreślenie znaczenia budowania poczucia bezpieczeństwa podczas porodu i nierozdzielania z osobą bliską, podniósł do rangi niezbędnego składnika praktyki opieki okołoporodowej. Wcześniej, te elementy często były traktowane jako mniej istotne i stosowane zależnie od uznania.

Standard wyszczególnił wyżej omawiane praktyki, zdefiniował prawa kobiet w okresie okołoporodowym oraz zobowiązywał do realizowania ich.

Rozszerzenie standardu opieki okołoporodowej

W 2016 roku zmieniono dokument, do tamtej pory odnoszący się do ciąży fizjologicznej i porodu fizjologicznego. Poszerzono go o zakres postępowania w przypadku ciąży powikłanej i niepowodzeń położniczych. W tym czasie, również w związku z zawiłościami prawnymi dotyczącymi Standardu rozpoczęto proces zmian. Ich skutkiem było wyparcie dokumentu o kształcie standardów postępowania medycznego na rzecz Standardu organizacyjnego w opiece okołoporodowej.

Nowy Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej

Od 1 stycznia 2019 roku obowiązuje nowy Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej.

Choć treść nowego dokumentu, zawiera głównie powieloną treść poprzednio obowiązującego, jednak zmiany dotyczą bardzo ważnych kwestii m.in. zaleca się kontrolę ryzyka depresji u kobiet w ciąży i po porodzie, kładziony jest nacisk na respektowanie planu porodu oraz realizowanie metod łagodzenia bólu przy porodzie i promowanie karmienia piersią.

Co Standard wniósł w rzeczywistość opieki okołoporodowej?

Do większości zmian, do których Standard się przyczynił, już się przyzwyczailiśmy. Poród rodzinny, realizowanie kontaktu skóra do skóry po porodzie, poród aktywny i metody łagodzenia bólu porodowego to elementy, które wtopiły się w codzienność sal porodowych. Coraz skutecznej, realizuje się respektowanie planu porodu i wspieranie kobiet w laktacji.

Wciąż jest dużo do zrobienia. Standard dotyczy wszystkich placówek w Polsce, a nadal są rozbieżności w jakości zapewnianych przez szpitale warunków. Jednak Standard zobowiązuje do systematycznego monitorowania konkretnych wskaźników opieki okołoporodowej oraz satysfakcji pacjentek i do podnoszenia jakości opieki. Można mieć więc nadzieję, że będzie tylko coraz lepiej.

Poszerzanie świadomości społecznej

Świadomość społeczna, dotycząca tematów związanych z okresem okołoporodowym i godnym porodem zwiększa się, nie jest to już temat tabu. Ciężarne wybierają szpital na podstawie polecenia innych kobiet. Świadomość dostępności metod łagodzenia bólu jest większa, korzyści karmienia naturalnego również.

Jednym z celów Standardu jest ograniczenie ilości interwencji medycznych, bez wystąpienia wskazań do ich stosowania. Warto pamiętać, że doświadczenia przekazywane w opowieściach, relacjach mają wielką moc i tak jak stają się argumentem za wyborem konkretnej położnej, lekarza czy miejsca do porodu, stają się również argumentem za wyborem konkretnej drogi porodu. Dlatego tak ważne jest, żeby wciąż podnosić jakość opieki, a opowieści porodowe były w jak najczęściej pozytywne.

Kobieta i dziecko na pierwszym planie 

Przede wszystkim, w Standardzie kobieta i jej dziecko pozycjonowani są na pierwszym planie. To oni uznani są jako podmiot dla wszystkich działań personelu. Standard jest również bezcennym źródłem informacji o prawach jakie przysługują kobiecie w opiece okołoporodowej.

W dokumencie podkreśla się wartość rzetelnej edukacji przedporodowej w formie spotkań edukacyjnych. Daje to kobiecie szansę na lepsze zrozumienie, czego może się spodziewać na poszczególnych etapach opieki i co jej przysługuje.

Położną podstawowej opieki zdrowotnej, Standard wskazuje jako fachowca odpowiedzialnego za realizowanie edukacji. Zdobyta wiedza ułatwia podejmowanie słusznych decyzji odnośnie zdrowia kobiety i maleństwa oraz postępowania w okresie okołoporodowym.

