Opuchlizna i obrzęki w ciąży

Jesteś w ciąży i zauważyłaś u siebie obrzęki? Twoje nogi puchną w obrębie łydek, trudno dostrzec zarys kostek? Masz trudności z dopasowaniem butów, a te, które nosiłaś do tej pory, okazują się za małe z powodu spuchniętych stóp? Skąd się biorą takie przypadłości i jak sobie z nimi radzić? Przeczytaj, a dowiesz się, kiedy obrzęki w ciąży stanowią fizjologiczną dolegliwość, a kiedy mogą być objawem poważniejszych schorzeń i powikłań.

Obrzęki, zwłaszcza  opuchlizna nóg, spuchnięte stopy czy opuchnięte kostki,  to powszechna ciążowa dolegliwość. Są rezultatem fizjologicznych procesów i zmian anatomicznych, zachodzących w twoim organizmie podczas ciąży. Szacuje się, że ponad 60% kobiet w ciąży niepowikłanej stwierdza u siebie obrzęki. Najczęściej występują w obszarze kończyn dolnych, ale też w okolicy dłoni. Są uciążliwe, ale przeważnie nie są objawem nieprawidłowych zmian i nie stanowią powodu do niepokoju. Warto jednak wiedzieć, jak odróżnić niegroźne obrzęki, występujące w ciąży o prawidłowym przebiegu, od tych, które są efektem powikłań, a tym samym sygnałem do reakcji.

Obrzęki w ciąży: kiedy dokuczają najbardziej?

Nasilenie obrzęków zwykle obserwowane jest po całym dniu, zwłaszcza w okresach upalnych. Rano, po nocnym odpoczynku mijają lub wyraźnie słabną. W trzecim trymestrze ciąży obrzęki dokuczają najmocniej. Ciężarne zgłaszają opuchliznę nóg, spuchnięte stopy i opuchnięte kostki.

Przeważnie opuchlizna zajmuje kończyny dolne. Ciężarne zgłaszają, że nogi są opuchnięte i ciężkie, mrowią, drętwieją, a skóra na nich jest napięta.

Nie tylko spuchnięte stopy

Jeżeli obrzęki obejmują również obszar dłoni, będą one puchnąć w nadgarstkach i palcach. Kobiecie w ciąży, która zmaga się z obrzękniętymi rękami, trudniej jest wykonywać czynności wymagające zręczności, utrzymać w dłoni przedmioty.

Obrzęki są przeważnie są wynikiem fizjologicznych zmian adaptacyjnych, zachodzących w ciele ciężarnej. Warto poznać te procesy, by lepiej zrozumieć pochodzenie obrzęków w ciąży.

Przyczyny opuchlizny w ciąży

U ciężarnych dolegliwość ta powstaje w wyniku zmian w zakresie objętości przestrzeni płynowych, układu krwionośnego, anatomii oraz układu hormonalnego. Ich powstawaniu sprzyja również – niestety – częste w ciąży ograniczenie aktywności ruchowej i nadmierny przyrost masy ciała.

Wpływa to na procesy zmian w układzie żylnym, m.in. zwiększa się objętość krążącej w organizmie krwi, następuje wzrost objętości osocza krwi i zmiany jego składu. Składniki krwi nie narastają równomiernie do wzrostu wartości osocza, powodując m.in. niskie stężenia białek, a to w konsekwencji może przyczyniać się do wystąpienia w ciąży obrzęków.

Opuchnięte kostki i spuchnięte stopy: dlaczego właśnie one? 

Powiększona i ciężka macica sprzyja wystąpieniu obrzęków dolnych partii ciała, tzn. opuchlizny nóg w łydkach, puchnięciu kostek i spuchniętym stopom. Za jej sprawą, w mechanizmie naporu na żyły biodrowe i sploty żylne miednicy, upośledzony zostaje przepływ krwi z kończyn dolnych w kierunku serca, co nasila się opuchliznę obszarów na nogach.

Jedną z przyczyn występowania obrzęków w ciąży są zmiany w układzie hormonalnym. Dużą rolę odgrywają progesteron i estrogeny. Wpływają rozluźniająco i obniżają kurczliwość mięśniówki naczyń żylnych, co w rezultacie sprzyja występowaniu zastoju żylnego i prowadzi do obrzęków.

Opuchlizna w ciąży a ryzyko powikłań zakrzepowych

Wyżej wymienione mechanizmy zachodzące w organizmie kobiety ciężarnej, w połączeniu z innymi zmianami pojawiającymi się w ciąży (np. zwiększenie masy ciała), powodują podwyższone ryzyko powikłań zakrzepowych. Działając przeciwobrzękowo, zmniejszasz również zagrożenie wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej i jej powikłań. Przybieranie na wadze jest oczekiwanym objawem w ciąży. Warto jednak dbać o to, aby przyrost masy ciała nie postępował ponad normę. Nadwaga i otyłość predysponuje do wystąpienia u ciężarnej m.in. choroby zakrzepowo-zatorowej, nadciśnienia tętniczego i wystąpienia stanu przedrzucawkowego.

Jak przeciwdziałać obrzękom w ciąży?

Możesz przeciwdziałać dokuczliwym obrzękom w ciąży. Dbaj o siebie i wspieraj układ krążenia. Postępując w ten sposób, nie tylko zmniejszasz u siebie nieprzyjemne obrzęki, ale również ograniczasz ryzyko wystąpienia niewydolności żylnej, tzn. zakrzepicy i jej konsekwencji.

