Cukrzyca ciążowa

Cukrzyca ciążowa to taki rodzaj cukrzycy, w której wysoki poziom glukozy (cukru) we krwi po raz pierwszy rozpoznaje się w ciąży. Niestety w dzisiejszych czasach dotyka ona coraz więcej kobiet. Przyczyną tego może być coraz późniejszy wiek zachodzenia w ciążę oraz narastający problem nadwagi i otyłości. Również czasy epidemii COVID, czyli m.in: mniej ruchu, praca zdalna miały znaczący wpływ na wzrost częstości występowania cukrzycy ciążowej. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat tego rodzaju cukrzycy, zachęcamy do zapoznania się z niniejszym artykułem. 

Cukrzyca ciążowa: czynniki ryzyka

Jeśli masz nadwagę, otyłość i nadciśnienie tętnicze oraz urodziłaś więcej niż dwoje dzieci, to ryzyko zachorowania na cukrzycę ciążową jest u Ciebie większe. Do czynników ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej należy również występująca cukrzyca w rodzinie. Większe ryzyko zachorowania na cukrzycę ciążową istnieje również u kobiet, które już wcześniej w ciąży chorowały na cukrzycę lub urodziły dziecko większe lub równe 4 kg.

Jednak cukrzyca ciążowa rozwija się nie tylko u kobiet z wyżej wymienionych grup. U około 30% kobiet ciężarnych z cukrzycą ciążową, nie występują żadne czynniki ryzyka tej choroby. Dlatego bardzo ważne jest to, aby wszystkie ciężarne były objęte badaniami, które w porę ją zdiagnozują.

Spokojnie, jeśli rozpoznano u Ciebie cukrzycę ciążową to nie jest to powód do paniki. Cukrzyca ta u 90% kobiet mija tuż po porodzie. Jednak musisz przestrzegać pewnych zasad, aby Twoja ciąża z cukrzycą ciążową była w pełni bezpieczna dla Ciebie i Twojego dziecka.

Cukrzyca ciążowa: objawy

Często kobiety ze świeżo rozpoznaną cukrzycą ciążową, nie wierzą, że ta choroba je dotknęła. Zdarza się, że chcą ponownych badań, bo nie dopuszczają do siebie myśli, że mogę mieć cukrzycę. To całkowicie normalne, że cukrzyca ciążowa nie dała Ci o sobie znać, bo cukier niewiele ponad normę nie daje żadnych objawów. Jednak u niektórych kobiet mogą pojawić się objawy typowe dla cukrzycy, czyli: 

• duże pragnienie i zwiększone oddawanie moczu;
• senność;
• zmęczenie;
• częste infekcje skóry, pęcherza czy pochwy;
• zaburzenia widzenia;
• niekontrolowane napady głodu, pojawiające się, kiedy zaczyna brakować w organizmie insuliny.

Sygnałem alarmowym dla kobiety w ciąży powinno być również pojawienie się cukru w moczu w badaniach kontrolnych. Często w badaniu, USG u kobiet z cukrzycą ciążową, dziecko jest większe w stosunku do wieku ciąży, a obwód brzuszka dziecka jest również większy niż obwód główki. Pamiętaj o tym, że ciąża to czas wyjątkowy i  każdą niepokojącą zmianę w jej przebiegu zgłaszaj swojemu lekarzowi.

Cukrzyca ciążowa: kontrola

Aby w odpowiedni sposób kontrolować cukrzycę ciążową musisz przestrzegać pewnych zasad, należą do nich:

• mierzenie poziomu glukozy (cukru) we krwi za pomocą glukometru;
• pomiary ciał ketonowych w moczu (paski Ketodiastix);
• dieta z niskim indeksem glikemicznym;
• leczenie insuliną, jeśli jest taka potrzeba.

Cukrzyca ciążowa: normy

Poziom cukru we krwi, będziesz musiała mierzyć:

• na czczo, od razu po wstaniu, najlepiej do godziny 8:30;
• 1 godzinę po rozpoczęciu posiłku. Liczy się czas od zjedzenia pierwszego kęsa jedzenia. Przykładowo, jeśli rozpoczynasz jeść śniadanie o godzinie 8:00, a kończysz o godzinie 8:15, to mierzysz cukier o godzinie 9:00. Nie przeciągaj czasu spożywania posiłku, to też może mieć wpływ na poziom cukru;
• w niektórych sytuacjach trzeba zmierzyć też cukier między godziną  2:00 a 4:00 w nocy (poinformuje Cię o tym diabetolog).

