Mikrobiota jelitowa u niemowląt i dzieci

Mikrobiom, mikrobiota, czy mikloflora – to pojęcia bardzo często używane w ostatnim czasie. Czy oznaczają to samo? Generalnie tak, bo wszystkie te terminy mówią o bardzo drobnych organizmach tzw. mikroorganizmach zasiedlających organizm ludzki. Są to głównie bakterie, ale także wirusy i grzyby. 

Gdzie je znajdziemy? Największa ich ilość znajduje się w układzie pokarmowym. Co prawda, obecne są przede wszystkim w jelitach, ale znaleźć je można także na skórze, czy w układzie oddechowym. W poniższym artykule, przybliżamy temat znaczenia mikrobioty jelitowej u dzieci.

Mikrobiota a mikrobiom

Najczęściej stosujemy obecnie termin mikrobiota. Warto jednak wiedzieć, że mikrobiom to zespół mikroorganizmów, które zostały zidentyfikowane za pomocą metod molekularnych. A więc, w uproszczeniu oznacza on genom bakterii zasiedlających nasz organizm.

Temat  mikrobioty i jej roli w naszym organizmie, od wielu lat, zajmuje bardzo ważne miejsce w pracach i badaniach z wielu dziedzin nauki i medycyny. Niektórzy uważają nawet, że mikrobiota to osobny narząd lub superorgan, który ma ogromny wpływ na nasze zdrowie. Zaburzenie jego funkcjonowania, czyli dysbioza to powód powstawania różnych chorób, w tym także tych nazywanych chorobami cywilizacyjnymi. Liczne badania i prace naukowe łączą te zaburzenia z cukrzycą, otyłością, nadwrażliwością pokarmową, chorobami skóry czy alergią.

Uważa się, że ciężar mikroorganizmów, które znajdują się na naszych błonach śluzowych i skórze to około 2 kilogramy.

Od kiedy i jak kształtuje się mikrobiota jelit człowieka?

Do niedawna sądzono, że płód w łonie matki jest pozbawiony bakterii, a wręcz jałowy. Dzięki dynamicznemu rozwojowi nauki wiemy już, że nie jest to prawdą. Zarówno w łożysku, płynie owodniowym, błonach płodowych jak i krwi pępowinowej, można znaleźć kolonizujące ciało matki bakterie.

Mikroflora kobiety ciężarnej, oddziałuje na dziecko jeszcze przed jego narodzinami. Może mieć wpływ na jego zdrowie, bądź chorobę. Dlatego, już w czasie ciąży powinniśmy robić wszystko co pozwoli na zachowanie jak najlepszego zdrowia kobiety i zapobieganie wystąpieniu u niej dysbiozy. 

Jak dbać o prawidłowy rozwój mikrobioty noworodka?

Przede wszystkim, warto stosować się do kilku wymienionych poniżej zasad. Należą do nich:

• zachowanie odpowiedniej diety;
• ochrona przed infekcjami;
• unikanie antybiotykoterapii u ciężarnej;
• a w określonych przypadkach suplementacja wybranymi szczepami probiotycznymi.

Od czego jeszcze zależy prawidłowa mikrobiota noworodka? 

Wiek ciążowy, rodzaj porodu i sposób karmienia noworodka, to już dobrze zbadane uwarunkowania prawidłowego składu i działania mikrobioty.

Wiek ciążowy

Noworodki, urodzone w terminie, drogą porodu naturalnego i karmione mlekiem matki, mają najbardziej optymalny skład swojej mikrobioty jelitowej. Noworodki przedwcześnie urodzone, z małą masą ciała, które w okresie okołoporodowym wymagają dodatkowo antybiotykoterapii, mają większą szansę na wystąpienie u nich dysbiozy jelit.

