Skracanie szyjki macicy: co oznacza w trakcie ciąży?

Skracanie się szyjki macicy, połączone z jej powolnym rozwieraniem się, to procesy fizjologiczne i bardzo pożądane pod koniec III trymestru ciąży, kiedy organizm kobiety zaczyna ostateczne przygotowania do porodu. W tym artykule zajmiemy się zjawiskiem przedwczesnego skracania się szyjki macicy w ciąży. 

Kiedy, w przebiegu ciąży, można mówić o przedwczesnym skracaniu się szyjki macicy? Czy skracanie szyjki macicy boli, jakie są objawy, czy skrócona szyjka, to szybszy poród? Co oznacza termin ,,krótka szyjka macicy”? W tym artykule przybliżamy podstawowe zagadnienia dotyczące przedwczesnego skracania się szyjki macicy w ciąży.

Krótka szyjka macicy w ciąży: kiedy i w jaki sposób wykonuje się pomiary? Jaką długość powinna mieć szyjka macicy na poszczególnych etapach ciąży?

Stan, w którym skracanie się i/lub rozwieranie szyjki macicy w ciąży występuje przedwcześnie, nazywamy niewydolnością cieśniowo-szyjkową, która jest przyczyną ok. 15% porodów przedwczesnych oraz nawykowych poronień[2].

Badanie długości szyjki macicy u ciężarnej powinno odbyć się między 16 a 22 tygodniem ciąży — wcześniejsza ocena często jest niemiarodajna.

Badanie długości szyjki macicy u ciężarnej przeprowadza ginekolog prowadzący ciążę. Zazwyczaj oceny dokonuje się zarówno palpacyjnie, jak i w USG przezpochwowym (przed wykonaniem badania ciężarna powinna opróżnić pęcherz moczowy, czyli udać się do toalety i oddać mocz).

Jakie są normy długości szyjki macicy w ciąży? Kiedy można stwierdzić, że szyjka macicy jest zbyt krótka w stosunku do wieku ciąży?

O wydolnej szyjce macicy w ciąży mówimy, kiedy jej długość mierzona między 12. a 22. t.c. jest większa lub równa 3 cm. Gdy długość szyjki macicy znajduje się w przedziale 2,5-3 cm jest to wskazaniem do wzmożonej kontroli lekarskiej.

O przedwczesnym skracaniu się szyjki macicy, czyli o tzw. zbyt krótkiej szyjce macicy w ciąży mówimy, gdy w USG przezpochwowym ginekolog zmierzy jej długość i okaże się ona krótsza niż 2,5 cm, między 16. a 24. tygodniem ciąży[1].

Objawy skracającej się szyjki macicy w ciąży: czy skracanie szyjki macicy boli?

Wiele ciężarnych zastanawia się, czy będą w stanie wyczuć objawy przedwcześnie skracającej się szyjki macicy, jednak jest to kwestia bardzo indywidualna. Czy skracanie się szyjki macicy boli?

U części kobiet przedwczesne skracanie się szyjki macicy w ciąży przebiega całkowicie bezobjawowo i zostaje stwierdzone dopiero podczas badania ginekologicznego, przede wszystkim po wykonaniu USG przezpochwowego.  Ten stan nazywamy niewydolnością cieśniowo- szyjkową.

Nie można jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy skracanie się szyjki macicy boli. Jeśli dolegliwości bólowe występują, często są zlokalizowane w podbrzuszu (przypominają ból menstruacyjny) i/lub w dolnej części kręgosłupa.

Tego typu symptomy mogą być jednak całkowicie niegroźne i związane m.in. z powiększaniem się jamy macicy, w której rozwija się płód. Dlatego wszelkie niepokojące dolegliwości należy omówić z ginekologiem lub położną prowadzącą ciążę.

Możliwe objawy przedwczesnego skracania się szyjki macicy w ciąży to także m.in.:

• ucisk w pochwie;
• krwawienie lub plamienie z pochwy;
• skurcze i twardnienie brzucha;
• duża ilość śluzowej wydzieliny, której kobieta wcześniej nie obserwowała.

