Dałam dziecku klapsa i mam wyrzuty sumienia: klaps a metody wychowawcze

18 września 2023
Reklama

W dyskusjach pomiędzy rodzicami temat tzw. klapsów powraca od lat. Niektórzy ze wstydem przyznają: Dałem/dałam dziecku klapsa i mam wyrzuty sumienia… Jednak wśród rodziców nadal zdarzają się osoby, które uważają klapsy, czy bicie po rękach za skuteczne i nieszkodliwe metody dyscyplinowania dziecka. Czy klapsy zawsze są złe? Dałam klapsa dziecku — jak powinnam się teraz zachować? W artykule wyjaśniamy, jakie długoterminowe konsekwencje może spowodować dawanie dziecku klapsów.

Pamiętajmy, że klaps — rozumiany jako dyscyplinujące klepnięcie dziecka w pośladki to potoczne określenie. Jednak z uwagi na to, że jest powszechnie obecne na forum publicznych dyskusji, dlatego będziemy posługiwać się nim także w tym artykule.

Dałam klapsa dziecku: czym w społeczeństwie jest pojęcie klapsów?

Badania przeprowadzone w 2015 roku na zlecenie Rzecznika Praw Dziecka pokazały, że w Polsce aż 61% dorosłych akceptuje klapsy jako jedną z nieszkodliwych metod dyscyplinowania dzieci [2].

Klapsy, bicie po rękach, czy potrząsanie dzieckiem to kary cielesne, które z założenia mają spowodować dyskomfort (ale nie doprowadzić do trwałego zranienia), przez co opiekun uzyskuje korektę i kontrolę zachowania dziecka [1].

Wielu rodziców stosuje klapsy w sposób niezamierzony, kiedy wszystkie zastosowane metody dyscyplinowania dziecka zawiodły i rodzic czuje się doprowadzony do ostateczności. Dlatego wymierza dziecku karę fizyczną w postaci klapsa, robiąc to w odruchu. Jest to ostateczna oznaka bezradności rodzica wobec trudnego zachowania dziecka. To właśnie z ust takich rodziców na forum pada później stwierdzenie: Dałem/dałam dziecku klapsa i mam wyrzuty sumienia… Ci rodzice zdają sobie sprawę, że wszystkie formy przemocy fizycznej wobec dziecka, nawet te z pozoru niewinne, są bardzo szkodliwe.

Druga grupa rodziców stosuje klapsy jako stały element swojej strategii wychowania dziecka. Opiekunowie są przeświadczeni o — rzekomo — pożytecznym wpływie kar cielesnych na dziecko, a rezygnację z nich nazywają tzw. bezstresowym wychowaniem. Tacy rodzice na forum nie mówią: Dałem/dałam klapsa dziecku, żałuję, ale często używają stwierdzeń usprawiedliwiających kary fizyczne, np. Ja dostawałem/dostawałam klapsy i na dobre mi to wyszło. 

Psycholodzy podkreślają, że takie zdania padające z ust dorosłych są najczęściej sposobem poradzenia sobie z własnymi doświadczeniami przemocy, doznanej w dzieciństwie ze strony najbliższych [2]. Dodatkowo, kara cielesna zwykle występuje razem z agresją słowną, m.in.: groźby, poniżanie czy ośmieszanie dziecka, co wyłącznie nasila jej negatywne skutki [1].

Dałam dziecku klapsa i mam wyrzuty sumienia: dlaczego kary cielesne są szkodliwe?

Klapsy, choć zazwyczaj nie pozostawiają u dziecka trwałych śladów fizycznych, mają ogromny i negatywny wpływ na jego rozwój psychiczno-emocjonalny. Dlaczego klapsy szkodzą?

  • Osłabiają więź dziecka z rodzicem. Gdy dziecko dostaje klapsa, najczęściej czuje wiele emocji równocześnie. Strach przed karą, przed rodzicem, miesza się m.in.: z rozczarowaniem, smutkiem, gniewem, poczuciem odrzucenia i niesprawiedliwości. Przemoc fizyczna i psychiczna niszczą zaufanie, jakim dziecko darzy swojego rodzica.
  • Klapsy negatywnie wpływają na przebieg kształtowania się sumienia dziecka i internalizację norm moralnych [1].
Joanna Pruban

Psycholog, Pedagog oraz Specjalista psychoonkologii, Klinika Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Kiedy rodzic da dziecku klapsa, maluch bardzo często natychmiast zmienia swoje postępowanie, czyli rodzic pozornie osiąga zamierzony efekt. Jednak w dłuższej perspektywie czasu okazuje się, że bite maluchy są ,,grzeczniejsze” nie dlatego, że chcą realnie zmienić swoje niewłaściwe zachowanie, ale dlatego, że boją się kary. Są skłonne zrobić wiele, aby klapsa uniknąć np. oszukiwać i robić po swojemu, ale tak, aby rodzic się o tym nie dowiedział. W efekcie nie dochodzi do poprawy zachowania dziecka, a jedynie osłabienia więzi z rodzicem. 