Rodzaj porodu

Także rodzaj porodu ma duży wpływ na mikrobiotę jelit noworodka. Te urodzone przez cięcie cesarskie mają głównie mikrobiotę skóry matki. Przy porodzie naturalnym, zbliżona jest ona do mikroflory pochwy matki. Jest to zdecydowanie lepszy skład mikroflory, która znacząco wpływa na prawidłową aktywację komórek układu immunologicznego malucha. Jednocześnie przyczynia się do rozwoju w jego jelitach, innych potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania małego organizmu bakterii.

Sposób karmienia

Jakie jest znaczenie prawidłowej mikrobioty jelitowej dla dziecka?

Najważniejsza funkcja mikrobioty jelitowej w pierwszych dniach życia dziecka, to aktywacja układu immunologicznego. Potem zaś, wspomaganie jego prawidłowego dojrzewania i rozwoju. Zaburzenia w przebiegu tego procesu, w tak wczesnym okresie, mogą skutkować wg różnych badań nawet rozwojem chorób autoimmunologicznych.

Obecne w jelicie bakterie tworzące mikrobiotę chronią dziecko przed kolonizacją patogennymi czyli chorobotwórczymi mikroorganizmami. Tworzą tzw. odporność śluzówkową.

Przez procesy fermentacyjne przebiegające z ich udziałem, zostaje obniżone Ph w jelitach, co skutecznie chroni przed bakteriami chorobotwórczymi. Bakterie, wchodzące w skład mikrobioty jelitowej, wspomagają także procesy trawienia, biorą udział w wytwarzaniu witamin, wyciszają procesy zapalne w jelitach.

Jakie czynniki wpływają na mikrobiotę jelitową?

Prawidłowa mikrobiota jelitowa, to gwarancja zdrowia i dobrego funkcjonowania organizmu. Odpowiedni styl życia, prawidłowe odżywianie dziecka, odpowiednie warunki środowiskowe. To wszystko ma znaczenie dla zachowania odpowiedniego „składu” mikrobioty. Mniej zróżnicowany mikrobiom, to zaburzona jego funkcja i możliwość rozwoju wielu chorób.

Bardzo ważne jest więc środowisko. Teorie sterylnego wychowywania niestety się nie sprawdzają. Na podstawie wielu badań wiemy, że nadmierna higiena nie pozwala naszemu układowi immunologicznemu na prawidłowy rozwój. Brak zróżnicowanych bodźców, nie jest dla niego dobrym treningiem i nie pozwala na rozwój tolerancji immunologicznej na alergeny.

Nie oznacza to oczywiście rezygnacji z wykształcenia w naszym dziecku zasad codziennej higieny, w tym prawidłowego mycia rąk.  Pozwólmy jednak czasem  maluchowi na aktywność na wolnym powietrzu oraz kontakt z piaskiem, ziemią, zwierzętami – czyli „kontrolowany brud” . Taka zabawa będzie dobrym sposobem na zapewnienie prawidłowego funkcjonowania jelit i układu odpornościowego.

Mikrobiota: czynniki negatywne 

Przypomnijmy jeszcze raz czynniki mające bardzo duży wpływ na prawidłowy skład mikrobioty jelitowej:

• czas trwania ciąży;
• mikrobiota matki;
• sposób porodu;
• długość hospitalizacji po porodzie i stosowane wówczas leki;
• otoczenie matki i dziecka;
• sposób karmienia dziecka.

Wszystkie wymienione powyżej, oddziałując na skład mikrobioty jelitowej, wpływają jednocześnie na prawidłowy rozwój układu immunologicznego naszego dziecka i jego przyszłe zdrowie. Bardzo dużo badań i prac, obecnie próbuje udowodnić, jak ważnym czynnikiem jest prawidłowa mikrobiota dla zdrowia nas samych i naszego dziecka. Kładą one nacisk, na stwierdzenie, że warto poświęcić chwilę, by zastanowić się: co jeszcze mogę zmienić w diecie lub otoczeniu mojego dziecko i moim własnym, byśmy wspólnie mogli cieszyć się dobrym zdrowiem. Taka chwila refleksji, może nam pomóc wprowadzić pozytywne zmiany do codziennego życia.