Do kiedy kształtuje się główka dziecka? Spłaszczona, wydłużona i zniekształcona główka niemowlaka – czy sama się wyrówna?
Kiedy rodzice zauważają, że główka dziecka jest zniekształcona, naturalnie pojawia się niepokój. Spłaszczona, wydłużona główka u niemowlaka czy inne deformacje czaszki budzą wiele pytań i obaw o przyszły rozwój, oraz wygląd malucha. W tym artykule wyjaśniamy, jak wygląda prawidłowy kształt główki niemowlaka, odpowiadamy, do kiedy kształtuje się główka dziecka, a także czy plagiocefalia wyrównuje się samoistnie, czy też konieczna jest interwencja specjalisty.
Do kiedy kształtuje się główka i jak wygląda prawidłowy kształt główki niemowlaka?
Rozwój czaszki niemowlęcia to proces, który w dużej mierze zależy od dynamicznego wzrostu mózgu. Już po urodzeniu jego objętość stanowi około 40% objętości mózgu dorosłego, a do ukończenia trzeciego roku życia maluszka osiąga aż 80% tej objętości. Ta intensywna ekspansja mózgu jest główną siłą napędową wzrostu kości czaszki i kształtowania się główki.
U noworodków kości czaszki są połączone elastycznymi szwami i ciemiączkami. Dzięki temu kształt główki może się nieco zmieniać, co jest naturalne, zwłaszcza w pierwszych miesiącach życia.
Ten okres jest kluczowy dla odpowiedzi na pytanie, do kiedy kształtuje się główka dziecka, ponieważ to właśnie wtedy kości są najbardziej podatne na zewnętrzne naciski. Jak wygląda prawidłowy kształt główki niemowlaka? Prawidłowy kształt główki niemowlaka jest zazwyczaj okrągły i symetryczny. Jeśli po urodzeniu zauważymy lekko nieregularny kształt, często wynika to z ucisku w łonie matki lub sił działających na główkę podczas porodu siłami natury.
Prawidłowy kształt główki niemowlaka. Źródło grafiki: https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2004/0615/p2863.html
Do kiedy kształtuje się główka, gdy jest zniekształcona po porodzie?
Zniekształcona główka u niemowlaka po porodzie zazwyczaj samoistnie wyrównuje się w ciągu kilku pierwszych miesięcy (zazwyczaj do ok. 3 miesiąca), osiągając prawidłowy kształt. W przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie, kości czaszki są jeszcze bardziej podatne na deformacje ze względu na niedojrzałość.
Już wiesz, do kiedy kształtuje się główka, jednak utrzymujące się lub nasilające zniekształcenia główki niemowlaka mogą wymagać konsultacji ze specjalistą możliwie jak najszybciej — nie należy zwlekać. Najkorzystniej rozpocząć terapię przed 9 tygodniem życia dziecka.
Wczesna interwencja jest kluczowa ze względu na plastyczność czaszki w pierwszych miesiącach po porodzie.
Podstawowe rodzaje spłaszczeń głowy u niemowląt
Deformacje główki u niemowląt to powszechne zjawisko, znane jako niemiasynostotyczne deformacje główki (NHD). Mogą mieć one charakter symetryczny lub asymetryczny. Poniżej przedstawiamy najczęściej spotykane typy spłaszczeń główki u niemowląt:
🔹 Plagiocefalia – asymetryczna, spłaszczona główka u niemowlaka
Plagiocefalia to jednostronne spłaszczenie tyłu główki (potylicy). Zazwyczaj, jeśli tył głowy jest spłaszczony z jednej strony, to ta sama strona czoła może być wypukła, a ucho po spłaszczonej stronie może wydawać się wysunięte do przodu. W ciężkich przypadkach może to prowadzić do asymetrii twarzy, szyi lub żuchwy. Ważne jest, aby odróżnić plagiocefalię pozycyjną od kraniosynostozy, czyli przedwczesnego zarośnięcia szwów czaszkowych, które wymaga interwencji chirurgicznej.
🔹 Brachycefalia – szeroka i spłaszczona główka
Brachycefalia to symetryczne spłaszczenie potylicy. Przez to głowa dziecka staje się jakby ,,ścięta z tyłu” i szersza niż zazwyczaj. Jest to kolejna forma zniekształconej główki niemowlaka, która często występuje u dużych noworodków lub dzieci z ograniczoną aktywnością ruchową.
