Zdrowie dziecka to priorytet każdego rodzica, a jednym ze wskaźników, który może być bardzo pomocny przy ocenie prawidłowego funkcjonowania organizmu maluszka, jest wygląd stolca. Temat wypróżniania i omawianie z lekarzem wyglądu stolca bywa wstydliwy dla wielu osób, dlatego, aby, ułatwić komunikację pacjentów z lekarzem, badacze opracowali bristolską skalę uformowania stolca, która klasyfikuje konsystencję stolców na 7 typów. 

Z tego artykułu dowiesz się, jak wygląda i co dokładnie opisuje tzw. bristolska skala stolca, oraz które typy stolca uznaje się za prawidłowe, a które mogą sygnalizować problemy zdrowotne.

Czym jest bristolska skala uformowania stolca?

Bristolska skala uformowania stolca (BSFS), zwana potocznie bristolską skalą stolca to klasyfikacja, która opisuje wygląd stolca w odniesieniu do czasu pasażu jelitowego, czyli okresu, w jakim pokarm w jelitach przekształca się w kał. Pomaga ona w diagnozowaniu zaparć, biegunek oraz zespołu jelita drażliwego (z ang. Irritabile Bowel Syndrome — IBS). 

Jak już wspominaliśmy, bristolska skala stolca została stworzona głównie w celu ułatwienia komunikacji lekarz-pacjent i usprawnienia procesu diagnostycznego – zamiast używać kłopotliwych opisów, wystarczy wskazać odpowiedni typ stolca na skali pokazanej przez specjalistę.

Bristolska skala uformowania stolca jest powszechnie stosowana w praktyce gastroenterologicznej do oceny pasażu jelitowego oraz kształtu i konsystencji stolca, zarówno u dzieci, jak i dorosłych. 

Typy stolca według bristolskiej skali uformowania stolca — sprawdź co mówią o pasażu jelitowym dziecka 

Bristolska skala dzieli stolce na 7 typów – od bardzo twardych grudek po wodniste, pozbawione stałej formy, masy kałowe. Klasyfikacja ta jest pomocna przy podstawowym, szybkim rozpoznaniu ewentualnych problemów z funkcjonowaniem układu pokarmowego.

1. Bristolska skala uformowania stolca: Typ 1 – zbite grudki, wyglądem przypominające orzechy

Typ 1 to stolec twardy, w postaci pojedynczych zbitych grudek, przypominających orzechy. Jego wydalanie może być bolesne, a długi pasaż jelitowy (około 100 godzin) wskazuje na zaparcia.

Jeśli dziecko często oddaje taki stolec, warto porozmawiać o tym z lekarzem i zwrócić uwagę m.in. na: zwiększenie w diecie malucha pokarmów naturalnie bogatych w błonnik, dbałość o prawidłowe nawodnienie oraz zapewnianie dziecku wystarczającej ilości codziennego ruchu, adekwatnie do wieku (aktywność fizyczna sprzyja pobudzeniu pasażu jelitowego).

2. Bristolska skala uformowania stolca: Typ 2 – stolec o wydłużonym, grudkowatym kształcie, wyglądem przypominający wydłużoną ,,szyszkę”

Podobnie jak typ 1, stolec taki świadczy o zaparciach, choć jest nieco bardziej uformowany. Nadal może powodować trudności w wypróżnianiu i — podobnie jak typ 1 – może wymagać dostosowania diety i poziomu aktywności fizycznej. 

3. Bristolska skala uformowania stolca: Typ 3 – stolec w formie określanej jako ,,kiełbaska” z pęknięciami na powierzchni

Jest to jeden z dwóch optymalnych typów stolców, charakterystycznych dla prawidłowego pasażu jelitowego. Prawidłowa konsystencja sprawia, że jego wydalanie nie sprawia trudności.

4. Bristolska skala uformowania stolca: Typ 4 – stolec gładki i miękki, w kształcie ,,kiełbaski”

 Bristolska skala uformowania stolca: Typ 4 również uznaje się za prawidłowy, świadczący o optymalnym tempie pasażu jelitowego. Jego struktura świadczy m.in.: o odpowiednim nawodnieniu i właściwej diecie.

5. Bristolska skala stolca: Typ 5 – miękkie, małe kawałki o wyraźnych krawędziach, łatwe do wydalenia.

Jeśli stolec przybiera taką postać, może to sugerować lekką tendencję do biegunki i nieco szybszy pasaż jelitowy, jednak stolec typu 5 nie jest uznawany za duże odchylenie od normy, choć z pewnością warto obserwować dalszy przebieg wypróżnień i samopoczucie dziecka.

