Endometrioza: objawy, jak leczyć?

29 kwietnia 2022

Endometriozę definiujemy jako obecność gruczołów lub podścieliska śluzówki endometrialnej poza jamą macicy. Jest to tkanka hormonalnie wrażliwa, ulegająca cyklicznym przemianom takim, jak błona śluzowa w macicy. Endometrioza jest chorobą przewlekłą i obecnie nieuleczalną, ale mamy możliwość łagodzenia dolegliwości, których jest przyczyną. W poniższym artykule, znajdziesz najważniejsze informacje na temat tej choroby.

Endometrioza: pojawienie się objawów

W miejscach występowania endometrium, poza jamą macicy, dochodzi do krwawień, które to powodują miejscowy stan zapalny, nowotworzenie naczyń oraz ich włóknienie. To właśnie przyczynia się do pojawienia objawów. Dolegliwości związane są z lokalizacją ognisk błony śluzowej. Mogą występować:

  • w miednicy mniejszej (jajniki, jajowody, pochwa, szyjka macicy, więzadła krzyżowe, czy przegroda pochwowo-odbytnicza);
  • rzadziej w innych lokalizacjach (blizny po otwarciu jamy brzusznej, pępek, opłucna i płuca, przepona, nerki, śledziona, pęcherzyk żółciowy, śluzówka nosa, kanał kręgowy, żołądek, piersi czy mózg).

Endometrioza dotyka 6-10% populacji kobiecej.

Najczęstsze objawy endometriozy

Do najczęstszych objawów endometriozy, na jakie skarżą się pacjentki, można zaliczyć:

  • bolesne miesiączkowanie;
  • ból podbrzusza lub okolicy lędźwiowo- krzyżowej kręgosłupa;
  • obfite lub nieregularne krwawienia;
  • ból w miednicy mniejszej;
  • odczuwanie bólu przy współżyciu;
  • objawy jelitowe: ból przy wypróżnieniach – często z cyklicznymi biegunkami lub zaparciami;
  • wzdęcie, nudności, wymioty;
  • ból w okolicy pachwin, promieniujący do nóg;
  • częste parcie na pęcherz moczowy i/lub ból przy mikcji;
  • ból przy ćwiczeniach fizycznych.
Marzena Jurczak-Czaplicka

Specjalista położnictwa i ginekologii, Specjalista perinatologii, Oddział Perinatologii, Klinika Położnictwa i Ginekologii, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Najczęstszym z wyżej wymienionych objawów, z którym zgłaszają się kobiety, jest ból nasilający się już kilka dni przed miesiączką, osiągający szczyt w okresie krwawienia, a następnie zmniejszający się zazwyczaj w ciągu 2-3 dni. Może on się występować już w okresie nastoletnim. Utrudniać diagnostykę tej choroby może fakt, że około 1/3 kobiet, mających endometriozę, nie prezentuje żadnych objawów.

Przyczyny występowania endometriozy

Nie do końca wiadomo, dlaczego endometrioza się pojawia. W badaniach wykryta została między innymi zależność rodzinna. Oznacza to, że istnieje jakaś predyspozycja genetyczna między kobietami w danej rodzinie, cierpiącymi z powodu endometriozy lub mięśniaków macicy. Ryzyko przy 1 krewnej I stopnia wzrasta nawet dziesięciokrotnie.

Teoria Samsona

Jedna z teorii na temat przyczyn endometriozy, to teoria Samsona. Jest to teoria zgodnie z którą, komórki endometrialne cofają się w czasie miesiączki z jamy macicy, przez jajowody, do jamy brzusznej. Jednak jej słuszność jest podważana w związku z tym, że występowanie objawów obserwowano także u dziewczynek, jeszcze przed rozpoczęciem menstruacji lub zaledwie miesiąc po pierwszym krwawieniu miesiączkowym.

Innym wytłumaczeniem i obecnie wiodącą teorią przyczyn endometriozy jest przemiana komórek pierwotnego nabłonka jam ciała i transport drogą naczyń krwionośnych lub limfatycznych jako komórek endometrialnych. Ponadto, do przyczyn endometriozy, włącza się także pewne zmiany w układzie immunologicznym u chorujących kobiet.

Czynniki ryzyka endometriozy

Pomimo braku jednej, podstawowej teorii, wyjaśniającej przyczyny występowania endometriozy, możemy wymienić czynniki ryzyka, do których należą:

  • wywiad rodzinny;
  • wczesny wiek I miesiączki;
  • krótkie cykle miesiączkowe (<27dni);
  • długi czas krwawienia miesiączkowego (>7dni);
  • obfite krwawienia miesiączkowe;
  • odwrotna relacja do rodności (więcej dzieci- mniejsze ryzyko);
  • odroczone macierzyństwo;
  • wady w budowie macicy i jajowodów;
  • niedotlenienie i niedobór żelaza mogą wpływać na wczesne wystąpienie endometriozy.

Badania, które możemy wykonać

Badania obrazowe

Z badań obrazowych, najczęściej wykonuje się USG przezbrzusznie i przezpochwowo. Pozwalają one wykluczyć inne przyczyny dolegliwości bólowych (np. nieprawidłowości w układzie moczowym) i potwierdzić ewentualną obecność torbieli prostych lub czekoladowych- zawierających „starą” krew.