Źródło grafiki: Santiago GS, Santiago CN, Chwa ES, Purnell CA. Positional plagiocephaly and craniosynostosis. Pediatr Ann. 2023;52(1):e10-e17. doi:10.3928/19382359-20221114-03, https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2817462
🔹 Wydłużona głowa u niemowlaka, czyli dolichocefalia
Wydłużona głowa u niemowlaka charakteryzuje się tym, że przód i tył głowy jest wydłużony, a jej oba boki spłaszczone. Ten symetryczny, wydłużony kształt głowy jest szczególnie często obserwowany u wcześniaków. Może być spowodowany długotrwałym leżeniem w jednej pozycji, na przykład z powodu korzystania ze wsparcia oddechowego lub przyjętej pozycji płodowej.
Skąd się bierze spłaszczona główka u niemowlaka? Poznaj najczęstsze przyczyny.
Na rozwój zniekształconej główki niemowlaka mogą wpływać:
- Ograniczona ruchomość szyi (kręcz szyi — torticollis):
Dziecko z kręczem szyi ma trudności z obracaniem głowy w jedną stronę, co powoduje stały nacisk na ten sam obszar potylicy.
- Nieprawidłowe ułożenie w łonie matki lub ucisk podczas porodu.
- Wcześniactwo:
Wcześniaki mają bardziej miękkie kości czaszki i często spędzają długi czas w jednej pozycji, np. z powodu wsparcia oddechowego, co zwiększa ryzyko deformacji, w tym wydłużonej głowy u niemowlaka.
- Zbyt długie i regularne przebywanie dziecka w foteliku samochodowym czy leżaczku — bujaczku:
Te sprzęty są praktyczne (a w przypadku fotelika samochodowego także konieczne), jednak utrzymują dziecko w jednej pozycji, ograniczając możliwość swobodnego ruchu, co sprzyja zniekształceniom główki.
- Opóźnienie w osiąganiu kamieni milowych rozwoju ruchowego:
Dzieci, które później zaczynają samodzielnie obracać się z pleców na brzuch lub siedzieć bez podparcia, spędzają więcej czasu w pozycji leżenia tyłem, co zwiększa ryzyko spłaszczeń główki.
Podobnie w przypadku dzieci, które z powodu dysplazji stawów biodrowych muszą być zaopatrzone w szynę Tubingera wpływającą znacznie na możliwości ruchowe dziecka.
Czy główka niemowlaka się wyrówna? Leczenie zniekształceń główki u niemowląt
Wielu rodziców zadaje sobie pytania: czy główka niemowlaka się wyrówna, czy plagiocefalia się wyrówna? Odpowiedź często brzmi: tak, zwłaszcza w łagodnych przypadkach i przy wczesnej interwencji terapeutycznej, główka niemowlaka ma szansę wrócić do prawidłowego kształtu.
Ekspert radzi
Do kiedy kształtuje się główka? Głowa dziecka jest najbardziej elastyczna w pierwszych 12 miesiącach życia i to właśnie wtedy najczęściej dochodzi do jej deformacji. Jednocześnie to właśnie w tym czasie można osiągnąć największe efekty terapeutyczne. W późniejszym okresie szwy, czyli połączenia między kośćmi czaszki, stopniowo zarastają, aby około 6 roku życia czaszka uzyskała kształt ostateczny.
Czy główka dziecka się wyrówna? Sposoby na spłaszczoną główkę u niemowlaka
🔹 Fizjoterapia i osteopatia:
Wczesne rozpoznanie przyczyny powstania zniekształcenia główki niemowlaka sprzyja uzyskaniu szybszych i bardziej widocznych efektów terapii
🔹 Repozycjonowanie i „czas na brzuszku” – pierwsza linia obrony przy zniekształceniach główki:
Najprostszym sposobem zapobiegania i leczenia łagodnych spłaszczeń głowy jest repozycjonowanie (częsta zmiana pozycji dziecka), w tym regularne kładzenie maluszka na tummy time. Tego typu działaniom rodziców w domu zawsze powinna towarzyszyć specjalistyczna terapia.
🔹 Wybór odpowiednio twardego materaca do łóżeczka:
Istotne jest, aby maluszek miał pełną swobodę przy przekładaniu głowy na boki podczas leżenia na plecach w czasie snu. W przypadku zbyt miękkiego, zapadającego się materaca ruch ten może być wyzwaniem dla dziecka, szczególnie noworodka czy małego niemowlęcia.
Rekomendowane produkty
p.o. Kierownika Zakładu Usprawniania Leczniczego, Specjalista fizjoterapii oraz Pedagog specjalny, Instytut Matki i Dziecka
🔹 Ograniczenie czasu w fotelikach samochodowych i leżaczkach — bujaczkach:
Unikaj regularnych, długich drzemek foteliku samochodowym, czy rutynowego stosowania fotelika jako zamiennika gondoli w wózku. Czy spłaszczona główka dziecka się wyrówna, jeśli maluch codziennie będzie spędzał długie godziny w leżaczku — bujaczku? Na pewno długotrwała, wymuszona pozycja ciała np. w bujaczku nie sprzyja prawidłowemu kształtowaniu się główki, dlatego ograniczmy do minimum czas przebywania dziecka w tego typu urządzeniach.