  • Dałam klapsa dziecku — czy chcę mu pokazać, że w ten sposób rozwiązuje się problemy? Stosując kary fizyczne, przekazujemy dziecku nielogiczne postawy i zachowania, np. Krzywdzę cię, bo cię kocham. Bite dzieci w sytuacjach konfliktowych zamiast rozmowy, częściej wybierają atak i przemoc [1].
  • Udowodniono, że kary cielesne nasilają agresję u dzieci i mają związek z wyższą przestępczością wśród młodych ludzi [1].
  • Stosowanie klapsów jako metody wychowawczej może obniżać poczucie wartości u dzieci i zwiększyć ryzyko występowania depresji, zaburzeń odżywiania oraz uzależnień [1].

To tylko niektóre z możliwych, negatywnych skutków klapsów, stosowanych przez rodziców względem swoich dzieci. Zresztą można zastanowić się, czy dłoń rodzica, która przytula, głaszcze i okazuje czułość, nagle może stać się dłonią, która wymierza karę i daje klapsa? To rozchwianie w odczuwaniu, może u dziecka wzbudzać niepokój wobec rodzica – czego można się spodziewać po wyciągniętych do dziecka rękach mamy/taty?

Dałam dziecku klapsa i mam wyrzuty sumienia: co mam teraz zrobić?

Każdy klaps wymierzony dziecku jest zły i nic nie usprawiedliwia stosowania wobec dzieci jakichkolwiek form przemocy cielesnej lub słownej. Dałem/dałam klapsa dziecku — czy jestem złym rodzicem? – często pytają na forum zrozpaczeni rodzice, którym jednorazowo zdarzyło się dać dziecku klapsa.

Joanna Pruban

Psycholog, Pedagog oraz Specjalista psychoonkologii, Klinika Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

W takiej sytuacji najważniejsze jest przeproszenie dziecka za swoją gwałtowną reakcję i szczera rozmowa o emocjach. Jednorazowy klaps, choć niezaprzeczalnie nie powinien mieć miejsca, nie przekreśla dobrych relacji, jakie rodzic wypracował ze swoim dzieckiem. 

Aby nie dopuścić do sytuacji, w której dałem/dałam dziecku klapsa i mam wyrzuty sumienia – warto w sytuacjach kryzysowych wziąć kilka głębokich oddechów, policzyć w myślach do dziesięciu lub wyjść do innego pomieszczenia i ochłonąć. Dobrze jest pracować nad zrozumieniem dziecka, np. poprzez czytanie książek o jego rozwoju psychiczno-emocjonalnym.

W lepszym panowaniu nad sobą bardzo pomaga rodzicom także praca z psychologiem, psychoterapeutą, rozmowa o trudnych emocjach rodzica, o bezradności, albo braku umiejętności radzenia sobie ze swoimi przeżyciami.

Dałem/dałam klapsa dziecku, ale nie wiem, co mam zrobić, aby zmienić zachowanie malucha…

Najlepsze, długofalowe skutki mają rozmowy z dzieckiem i angażowanie go w rozwiązywanie sytuacji spornych i trudnych. Próbujmy przerywać niepożądane zachowanie, pytajmy dziecko, dlaczego się tak zachowuje? Krótko tłumaczmy, dlaczego takie zachowanie jest dla nas nieakceptowalne i pytajmy dziecko o propozycje rozwiązania problemu.

Takie metody wychowawcze, choć wymagają ze strony rodzica wysiłku i starań, nie krzywdzą dziecka, budują więź i zaufanie pomiędzy dzieckiem a rodzicem i uczą malucha, jak konstruktywnie, bez przemocy można rozwiązywać trudne sytuacje. Początkowo nasze rozmowy mogą wyglądać dosyć schematycznie i sztucznie, ale sztuki rozmowy uczymy się przez całe życie.


Źródła:

Karolina Halemba, Agnieszka Izdebska,  Kary Fizyczne w Wychowaniu Dzieci – Uwarunkowania i Konsekwencje, Dziecko krzywdzone, nr 3(28) 2009 [https://www.dzieckokrzywdzone.fdds.pl/index.php/DK/article/view/365/244 dostęp: 21.08.2023r.]
Ewa Jarosz, Przemoc w wychowaniu, Między Prawnym Zakazem a Społeczną Akceptacją, Monitoring Rzecznika Praw Dziecka, Biuro Rzecznika Praw Dziecka Warszawa 2015 (https://scdn.pl/images/stories/RAPORTY2015/30.pdf dostęp: 21.08.2023r.]

 

Autor

Joanna Pruban

Psycholog, Pedagog oraz Specjalista psychoonkologii, Klinika Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży, Instytut Matki i Dziecka

Informujemy, iż w celu realizacji usług dostępnych w naszym serwisie, optymalizacji jego treści oraz dostosowania serwisu do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies można kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszego serwisu internetowego, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż użytkownik akceptuje stosowanie plików cookies. Więcej informacji zawartych jest w polityce prywatności serwisu.
Akceptuję