Przy zaobserwowaniu jakichkolwiek, niepokojących objawów, ciężarna powinna skonsultować się ze swoim lekarzem.

Czy przedwczesne skracanie się szyjki macicy w ciąży można leczyć? Jak leżeć przy skracającej się szyjce, jakie są zalecenia?

Choć przedwczesnego skracania się szyjki macicy nie można cofnąć, to można skutecznie spowolnić jego postęp, jednak wyłącznie przy odpowiednio wczesnej diagnostyce. Dlatego w czasie ciąży tak ważne są regularne wizyty u ginekologa.

Przy stwierdzonych objawach przedwczesnego skracania się szyjki macicy, lekarz decyduje o wdrożeniu indywidualnie dobranych metod leczenia. Należą do nich:

• zastosowanie progesteronu dopochwowego: najczęściej w formie żelu lub tabletek/globulek;
• założenie pessara szyjkowego: jest to specjalny, silikonowy krążek, który ma za zadanie zmienić kąt nachylenia kanału szyjki macicy ku tyłowi, przez co niewydolna szyjka macicy zostaje odciążona;
• założenie szwu szyjkowego: szyjkę macicy zszywa się chirurgicznie w sposób, który pomaga spowolnić jej przedwczesne skracanie się.

Jakie, inne zalecenia najczęściej dostają ciężarne z przedwcześnie skracającą się szyjką macicy?

Pacjentkom zagrożonym porodem przedwczesnym zaleca się zaprzestanie aktywności seksualnej oraz tzw. oszczędzający tryb życia, czyli unikanie m.in. dźwigania zakupów/noszenia na rękach starszych dzieci, ćwiczeń, gwałtownych ruchów, długiego stania.

Jak leżeć przy przedwcześnie skracającej się szyjce macicy w ciąży?

Najbardziej zalecana jest pozycja, która jest dla kobiety najwygodniejsza. Jeszcze do niedawna najbardziej zalecano ciężarnym leżenie na lewym boku, jednak obecnie lekarze wskazują, że pozycja do odpoczynku jest dowolna i powinna być dla ciężarnej jak najmniej uciążliwa. O to, jak długo leżeć przy przedwcześnie skracającej się szyjce macicy oraz o pozostałe, indywidualnie dobrane zalecenia profilaktyki porodu przedwczesnego, ciężarna powinna zapytać ginekologa prowadzącego ciążę.

Obecnie, coraz więcej badań naukowych wskazuje na wiele, negatywnych skutków tzw. reżimu łóżkowego, czyli niemal całkowitego unieruchomienia ciężarnej zagrożonej porodem przedwczesnym [4,5,6] – wszelkie wątpliwości kobieta powinna konsultować ze swoim lekarzem.

Czy skrócona szyjka macicy to szybszy poród?

Jak już wspominaliśmy, pod koniec III trymestru ciąży, stopniowe skracanie się oraz rozwieranie szyjki macicy to objawy pożądane, zwiastujące zbliżający się poród. Gdy u ciężarnej wystąpiło przedwczesne skracanie się szyjki macicy, czy finalnie oznacza to szybszy poród?

Źródła:

Niewydolność szyjki macicy, prof. dr hab. n. med. Krzysztof Czajkowski, II Katedra I Klinika Położnictwa i Ginekologii Warszawski Uniwersytet Medyczny (https://podyplomie.pl/ginekologia/31236,niewydolnosc-szyjki-macicy dostęp z dnia 22.07.2023)
Katarzyna Milanowska-Koloch, Niewydolność cieśniowo-szyjkowa: diagnostyka i leczenie , Prz. Med. Uniw. Rzesz. Inst. Leków, 2014, 4, 374–380;
Olga Śmiech, Joanna Bonior, Poród przedwczesny – etiopatogeneza i leczenie, Sztuka Leczenia 2019, nr 1, ss. 47–56;
Judith A Maloni, Lack of evidence for prescription of antepartum bed rest, Expert Rev Obstet Gynecol. 2011 Jul 1; 6(4): 385–393 (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3226811/ dostęp z dnia 22.07.2023)
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19019329/ (dostęp z dnia 22.07.2023)
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25821121/ (dostęp z dnia 22.07.2023)