Czy plagiocefalia wyrówna się po fizjoterapii?
Ekspert radzi
Przy zniekształceniach główki u niemowląt, wizyta diagnostyczna u fizjoterapeuty/osteopaty i dalsza terapia zazwyczaj jest niezbędnym elementem w procesie prawidłowego kształtowania się główki dziecka. Terapeuta zaproponuje rodzicom różne sposoby noszenia dziecka oraz podpowie, w jaki sposób się z nim bawić – najważniejsza jest tu różnorodność doświadczeń ruchowych proponowanych dziecku, częste zmiany pozycji, a to wszystko oparte na intuicji rodzica. Leczenie osteopatyczne również jest bardzo skuteczne. Wczesna interwencja jest kluczowa, ponieważ umożliwia skorygowanie problemu, zanim połączenia między kośćmi czaszki staną się mniej plastyczne. Dzięki temu dzieci mogą uniknąć długoterminowych komplikacji, takich jak trudności ze ssaniem piersi, problemy ze wzrokiem, zgryzem czy asymetrie twarzy.
Specjalistyczny kask w zniekształceniach główki u niemowląt – kiedy jest zalecany?
Gdy przyjazna pielęgnacja w domu i regularna fizjoterapia nie pomagają, rodzice zastanawiają się, czy główka niemowlaka się wyrówna? W takich sytuacjach rozwiązaniem bywa kask korekcyjny, który stosuje się głównie przy umiarkowanych i cięższych zniekształceniach.
Kaski wykonywane są indywidualnie na zamówienie na podstawie szczegółowego badania, z lekkich i sztywnych materiałów, a wewnątrz wyściełane pianką. Ich zadaniem jest odpowiednie formowanie główki podczas jej naturalnego wzrostu w sposób, który pozwoli przywrócić jej możliwie prawidłowy kształt.
Czy plagiocefalia, zniekształcenie główki wyrówna się po zastosowaniu kasku?
Terapia jest najbardziej skuteczna, gdy rozpoczyna się ją między 4. a 12. miesiącem życia, ponieważ właśnie wtedy rozwój mózgu jest najszybszy. Standardowo kask nosi się niemal całą dobę (z 1-godzinną przerwą np. na kąpiel), także w czasie snu.
Po 12.–18. miesiącu życia skuteczność tej metody spada, ponieważ kości czaszki stopniowo twardnieją i stają się mniej podatne na modelowanie.
Leczenie operacyjne – rzadkie, ale konieczne w niektórych przypadkach zniekształceń główki
Leczenie operacyjne w przypadku plagiocefalii pozycyjnej jest bardzo rzadkie i zalecane tylko w wyjątkowo ciężkich, opornych na inne metody przypadkach, m.in. gdy przyczyną zniekształceń główki okazuje się przyczyną kraniosynostoza. To wrodzone schorzenie wiąże się z przedwczesnym zrośnięciem szwów czaszkowych. Nieleczona kraniosynostoza może prowadzić do zahamowania wzrostu mózgu i zwiększenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego. W takich przypadkach interwencja chirurgiczna jest prawie zawsze konieczna.
Optymalny czas na operację w kraniosynostozie to zazwyczaj między 3 a 9 miesiącem życia niemowlęcia.
Podsumowanie: Zniekształcona główka niemowlaka – do kiedy się kształtuje i dlaczego wczesna interwencja jest kluczowa
Choć spłaszczona, wydłużona główka u niemowlaka czy innego rodzaju deformacje mogą budzić obawy, kluczowe jest wczesne zauważenie problemu i podjęcie działań, które zwiększają szanse, że zniekształcona główka niemowlaka stopniowo odzyska symetrię. Do kiedy kształtuje się główka dziecka? Jest to zdeterminowane intensywnym wzrostem mózgu, dlatego najlepiej reagować już w pierwszych 3-4 miesiącach życia.
Dzięki odpowiednim metodom można przywrócić niemowlęciu prawidłowy kształt główki i zapewnić jej harmonijny rozwój.