Ostatecznie o częstotliwości pomiarów decyduje diabetolog na podstawie rodzaju terapii i wyników leczenia Twojej cukrzycy. A więc, zaczynasz już mierzyć cukry, stosujesz dietę… jakie powinny być więc normy cukru w cukrzycy ciążowej, w jakich granicach powinnaś się mieścić?

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2021 roku normy cukru w cukrzycy ciążowej to:

• na czczo i przed posiłkami: 70-90mg/dl;
• 1 godzinę po rozpoczęciu posiłku: poniżej 140mg/dl.

Przekroczenie norm w cukrzycy ciążowej

Jeśli Twoje cukry przekraczają wyżej wymienione normy, musisz jak najszybciej skontaktować się z diabetologiem. Jeśli jednak podwyższony cukier pojawił się raz po posiłku, bo zjadłaś coś niedozwolonego, to nie jest to powód do niepokoju. To nauczka dla Ciebie na przyszłość, żeby już więcej po dany produkt nie sięgać.

Niepokojące jest to, że jeśli mimo przestrzegania diety, cukry są nadal wysokie i zdarza się to dzień po dniu. To może wskazywać, że potrzebujesz dodatkowego leczenia insuliną. Podobnie, jeśli cukier na czczo mimo stosowania diety i przestrzegania zaleceń, przez kolejne następujące po sobie dni (około 3 dni) w dalszym ciągu przekracza podane normy cukrzycy ciążowej (czyli jest powyżej 90mg/dl) to również powinnaś udać się do diabetologa w celu zmodyfikowania leczenia.

Jedynym wyjściem, aby wówczas obniżyć poziom cukru, jest wprowadzenie insuliny poprzez podskórne wstrzyknięcia, wykonywane za pomocą specjalnych wstrzykiwaczy (penów) do insuliny. Insulina ma Ci pomóc obniżyć cukier. Jeśli jest taka konieczność, bo przestrzeganie diety w cukrzycy ciążowej nie przynosi oczekiwanych efektów, to właśnie tylko dzięki insulinie jesteś w stanie utrzymać cukry w granicach normy. Jest ona całkowicie bezpieczna dla Twojego dziecka.

Cukrzyca ciążowa a dziecko

Nieleczona cukrzyca ciążowa lub leczona w sposób nieprawidłowy (w samokontroli przez długi czas cukier przekracza wyżej wymienione normy) może spowodować szereg powikłań, zarówno u Twojego dziecka, jak u Ciebie. Cukier z organizmu kobiety z cukrzycą ciążową niemal swobodnie przechodzi przez łożysko do organizmu dziecka i niekorzystnie wpływa na jego rozwój.

Skutki nieprawidłowo leczonej cukrzycy ciążowej dla dziecka to:

• makrosomia: zbyt duża masa urodzeniowa dziecka. Jeśli Twoje cukry w cukrzycy ciążowej utrzymują się przez długi czas ponad normą, to wówczas Twoje dziecko jest ,przekarmiane” glukozą przekazaną od Ciebie. Aby się przed tym bronić organizm dziecka wydziela (choć jeszcze nie powinien) insulinę, która to prowadzi do zwiększenia komórek i powiększania wielu narządów (w tym tkanki tłuszczowej, mięśni i serca).  Zwiększona masa płodu zwiększa również ryzyko wystąpienia powikłań okołoporodowych, czyli przedłużającego się porodu, urazów oraz niedotlenienia okołoporodowego, a w konsekwencji złego rozwoju neurologicznego dziecka na całe życie;
• poród przedwczesny;
• dystocja barkowa: zatrzymanie porodu po urodzeniu się główki płodu, na skutek braku możliwości urodzenia się barków. Jest to głównie związane z omawianą wcześniej makrosomią;
• hipoglikemia: za niskie stężenie cukru po porodzie. Z tego powodu, bezpośrednio po porodzie, u Twojego dziecka będzie sprawdzany poziom cukru. Jeśli poziom będzie za niski (poniżej 30mg/dl) podaje się wówczas glukozę dożylnie, ponieważ zwykle w tych pierwszych godzinach po porodzie, ilość pokarmu u kobiety będzie znikoma. W wyjątkowych sytuacjach, gdy Twoje dziecko będzie miało tendencje do niskich cukrów, które mogą powodować pewne zaburzenia adaptacyjne może ono zostać przekazane na oddział noworodkowy w celu ściślejszej obserwacji. Aby zapobiec wystąpieniu hipoglikemii u Twojego dziecka, po porodzie szybko rozpocznij karmienie piersią;
• hiperbilirubinemia. U dzieci kobiet z cukrzycą ciążową, nawet tych urodzonych o czasie, występuje większa skłonność do rozwoju żółtaczek noworodkowych, która jest konsekwencją podniesionego poziomu bilirubiny w ich surowicy. Żółtaczka noworodkowa zwykle mija po kilku dniach.Jednak gdy jest zbyt wysoka, dziecko musi pozostać w oddziale i może wymagać specjalnej fototerapii, która powoduje szybsze jej znikanie;
• zaburzenia elektrolitowe, nadkrwistość czy zbyt wysoka liczba czerwonych krwinek;
• niedojrzałość płuc w stosunku do wieku ciążowego;
• zwiększone ryzyko rozwoju otyłości, nadciśnienia tętniczego, zespołu metabolicznego czy nawet cukrzycy typu 2 u Twojego dziecka w wieku późniejszym. Dlatego już od pierwszych miesięcy życia dziecka nie przekarmiaj go i kontroluj jego masę ciała.

Skutki nieprawidłowo leczonej cukrzycy ciążowej dla kobiety to:

• poród przedwczesny;
• wielowodzie;
• obrzęki ciała, zakażenia dróg moczowych (w tym odmiedniczkowe zapalenie nerek);
• urazy okołoporodowe (np.: uszkodzenia dróg rodnych i krocza);
• zwiększona okołoporodowa utrata krwi;
• porody zabiegowe np.: z użyciem kleszczy, cesarskie cięcia, porody indukowane;
• nadciśnienie indukowane ciążą i stan przedrzucawkowy.

Przedstawione, wyżej wymienione skutki nieprawidłowo leczonej cukrzycy ciążowej, nie mają na celu Cię przestraszyć, ale uświadomić, jak ogromny możesz mieć wpływ na sam przebieg ciąży i zdrowie Twojego dziecka. Samo wykrycie cukrzycy ciążowej nie jest równoznaczne z wystąpieniem powikłań zarówno u dziecka, jak u Ciebie. U kobiet stosujących się do zaleceń powikłania te nie występują.

Cukrzyca ciążowa a końcówka ciąży

Gdy masz już rozpoznaną cukrzycę ciążową, cukry są w porządku, przestrzegasz zaleceń i nagle w końcówce ciąży, cukrzyca zaczyna postępować. Cukry rosną, nie potrafisz tego zupełnie opanować i nie wiesz, co się dzieje. Nie myśl sobie wtedy, żeby zaczekać do porodu. Często to właśnie dopiero pod koniec ciąży cukry ulegają pogorszeniu. Jednak to nie oznacza, że jest już za późno na rozpoczęcie leczenie insuliną.

Tuż przed porodem, na samej końcówce ciąży możesz zauważyć również, że cukry nagle obniżają się.Jeśli miałaś włączoną insulinę w ciąży, to w takiej sytuacji potrzebować będziesz jej mniejszych dawek. To całkowicie normalne i może to zwiastować zbliżający się poród.

Cukrzyca ciążowa a poród

Samo występowanie cukrzycy ciążowej  nie musi być wskazaniem do cięcia cesarskiego. Jeśli jednak na poród naturalny nie pozwala stan Twojego zdrowia (bo np.: chorujesz jeszcze na inne choroby) lub Twojego dziecka (np.: wspomniana wcześniej makrosomia), podejmuje się decyzję o zakończeniu ciąży cięciem cesarskim.

