Czy wadom zgryzu można zapobiec?

Krzywe zęby u dzieci – co je powoduje i jak do tego nie dopuścić? Kiedy warto zacząć dbać o prawidłowy zgryz dziecka? Jakie nawyki sprzyjają nieprawidłowościom w budowie i położeniu pierwszych zębów? Czy u małych dzieci krzywe zęby biorą się od smoczka, czy raczej od ssania palca? Dowiedz się, co zrobić, aby Twoja pociecha miała proste zęby i piękny uśmiech. 

Kiedy w życiu Twojego dziecka zaczynają pojawiać się pierwsze ząbki, oprócz uważnej higieny jamy ustnej warto zwrócić uwagę na profilaktykę wad zgryzu. Jeśli zastanawiasz się, od czego krzywe zęby mogą brać się u dzieci i czy Ty jako rodzic możesz skutecznie im przeciwdziałać, poniżej mamy dla Ciebie szczegółowe informacje i wskazówki.

Czym są wady zgryzu u dzieci?

Za nieprawidłowości zgryzu uznajemy zaburzenia w obrębie budowy zębów, łuków zębowych i ich wzajemnej relacji względem siebie. Krzywe zęby u dzieci stwarzają nie tylko podstawowy problem natury estetycznej, jakim jest jak niezbyt ładny uśmiech (chociaż może on skutecznie odebrać dziecku pewność siebie i swobodę wyrażania emocji – aspekt psychologiczny jest więc również istotny).

Niektóre wady zgryzu mogą prowadzić do asymetrii twarzy i/lub wysunięcia bądź cofnięcia bródki, poważnie rzutując na wygląd dziecka i powodując problemy z mową, oddychaniem i połykaniem, a nawet niektóre wady postawy ciała.

Od czego krzywe zęby u dzieci?

Nieprawidłowości w obrębie zgryzu, ze względu na okres powstawania możemy podzielić na dwie podstawowe kategorie:

Wrodzone

Powstają najczęściej w pierwszych miesiącach życia płodowego. Mogą być związane m.in. z czynnikami genetycznymi, nieprawidłowym odżywianiem matki w okresie ciąży (niedobór witamin i minerałów) czy przebytymi przez nią poważniejszymi infekcjami, przy stosowaniu niektórych leków.

Nabyte

Stanowią większość, bo niemal 80% wszystkich wad zgryzu. Związane są z nieprawidłowymi nawykami, którym jako rodzice hołdujemy po urodzeniu się maluszka oraz z przyzwyczajeniami, których dziecko nabywa na drodze rozwoju (np. krzywe zęby od ssania palca). Na nabyte wady zgryzu największy wpływ ma okres wczesnego dzieciństwa (szczególnie wiek przedszkolny, ale również niemowlęcy). Nieprawidłowości mogą rozwinąć się również u dzieci starszych, młodzieży i osób dorosłych, jednak tutaj skupimy się na okresie wczesnodziecięcym, najbardziej newralgicznym dla rozwoju zgryzu.

Nawyki a krzywe zęby u dzieci

Odpowiadając na pytanie, od czego mogą powstawać krzywe zęby u dzieci, nie sposób pominąć obecnych w codziennym życiu i opiece nad maluchami nawyków.

Prawidłowe układanie do snu

Dla niektórych rodziców i opiekunów dzieci sporym zdziwieniem jest fakt, że o prawidłowy zgryz dziecka zaczynamy dbać już w pierwszych godzinach jego życia, zapewniając jego małemu ciałku optymalne ułożenie:

• kluczowa jest tutaj pozycja główki, którą staramy się układać w naturalnym przedłużeniu kręgosłupa, na płaskiej poduszce;
• twarz dziecka w pozycji leżącej powinna być rozluźniona, usta swobodnie złączone, a broda w pozycji neutralnej.

Od czego krzywe zęby mogą powstawać w trakcie snu, poza wymienionymi czynnikami? Warto zwracać uwagę na to, aby maluch nie spał wyłącznie na jednym boku – może to doprowadzić do bocznego przemieszczenia żuchwy i powstania tzw. zgryzu krzyżowego.

Optymalne układanie dziecka do karmienia

Pozostając przy pozycji ciała maluszka, należy wspomnieć, że na kształtowanie się zębów i łuków zębowych ma wpływ nie tylko sposób karmienia (pierś/butelka), ale również ułożenie dzieci w trakcie takiego posiłku. Dostawiając dziecko do sutka warto zadbać, aby znajdowało się ono w pozycji lekko skośnej (pod kątem ok. 45 stopni) tak, aby głowa była wyżej od reszty ciała, a pierś nie naciskała na żuchwę maluszka. O odpowiednią pozycję ciała dziecka dbamy także w trakcie karmienia butelką (tutaj także nie opieramy jej o brodę malca).