Bibliografia (dostępy do źródeł internetowych z dnia 05.09.2025):
- Captier, G., Dessauge, D., Picot, M. C., Bigorre, M., Gossard, C., El Ammar, J., & Leboucq, N. (2011). Classification and pathogenic models of unintentional postural cranial deformities in infants: plagiocephalies and brachycephalies. Journal of Craniofacial Surgery, 22(1), 33–41. DOI: 10.1097/SCS.0b013e3181f6c386
- Collazo, G. R., & Angulo, M. I. (2024). Flat Head Syndrome in Infants. JAMA, 331(17), 1512. DOI: 10.1001/jama.2023.26048
- DeGrazia, M., Giambanco, D., Hamn, G., Ditzel, A., Tucker, L., & Gauvreau, K. (2015). Prevention of deformational plagiocephaly in hospitalized infants using a new orthotic device. Journal of Obstetric, Gynecologic & Neonatal Nursing, 44(1), 28–41. DOI: 10.1111/1552-6909.12523
- Di Chiara, A., La Rosa, E., Ramieri, V., Vellone, V., & Cascone, P. (2019). Treatment of Deformational Plagiocephaly With Physiotherapy. Journal of Craniofacial Surgery, 30(7), 2008–2013. DOI: 10.1097/SCS.0000000000005665
- Ellwood, J., Draper-Rodi, J., & Carnes, D. (2020). The effectiveness and safety of conservative interventions for positional plagiocephaly and congenital muscular torticollis: a synthesis of systematic reviews and guidance. Chiropractic & Manual Therapies, 28(1), 31. DOI: 10.1186/s12998-020-00321-w
- Kuo, A. A., Tritasavit, S., & Graham, J. M. Jr. (2014). Congenital muscular torticollis and positional plagiocephaly. Pediatrics in Review, 35(2), 79–87; quiz 87. DOI: 10.1542/pir.35-2-79
- Laughlin, J., Luerssen, T. G., Dias, M. S., & Committee on Practice and Ambulatory Medicine, Section on Neurological Surgery. (2011). Prevention and Management of Positional Skull Deformities in Infants. Pediatrics, 128(6), 1236–1241. DOI: 10.1542/peds.2011-2220
- McGarry, A., Dixon, M. T., Greig, R. J., Hamilton, D. R. L., Sexton, S., & Smart, H. (2008). Head shape measurement standards and cranial orthoses in the treatment of infants with deformational plagiocephaly. Developmental Medicine & Child Neurology, 50(8), 568–576. DOI: 10.1111/j.1469-8749.2008.03017.x
- Panza, R., Piarulli, F., Rizzo, V., Schettini, F., Baldassarre, M. E., Di Lorenzo, A., … & Laforgia, N. (2024). Positional plagiocephaly: results of the osteopathic treatment of 424 infants. An observational retrospective cohort study. Italian Journal of Pediatrics, 50, 166. DOI: 10.1186/s13052-024-01729-3
- Pastor-Pons, I., Hidalgo-García, C., Lucha-López, M. O., Barrau-Lalmolda, M., Rodes-Pastor, I., Rodríguez-Fernández, Á. L., & Tricás-Moreno, J. M. (2021). Effectiveness of pediatric integrative manual therapy in cervical movement limitation in infants with positional plagiocephaly: a randomized controlled trial. Italian Journal of Pediatrics, 47(1), 41. DOI: 10.1186/s13052-021-00995-9
- Kalra, R., & Walker, M. L. (2012). Posterior plagiocephaly. Child’s Nervous System, 28(9), 1389–1393. DOI: 10.1007/s00381-012-1784-y
- Santiago, G. S., Santiago, C. N., Chwa, E. S., & Purnell, C. A. (2023). Positional Plagiocephaly and Craniosynostosis. Pediatric Annals, 52(1), e10–e17. DOI: 10.3928/19382359-20221114-03
- Schweigert, A., Merrill, K., Mokhtarzadeh, A., & Harrison, A. (2019). Periocular Asymmetry in Infants with Deformational Posterior Plagiocephaly. Journal of Binocular Vision and Ocular Motility, 69(1), 18–23. DOI: 10.1080/2576117X.2019.1565275
- Williams, E., & Galea, M. (2023). Another look at „tummy time” for primary plagiocephaly prevention and motor development. Infant Behavior and Development, 71, 101839. DOI: 10.1016/j.infbeh.2023.101839
- Willis, S., Hsiao, R., Holland, R. A., Lee, K., & Pitetti, K. (2019). Measuring for nonsynostotic head deformities in preterm infants during NICU management: A pilot study. Early Human Development, 131, 56–62. DOI: 10.1016/j.earlhumdev.2019.03.002
- Kabbani, H., & Raghuveer, T. S. (2004). Craniosynostosis. American Family Physician, 69(12), 2863–2870. PMID: 15222651
Konsultacja medyczna