Jeśli masz cukrzycę ciążową, do porodu nie musisz się jakoś specjalnie przygotowywać. Wystarczy cierpliwie i spokojnie czekać, aż Twoje dziecko będzie gotowe przyjść na świat. Najlepiej jednak już nawet na miesiąc przed porodem spakować torbę do szpitala (zgodnie z wymogami placówki, w której będziesz rodzić). Nie zapomnij tylko schować do niej w ostatniej chwili glukometru, dzienniczka samokontroli oraz penów z insuliną (jeśli oczywiście przyjmowałaś je w ciąży).

Cukrzyca ciążowa, poród i co dalej?

Po porodzie poziomy cukru na ogół wracają do normy, ale będziesz musiała je jeszcze kontrolować.Zwykle konieczne jest to przez najbliższe 7-10dni. Warto zaznaczyć, że po porodzie następuje zmiana metabolizmu węglowodanów, dlatego poziom cukru powinnaś mierzyć wówczas:

• na czczo;
• 2 godziny po głównych posiłkach.

Normy cukru po porodzie u kobiety, z występującą wcześniej cukrzycą ciążową to:

• na czczo: poniżej 100mg/dl
• 2 godziny po posiłku: poniżej 140mg/dl.

Jeżeli Twoje wyniki cukru po porodzie przekraczają podane wyżej normy poziomu cukru, musisz skontaktować się z lekarzem. Jeśli po 7-10 dniach Twoje wyniki cukru są w normie to możesz przestać mierzyć cukier glukometrem.

Pomimo tego, że z chwilą przyjścia na świat Twojego dziecka, to ono stało się dla Ciebie najważniejsze, nie zapominaj również o sobie. Zdrowa mama to dla Twojego dziecka największy skarb.

Kontrolne badania po porodzie

Pamiętaj, aby około 6-12tygodni po porodzie wykonać doustny test obciążenia glukozą (OGTT). Tylko w ten sposób sprawdzisz, czy w Twoim organizmie po ciąży przemiana węglowodanów przebiega prawidłowo. Wykonanie testu OGTT po ciąży jest bardzo ważne, dlatego nie zapomnij o tym i koniecznie wygospodaruj na to czas. Badanie to przypomina to wykonywane podczas ciąży. Jednak oznaczanie poziomu cukru sprawdza się na czczo i po 2 godzinach od wypicia glukozy. Najlepiej zapisz sobie przypomnienie w kalendarzu, kiedy powinnaś wykonać ten test.

Jeśli wyniki testu są prawidłowe, nie masz się czym niepokoić. Tylko pamiętaj, aby kolejne badanie w kierunku cukrzycy, czyli poziom glukozy na czczo lub krzywą cukrową (test OGTT), wykonać ponownie po 2-3 latach.

Cukrzyca ciążowa a ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2

Musisz mieć na uwadze to, że przebycie cukrzycy ciążowej zwiększa ryzyko wystąpienia u Ciebie cukrzycy typu 2 w przyszłości. Troszcz się nie tylko o dziecko, ale też i o siebie. Nie rezygnuj więc ze zdrowego stylu życia, który prowadziłaś w trakcie ciąży, a zwłaszcza diety.

U kobiet po cukrzycy ciążowej wprowadzenie diety, zmniejszenie masy ciała i zwiększenie aktywności fizycznej w trakcie 3 lat po porodzie zmniejsza ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 aż o 43%. Brzmi to zachęcająco, prawda?

Jak widzisz dużo więc zależy  od Ciebie. Pamiętaj też o tym, że cukrzyca ciążowa może powrócić ponownie w kolejnej ciąży. Na to już niestety nie masz wpływu, bo ryzyko, że w kolejnej ciąży wystąpi u Ciebie cukrzyca ciążowa jest większe. Nie jest to jednak żadne przeciwwskazanie do posiadania kolejnego potomstwa. Jesteś już teraz krok do przodu, bo następnym razem z cukrzycą ciążową będzie Ci na pewno prościej.  Z własnego doświadczenia będziesz już wiedziała, że z cukrzycą ciążową ‘’da się żyć”.