Marzena Jurczak-Czaplicka

Specjalista położnictwa i ginekologii, Specjalista perinatologii, Oddział Perinatologii, Klinika Położnictwa i Ginekologii, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Nie wykonuje się rutynowo zdjęć rentgenowskich, chyba że potrzebujemy potwierdzić inne podejrzenie. Obrazowanie tomografią komputerową i rezonansem magnetycznym jest użyteczne, ale również w ograniczony sposób. Pozwala zobrazować torbiele lub w zaawansowanych przypadkach, poważne zniekształcenia anatomiczne. Inne badania takie jak: rektoskopia, czy cystoskopia, są zarezerwowanie do wyjaśnienia przypadków z krwawieniem z pęcherza moczowego lub jelita grubego. Badanie hiserosaplpingograficzne może być przydatne do potwierdzenia drożności bądź zamknięcia jajowodów i obecności zrostów około przydatków.

Najlepszą metodą zobrazowania zmian endometrialnych jest obecnie laparoskopia, pozwalająca na bezpośrednie potwierdzenie występowania choroby.

Badania laboratoryjne

Podstawowa morfologia krwi może nam pomóc wykluczyć stan zapalny miednicy mniejszej oraz ocenić czy nie dochodzi do nadmiernej utraty krwi.

Także w badaniu ogólnym moczu, możemy szukać cech zakażenia układu moczowego oraz oznak subklinicznych krwawień z pęcherza moczowego.

Ponadto, niektóre kobiety będą miały zlecone wykonanie badania markera nowotworowego CA 125. Poziom tego białka może być podwyższony u części pacjentek, jednak z powodu niskiej czułości i specyficzności nie jest to badanie zaliczane do standardowego monitorowania przebiegu choroby.

Jak leczyć endometriozę?

Leczenie chirurgiczne 

Polega na najczęściej laparoskopowym usunięciu zmian, czyli wyłuszczeniu torbieli, zniszczeniu widocznych wszczepów oraz uwolnieniu zrostów z przywróceniem prawidłowej anatomii.

W niektórych, bardzo zaawansowanych przypadkach, gdzie mamy do czynienia z zajęciem pęcherza moczowego, moczowodu czy jelita, konieczny jest o wiele szerszy zakres operacji wymagający indywidualnych rozwiązań. Przy endometriozie, w bliźnie po cięciu cesarskim drogą klasyczną, przez otwarcie blizny na skórze, wycinamy ognisko i zszywamy ponownie to miejsce.

Guzki endometrialne występujące w miejscu blizny po cięciu cesarskim (endometrioza w bliźnie po cięciu cesarskim) leczymy operacyjnie – wycinając zmianę.

Leczenie hormonalne

Po operacji wprowadzane jest praktycznie od razu leczenie hormonalne. Ma ono na celu zahamowanie wydzielania przez jajniki estrogenów i progesteronu, co skutkuje wyciszeniem przemian endometrium i zanikiem krwawień. Przy leczeniu tego typu, najczęściej włączany jest:

  • złożony preparat antykoncepcyjny jednofazowy, może być stosowany w sposób ciągły (droga doustna, przezpochwowa i przezskórna są równorzędne) – terapia I rzutu u młodych kobiet
  • progestageny (mini pill, noretysteron, implant, wkładka „hormonalna”, zastrzyki z medroksyprogesteronem)
  • agoniści i anatgoniści GnRH,
  • inhibotor aromatazy
  • Danazol (obecnie nieco rzadziej stosowany z powodu skutków ubocznych)

Oczywiście, w razie potrzeby, dodatkowo możliwe jest włączenie leczenia niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi.Wspierająco, można włączać także postępowanie niestandardowe, takie jak akupunktura, bądź bardziej popularna: fizykoterapia.

Endometrioza a pomoc psychologiczna

Marzena Jurczak-Czaplicka

Specjalista położnictwa i ginekologii, Specjalista perinatologii, Oddział Perinatologii, Klinika Położnictwa i Ginekologii, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Problemy psychiczne, pojawiające się przy endometriozie, wynikają głównie z potrzeby/konieczności radzenia sobie z przewlekłym bólem przez znaczną część cyklu, ale także frustracjąi wynikającącej??? z dolegliwości w codziennym funkcjonowaniu oraz w relacjach intymnych. Należy pamiętać, że zawsze istnieje możliwość skorzystania z pomocy psychologicznej. Tak, żeby pod fachowym okiem, móc rozpocząć pracę nad lepszym radzeniem sobie w tej trudnej sytuacji. Można również dołączyć do forum dyskusyjnego, dla kobiet z endometriozą, na którym kobiety dzielą się swoimi doświadczeniami z przebiegiem i leczeniem tej choroby oraz wspierają się wzajemnie. W Internecie odnajdziemy ich sporo.

Endometrioza a nowotwór 

Teoretycznie, istnieje ryzyko złośliwej przemiany ektopowej tkanki endometrialnej, co może skutkować koniecznością weryfikacji histopatologicznej wyciętych zmian. Jednak część badaczy sugeruje, że stosowanie antykoncepcji hormonalnej w leczeniu endometriozy ma działanie ochronne przed nowotworową przemianą zmian. Opinię tę opierają na znanym działaniu ochronnym antykoncepcji, w przypadku ryzyka wystąpienia nowotworu jajnika, czy endometrium.

Autor

Marzena Jurczak-Czaplicka

Specjalista położnictwa i ginekologii, Specjalista perinatologii, Oddział Perinatologii, Klinika Położnictwa i Ginekologii, Instytut Matki i Dziecka

Dofinansowanie UE
Informujemy, iż w celu realizacji usług dostępnych w naszym serwisie, optymalizacji jego treści oraz dostosowania serwisu do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies można kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszego serwisu internetowego, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż użytkownik akceptuje stosowanie plików cookies. Więcej informacji zawartych jest w polityce prywatności serwisu.
Akceptuję