6. Bristolska skala stolca: Typ 6 – papkowaty stolec o poszarpanych krawędziach

Typ 6 jest bliższy biegunce i może świadczyć o zbyt szybkim przechodzeniu treści pokarmowej przez jelita. Często towarzyszy m.in.: infekcjom przewodu pokarmowego lub nietolerancjom pokarmowym, choć warto pamiętać, że gdy dziecko wydala stolec typu 6 przez 1-2 dni i nie towarzyszą temu żadne inne, niepokojące objawy, nie należy wpadać w panikę.

Wystarczy dalsza obserwacja stanu zdrowia maluszka, a w razie pogorszenia, nasilenia biegunki i/lub wystąpienia dodatkowych, niepokojących objawów należy udać się z dzieckiem do lekarza.

7. Bristolska skala stolca: Typ 7 – wodnisty stolec, bez stałych elementów

Ostatni typ wskazuje na ostrą biegunkę i bardzo szybki pasaż jelitowy (około 10 godzin). Wymaga on szczególnej uwagi, gdyż może prowadzić do odwodnienia, zwłaszcza u małych dzieci — zalecana jest konsultacja z lekarzem. 

BRISTOLSKA SKALA STOLCA, A DIAGNOSTYKA ZABURZEŃ CZYNNOŚCIOWYCH JELIT

Obecne wytyczne dotyczące diagnostyki zaburzeń czynnościowych jelit w oparciu o Kryteria Rzymskie IV zalecają uwzględnienie bristolskiej skali uformowania stolca w celu rozpoznania następujących schorzeń:

• Zespół jelita drażliwego (IBS) – konsystencja stolca zależna od podtypu choroby.
• Zaparcie czynnościowe – stolec twardy i grudkowaty (typ 1 i 2) powyżej 25% wszystkich wypróżnień.
• Biegunka czynnościowa – luźne, wodniste stolce (typ 6 i 7) powyżej 25% wypróżnień.

Rozróżnienie między typem 2 i 3 (zaparciowy vs normalny) oraz typem 5 i 6 (normalny vs biegunkowy) jest istotne dla oceny prawidłowości wypróżnienia.

Bristolska skala stolca — co oznaczają różne typy stolca u dzieci?

• Typ 1 lub 2 – mogą wskazywać na zaparcia.
• Typ 3, 4 i typ 5 – są jedną z oznak zdrowego układu pokarmowego i właściwego tempa pasażu jelitowego.
• Typ 6 i 7 – mogą sugerować zbyt szybkie trawienie, są oznaką biegunki.

Koniecznie trzeba  jednak pamiętać, że konsystencja i kolor stolca zależy także od rodzaju spożywanych pokarmów. Jeśli dieta naszego dziecka jest inna niż zwykle np.:

• na wyjedzie wakacyjnym jemy inaczej, niż w domu; 
• dziecko zjadło coś po raz pierwszy w życiu np. buraki, jagody, czyli silnie barwiące, bogate w błonnik pokarmy; 
• dziecko objadło się czymś w nadmiarze, np. latem zjadło wyjątkowo dużo czereśni lub arbuza — owoców bogatych w wodę i błonnik;  

W odpowiedzi na takie niecodzienne zmiany w diecie, konsystencja, a nawet kolor stolca też może się zmienić i nie musi to oznaczać problemów zdrowotnych.

Natomiast jeśli rodzic zauważy coś wyjątkowo niepokojącego, np. nagłe zmiany konsystencji lub koloru stolca, szczególnie gdy towarzyszą im inne, niepokojące objawy m.in. ból brzucha, osłabienie/ospałość czy gorączka, lub też stolec typu 1-2 lub typu 6-7 utrzymują się u dziecka przez kilka dni mimo braku zmian w diecie, zawsze warto skonsultować się z lekarzem. 

——————————————————————————————————————————————————

Bibliografia:

• Lewis SJ, Heaton KW. Stool form scale as a useful guide to intestinal transit time. Scand J Gastroenterol. 1997 Sep;32(9):920-4. doi: 10.3109/00365529709011203. PMID: 9299672.
• Agata Mulak, Adam Smereka, Leszek Paradowski, Nowości i modyfikacje w Kryteriach Rzymskich IV, Gastroenterologia Kliniczna 2016, tom 8, nr 2, 52–61