Ssanie piersi a karmienie butelką

Ryzyko, że u dziecka pojawią się krzywe zęby od smoczka, może mieć związek ze sposobem karmienia. Dla optymalnego rozwoju mięśni i kości twarzoczaszki (w tym zębów) najkorzystniejsze jest dla dziecka ssanie piersi. Aby napełnić brzuszek, niemowlę musi bowiem nieźle się napracować, aby mleko z piersi wypłynęło. To działa niebywale stymulująco na profilaktykę wad zgryzu: prawidłowe wysklepienie podniebienia, kształtowanie żuchwy oraz wzmacnianie mięśni twarzy. Aktywne ssanie piersi powoduje także, że fizjologiczne u noworodka tyłożuchwie ustępuje neutralnemu ustawieniu bródki.

Jeśli z jakiejś przyczyny karmisz swoje dziecko z butelki, nie oznacza to, że automatycznie skazujesz malca na krzywe zęby od smoczka. Wystarczy, że zwrócisz baczną uwagę na to, aby jego kształt i przepływ był jak najlepiej przystosowany do wieku i potrzeb maluszka. Przede wszystkim:

• Z butelki odwróconej do góry dnem mleko nie powinno lecieć tzw. ,,ciurkiem”, ale bardzo powoli kapać. To spowoduje, że niemowlę będzie musiało włożyć nieco wysiłku w wyssanie mleka z butelki – podobnie, jakby ssało z piersi mamy;
• Smoczek z każdym ruchem ssącym powinien się nieco wydłużać, a podczas połykania skracać, naśladując ruchy prawdziwego sutka;
• Zwróć uwagę, aby smoczek w butelce miał szeroką podstawę i wąski czubek (imitując kształt kobiecego sutka) oraz aby otwory przez które wylatuje mleko, były skierowane lekko ku górze.

Zbyt długie karmienie butelką

Gdy maluch jest zbyt długo karmiony przy pomocy butelki, krzywe zęby od smoczka mogą stanowić jedną z konsekwencji. Rodząc się, dziecko fizjologicznie połyka w sposób niemowlęcy, który charakteryzuje się m.in. wysuwaniem języka do przodu (między dziąsła) po to, aby zapobiec wylaniu się mleka z małej buzi. W ramach rozwoju i rozszerzania diety, połykanie niemowlęce powinno zostać zastąpione dorosłym (somatycznym), podczas którego język dociskany jest do podniebienia.

Krzywe zęby od smoczka przy sztucznym karmieniu – kiedy rzeczywiście może do tego dojść?

Zbyt długie karmienie dziecka butelką (powyżej 18 miesiąca życia) sprzyja zbyt długiemu utrzymaniu połykania niemowlęcego, które powoduje powstawanie takich wad, jak np. zgryz otwarty czy tyłozgryz z protruzją siekaczy (wysunięciem zębów w przód).

Zbyt długie ssanie smoczka

Na kształtowanie wad zgryzu tak samo niekorzystnie działać będzie przedłużające się ssanie smoczka. Zwróć uwagę nie tylko na to, aby odzwyczaić dziecko od smoczka przed ukończeniem 1,5 roku życia. Ważny jest także jego optymalny kształt, dostosowany do wieku i potrzeb malucha. Szukaj smoczków fizjologicznych i ortodontycznych, o odpowiednim rozmiarze i lekko spłaszczonej u dołu, szerokiej końcówce. Smoczki same w sobie nie są złe, ponieważ pomagają dzieciom się uspokoić, a rodzicom nieco odsapnąć – o ile korzystają z nich świadomie i z rozwagą,

Krzywe zęby od smoczka – jak to się dzieje?

Nieustanne ssanie smoczka w dzień i w nocy sprzyja jednak zwężeniu i wydłużeniu żuchwy oraz szczęki (podniebienie gotyckie), cofaniu się dolnego łuku zębowego i wysuwaniu w przód górnych siekaczy (protruzja). Podsumowując – odpowiednio dobrany smoczek staraj się stosować w ciągu doby w krótkich przedziałach czasu. Wraz z dzieckiem pożegnajcie się ze smoczkiem najszybciej, jak to tylko możliwe.

Ssanie palców, czyli dziecięcy nawyk o poważnych konsekwencjach

Czy krzywe zęby od ssania palca to realne zagrożenie? Ssanie przez dziecko jednego ze swoich paluszków (najczęściej wybór pada na kciuk) jest dość często spotykanym nawykiem nabytym na drodze rozwoju. Odruch ssania działa na małe ssaki – w tym na ludzkie dzieci – niebywale kojąco. Dzięki ssaniu palca maluch jest w stanie samodzielnie uspokoić się w dzień lub przed snem, czy zawalczyć z trudną emocjonalnie sytuacją. Krzywe zęby od ssania palca powstają analogicznie do wad zgryzu, tworzących się na skutek przetrwałego ssania smoczka z tą różnicą, że kciuk maluch ma zawsze pod ręką. To dlatego nawyk jego ssania tak trudno wykorzenić, często przez bardzo długi czas – a to warunki bardzo niekorzystne dla prawidłowego rozwoju zębów i zgryzu.

