Oczywiście, że my szybciej nałożymy dwulatkowi buty, niż on sam – jednak zabierzemy mu radość odkrywania i poczucie sprawczości. A przecież każdy z nas chce mieć zaradne, pełne wiary w siebie, samodzielne dziecko. Nasze dziecko będzie działało odważnie, gdy nabędzie przekonania, że pomyłka nie jest żadną porażką, po prostu trzeba podjąć kolejną próbę. Samodzielności bowiem musimy się nauczyć doświadczając jej.
Warto w tym miejscu przytoczyć słowa Benjamina Franklina: Powiedz mi, to zapomnę. Naucz mnie, to może zapamiętam. Zaangażuj mnie, to się nauczę.
Dziecko nie nauczy się wiązać butów patrząc tylko jak my to robimy. Maluch musi sam, wielokrotnie spróbować, aż w końcu mu się uda. Podobnie jest z jazdą na rowerze, samodzielnym przygotowywaniem posiłków itd.
Budowanie w dziecku wiary we własne możliwości
Kolejną ważną kwestią, w której rodzice odgrywają ważną rolę, jest budowanie w dziecku wiary we własne możliwości. Musi ono podchodzić do zadań z poczuciem, że uda mu się wykonać to, co planuje. Oczywiście musimy tu wspomnieć także o tym, że powierzane dziecku zadania muszą być adekwatne do jego wieku. Jeżeli damy za łatwe – szybko się znudzi, jeżeli zaś za trudne, z góry obciążone ryzykiem niepowodzenia, dziecko się zniechęci i nie będzie już z takim zapałem jak dotychczas podchodziło do nowych zadań.
Jak więc znaleźć złoty środek, który podpowie nam jak wychować samodzielne dziecko? Zachęcajmy dziecko do inicjatywy poprzez dawanie możliwości wyboru co do zadań lub zabaw, które dziecko podejmuje. Przy budowaniu samodzielności dziecka ważne staje się rozpoznawanie uczuć dziecka i branie pod uwagę jego perspektywy. Wtedy, podczas wykonywania zadania, możliwe stanie się osiągnięcie przez nie poczucia autonomii. To zaś będzie miało znaczenie do wyodrębnienia się w nim poczucia własnej skuteczności.
Samodzielność dziecka podczas wykonywania zadania, daje mu poczucie autonomii. To zaś buduje w nim pewność siebie i własną wartość.
Nauka samodzielności: zasady
Wśród zachowań, które ułatwią nam naukę samodzielności naszego dziecka, mogą znaleźć się niżej wymienione zasady:
- dajmy mu możliwość samodzielnego radzenia sobie z problemem, dawkujmy pomoc w zależności od potrzeby w danym momencie;
- nie wyręczamy – ani malucha, ani straszaka;
- nie porównujemy go z innymi dziećmi – sprawi mu to ból i zniechęci w przyszłości;
- powierzajmy zadania adekwatne do wieku;
- nie bądźmy nadgorliwi – unikajmy sformułowań “nie biegaj, bo się przewrócisz” itp.;
- nie przerzucajmy na dziecko swoich emocji;
- zapewnijmy inspirujące otoczenie oraz odpowiednie warunki do wypoczynku;
- dajmy dziecku nieco wolności;
- zachęcajmy do wyrażania opinii – pytajmy co sądzi;
- trzymajmy (my – rodzice i dziadkowie) wspólny front, aby uniknąć sytuacji, w której jedno z rodziców uczy odpowiedzialności, a drugie we wszystkim wyręcza;
- dodawajmy odwagi, np. ulubionym pluszakiem.
Samodzielność dziecka w szkole
Samodzielność dzieci nabiera nowego znaczenia i zaczyna być naprawdę doceniana przez rodziców – szczególnie w momencie rozpoczęcia edukacji. Rodzice często mają obawy jak ich dziecko będzie radziło sobie w szkole, zarówno z zadaniami jak i z grupą rówieśniczą. Odpowiedzią na te obawy może być popularna w wielu krajach koncepcja planu daltońskiego. Jakie są jej założenia?
Koncepcja planu daltońskiego
Plan ten w swoich założeniach kładzie nacisk na powierzenie dzieciom odpowiedzialności za wynik procesu uczenia się. Przeniesiony jest nacisk z nauczania dzieci, na samodzielność dziecka w szkole. Plan daltoński zakłada, że nauczyciel daje uczniom możliwość wykonania tego co tylko może we współpracy z innymi dziećmi. Dzieci same wykonują zadania, rozwiązują je, nauczyciel jest osobą wspierającą.
I tu pojawia się bardzo ważna korzyść tej koncepcji nauczania – dzieci uczą się współpracy ze sobą, nie rywalizują, a wspólnie szukają rozwiązania problemu, wyjaśniają sobie wzajemnie niezrozumiałe kwestie. Dzieci chętnie korzystają z tej formy nauki, na ich motywację wewnętrzną ma wpływ:
- dobra zabaw;
- chęć sprostania zadaniu;
- chęć obdarowania kogoś;
- świadomość celu;
- możliwość obserwowania postępów.
Podstawowymi filarami planu daltońskiego są; współpraca, samodzielność, odpowiedzialność i refleksja. To koncepcja odległa o lata świetlne od tego, co większość z nas pamięta z własnych początków edukacji.