Aktywność fizyczna w ciąży

Twoje ciało potrzebuje ruchu. Aktywność fizyczna usprawnia funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Nie forsuj się, ale bądź aktywna, ruszaj się, gimnastykuj. Jeżeli nie jesteś pewna, jakie ćwiczenia i jaka forma aktywności będą dla ciebie odpowiednie, porozmawiaj z lekarzem, położną lub skonsultuj się z fizjoterapeutą. O ile nie występują ku temu indywidualne wskazania, rezygnacja z aktywności fizycznej lub nieuzasadnione unieruchomienie niosą za sobą ryzyko dla zdrowia ciężarnej.

Wypracuj w sobie nawyk wykonywania gimnastyki poprawiającej krążenie krwi. Jeżeli:

• obrzęki obecne są na nogach, trenuj ruchy okrężne stopami, prostuj i zginaj na przemian;
• dokucza ci opuchlizna na dłoniach, zginaj i prostuj palce, wykonuj ruchy okrężne dłońmi;
• zauważasz zwiększenie obwodów na palcach dłoni, zdejmij biżuterię, zanim utrudni to opuchlizna.

Pozycje ciała, które sprzyjają obrzękom w ciąży

W pozycji siedzącej, z opuszczonymi w dół nogami, obrzęki mogą łatwiej narastać. Siedząc, nie zakładaj nogi na nogę. Działaj tak, żeby krew mogła się swobodnie przemieszczać, nie pozostając zatrzymana w naczyniach. Oprócz unikania długiego siedzenia z opuszczonymi nogami, zrezygnuj również z przedłużającego się stania. Czasem nie ma wyboru, ale jeżeli niezalecana pozycja jest konieczna, np. w pracy lub w podróży, pamiętaj, żeby robić przerwy. Przynajmniej raz na godzinę zmień ułożenie ciała, poruszaj się, poćwicz. Przyjrzyj się swoim codziennym przyzwyczajeniom i zachowaniom. W domu nie działa kodeks pracy, wypracuj więc samodyscyplinę. Zwróć uwagę, czy czas, który spędzasz leżąc lub w wymuszonej pozycji, np. siedząc przy komputerze, nie przeciąga się.

Właściwa dieta 

Dbaj o zdrową dietę. Nie wykluczaj soli z potraw, ale zmniejsz jej spożywanie. Pij dużo wody. Podczas ciąży zapotrzebowanie na płyny wzrasta, przyjmuj ich minimum 2300 ml. Pij letnią wodę małymi porcjami, wzmacniaj nawadnianie w upalne dni.

Kiedy obrzęki w ciąży są niepokojącym sygnałem?

Warto wiedzieć, jak odróżnić obrzęki w ciąży, związane z fizjologicznymi zmianami w organizmie, od tych, które oznaczają powikłania i są sygnałem do reakcji.

Opuchlizna w ciąży nie powinna budzić szczególnych obaw, gdy: 

• obrzęki występują na kończynach dolnych i dłoniach;
• obrzęki ujawniają się lub nasilają zazwyczaj pod koniec dnia i nie zauważasz, żeby puchnięcie narastało gwałtownie;
• wizyty kontrolne odbywasz regularnie, nie stwierdza się u Ciebie nadciśnienia, mocz oddajesz prawidłowo;
•  na wadze przybierasz w granicach normy;
• nie zauważasz dodatkowych, niepokojących objawów.

Możesz być spokojna, to najprawdopodobniej wynik typowych dla ciąży zmian w twoim organizmie. Pamiętaj jednak, że zawsze, a zwłaszcza w przypadku jakichkolwiek wątpliwości, obrzęki warto skonsultować z lekarzem prowadzącym lub położną.

Zaniepokoić Cię powinny takie objawy, jak:

• gwałtowne nasilenie obrzęków, nieustępujące po nocnym odpoczynku nocnym;
• raptowne pojawienie się obrzęków na twarzy – zwłaszcza, jeżeli występuje u ciebie; nadciśnienie tętnicze;
• opuchlizna występująca  jednostronnie na nodze, odczuwany ból kończyny;
• dodatkowe objawy (poza obrzękami), tzn. bóle głowy, ból w nadbrzuszu, pogarszające się samopoczucie, słabe odczuwanie ruchów dziecka, nudności i wymioty, zaburzenia widzenia.

Przy tego rodzaju symptomach nie zwlekaj i zgłoś się na konsultację lekarską.

Nadciśnienie tętnicze a występowanie obrzęków w ciąży

Każda ciężarna na wizycie ma wykonywany pomiar ciśnienia tętniczego oraz badanie moczu. Nadciśnienie tętnicze ciężarnej stanowi zagrożenie dla zdrowia jej i jej dziecka. Wymaga szczególnego postępowania medycznego, pogłębionej diagnostyki i wzmożonego nadzoru nad ciężarną i rozwijającym się płodem.

Nadciśnienie tętnicze, utrata ponad normę białka z moczem, wskazuje na możliwość wystąpienia u ciężarnej stanu przedrzucawkowego i wymaga monitorowania, czasem hospitalizacji. Utrata białka ponad fizjologiczne normy przyczynia się do wystąpienia obrzęków.

Szczególny nadzór jest niezbędny w sytuacji, gdy:

• ciąża jest powikłana nadciśnieniem tętniczym, nadciśnienie było stwierdzone przed ciążą lub dowiedziałaś się o nim na pierwszych wizytach;
• do połowy ciąży nie notowano u Ciebie podwyższonego ciśnienia, ale pojawiło się po 20. tygodniu ciąży.

W takich sytuacjach będziesz objęta stałą kontrolą oraz poinstruowana o znaczeniu samokontroli,  zarówno w zakresie wykonywania pomiarów ciśnienia, jak i rozpoznania innych nieprawidłowych objawów. Jednym z nich mogą być właśnie narastające w ciąży obrzęki.