Niekorzystne konsekwencje dla kształtowania się zębów oraz łuków zębowych ma również nawykowe ssanie jednej wargi, zasysanie i podgryzanie policzka czy nagminne ,,obgryzanie” kredek czy długopisu. Rozmawiaj z dzieckiem o tym, dlaczego takie przyzwyczajenia są dla niego szkodliwe.

Prawidłowe nawyki dietetyczne, jako element profilaktyki wad zgryzu u dzieci

Kiedy u maluszka pojawiają się mleczaki umożliwiające przeżuwanie, należy stopniowo wprowadzać do jego diety pokarmy wymagające gryzienia i żucia. Działa to bardzo korzystnie na wzmocnienie mięśni twarzoczaszki, prawidłowe kształtowanie się łuków zębowych i oczyszczanie ząbków z osadów.

Na początku, kiedy ząbków jest jeszcze mało (czyli ok. 8. miesiąca życia), dobrze serwować dziecku posiłki częściowo zmiksowane, zawierające cząsteczki miękkich warzyw czy mięsa. Im mleczaków pojawia się w buzi więcej, tym twardsze posiłki i przekąski możemy brzdącowi podawać, np. skórkę od chleba razowego, obraną marchewkę czy większe cząstki jabłka. Ząbki zostały stworzone do gryzienia i żucia – dzięki odpowiednim do wieku pokarmom, dajesz maluchowi szansę na optymalny rozwój zgryzu.

Higiena to podstawa

Odpowiedź na pytanie, od czego krzywe zęby u dzieci, ma również związek z higieną jamy ustnej i zapobieganiem rozwojowi próchnicy. Atakuje ona zęby mleczne z niebywałą prędkością, co w najgorszym wypadku może skutkować koniecznością wyrwania mleczaka (a co gorsza, kilku zębów na raz). Zęby mleczne powinny u dzieci wypadać stopniowo, w naturalnym rytmie podyktowanym rozwojem zawiązków zębów stałych i łuków zębowych. Przedwczesna ekstrakcja (wyrwanie) mleczaków z powodu próchnicy stwarza w jamie ustnej puste przestrzenie, które mogą skutkować poważnymi wadami zgryzu: nieprawidłowym przemieszczaniem się innych zębów w obrębie łuku zębowego, a także zaburzeniami czy opóźnieniem wyrzynania zębów stałych.

Wpływ częstych infekcji górnych dróg oddechowych na zgryz u dziecka

Nie wszyscy rodzice mają świadomość, że powtarzające się infekcje górnych dróg oddechowych również mogą wpłynąć na krzywy zgryz u dziecka. Jeśli maluch bardzo często cierpi z powodu zatkanego noska lub ma przerośnięte migdałki, zaczyna nawykowo oddychać przez usta. Język jest wtedy wysunięty do przodu, a mięśnie ust i policzków ulegają osłabieniu, co ma bezpośredni wpływ na nieprawidłowe kształtowanie się zgryzu m.in. powstanie zgryzu otwartego, a nawet skrócenie wargi górnej, która przestaje zasłaniać siekacze.

Aby wyeliminować u dziecka nienaturalny nawyk oddychania ustami, warto zacząć od zdiagnozowania i wyleczenia przyczyny (np. wycięcie trzeciego migdałka). Pomocne mogą okazać się również ćwiczenia mięśni ust i twarzy, np. dmuchanie na piórko/wiatraczek czy powolne przemieszczanie wody nabranej do ust, pomiędzy jednym policzkiem a drugim.

Z nieprawidłowościami do ortodonty

Jak wynika z powyższego omówienia, jest wiele czynników mogących spowodować krzywe zęby u dzieci. To, od czego problem często się zaczyna, tkwi w podstawowych, z pozoru mało znaczących, codziennych nawykach. Pamiętaj – proste zęby wpływają nie tylko ładny uśmiech, ale również na ogólną postawę ciała, poprawną mowę czy komfortowe gryzienie i żucie jedzenia.

Do ortodonty warto zabrać każde dziecko, u którego pojawiają się pierwsze zęby stałe, aby mieć pewność, że wszystko jest w porządku. Jeśli jednak w zgryzie swojego malca dostrzeżesz jakiekolwiek nieprawidłowości, nie wahaj się zgłosić do specjalisty wcześniej.