Prawa kobiet w okresie okołoporodowym a Standard

Wybór osoby prowadzącej ciążę

Masz prawo wybrać osobę prowadzącą ciążę, może być to lekarz lub położna. Po 21 tygodniu ciąży powinnaś być skierowana do położnej podstawowej opieki zdrowotnej, która zrealizuje edukację z zakresu ciąży, porodu, pielęgnacji maleństwa, połogu i laktacji, pomoże ci także przygotować plan porodu. Po porodzie i powrocie do domu ze szpitala, położna ta obejmie opieką ciebie i noworodka i odwiedzi kilkukrotnie. W nowym Standardzie, zaleca się u każdej kobiety w ciąży, dwukrotnie przed porodem i jeden raz po porodzie, kontrolę ryzyka i nasilenia objawów depresji.

Możliwość wyboru szpitala oraz wskazania osoby bliskiej

Możesz rodzić w wybranym przez siebie szpitalu. Masz prawo do obecności wskazanej przez ciebie osoby bliskiej, która będzie ci towarzyszyła podczas porodu. Wyłączenie realizowania tego prawa może nastąpić w sytuacji zagrożenia epidemicznego lub zagrożenia dla zdrowia rodzącej. Przy przyjęciu do szpitala, przekażesz opracowany plan porodu, czyli spisane przez ciebie oczekiwania związane z porodem i pobytem w szpitalu. Plan ten zostanie dołączony do dokumentacji medycznej. Będzie cenną wskazówką dla położnych i lekarzy do zrozumienia twoich potrzeb.

Gwarancje zawarte w Standardzie

Podczas przebiegającego prawidłowo porodu, możesz przyjmować dogodne i korzystne dla porodu pozycje porodowe. Masz prawo skorzystania z metod łagodzenia bólu porodowego. W trakcie pobytu w szpitalu, będziesz traktowana z szacunkiem, z uznaniem twojego prawa do intymności i prywatności, Standard zdecydowanie to podkreśla.

Bezpośrednio po porodzie, jeżeli stan zdrowia twój i noworodka na to pozwalają, zaleca się minimum 2 godziny tzw. kontaktu „skóra do skóry”. To oznacza, że maleństwo będzie osuszone, położone na twoją pierś, będziecie się tulić i korzystać z szeregu dobrodziejstw wynikających z tych niezwykłych chwil. Otrzymasz profesjonalne wsparcie w karmieniu piersią. Podczas pobytu w szpitalu nie będziesz rozdzielana ze swoim maluchem. Na przeprowadzenie każdej procedury medycznej przy tobie i dziecku będziesz musiała wyrazić zgodę.

Czy warto żebyś znała ten dokument?

Jeżeli nie znamy swoich praw, trudno nam jest z nich korzystać. Jeżeli nie rozumiemy niektórych medycznych kwestii, możemy upierać się przy błędnych decyzjach sądząc, że są właściwe. Nie chodzi o to, że jeżeli planujesz ciążę lub spodziewasz się dziecka powinnaś przyswoić podręczniki medyczne. Wystarczy właśnie, żebyś sięgnęła do Standardu lub przystępnie napisanych na jego podstawie opracowań. Znajdziesz tam esencję z zakresu tematyki okołoporodowej. Warto, żebyś wiedziała, że możesz wziąć udział w edukacji przedporodowej u położnej POZ. Wyposaży cię ona w rzetelną wiedzę i odpowie na twoje pytania.

Respektowanie Standardu jest wpisane w pracę położnych i lekarzy. Ale nawet ich starania nie gwarantują zrealizowania wszystkich jego celów, jeżeli ciężarne, rodzące i kobiety w połogu nie będą znały i rozumiały zapisów w nim zawartych. Jeżeli nie będą chciały podejmować decyzji i aktywnie uczestniczyć w różnych etapach opieki.

To między innymi dla ciebie powstał Standard. I pod wpływem, również twojego głosu, może on utrwalać pozytywne zmiany a nawet ewoluować.

Źródła:

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r. w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem;

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r.w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej. Określa się standard organizacyjny opieki zdrowotnej w podmiotach wykonujących działalność leczniczą udzielających świadczeń zdrowotnych w zakresie opieki okołoporodowej, stanowiący załącznik do rozporządzenia. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2019 r.(…).