Anemia: jak jej zaradzić?

12 września 2022
Reklama

Twoje wyniki krwi wskazują na anemię i zastanawiasz się, co to jest i jak ją wyleczyć? Chcesz wiedzieć , co właściwie powoduje anemię i czy anemia jest groźna? Pomożemy Ci w znalezieniu odpowiedzi na te pytania. 

Niektórzy od dziecka mają tendencje do rozwoju anemii, inni – np. kobiety w ciąży – zaczynają się z nią zmagać na pewnym etapie swojego życia. Dlatego dziś dla wszystkich anemików przedstawiamy kilka najważniejszych informacji na temat niedokrwistości, m.in. co to właściwie jest anemia, jakie są przyczyny anemii, jakiego leczenia wymaga anemia. 

Co to jest anemia

Sylwia Snopek

Dietetyk w Poradni Diabetologicznej, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Na pytanie, co to jest anemia (czyli inaczej niedokrwistość) najłatwiej odpowiedzieć wskazując, że jest to taki stan w naszym organizmie, w którym stwierdza się, że parametry krwi, takie jak liczba czerwonych krwinek, stężenie hemoglobiny lub hematokryt obniżają się poniżej wartości referencyjnych dla danej populacji. Anemia jest więc stanem chorobowym, w którym dochodzi do niewystarczającego natlenienia komórek organizmu. A im mniej tlenu dociera do komórek, tym mniej są one zdolne do pracy i do pełnienia konkretnych funkcji. 

Anemia: objawy 

Często, kiedy rozwija się u nas anemia i zaczynamy czuć się źle, zaglądamy na forum internetowe, aby sprawdzić, czy podobne do odczuwanych przez nas objawów dokuczały też innym. Uczestnicy forum nierzadko skarżą się, że u nich anemia dawała takie objawy jak łatwe męczenie się, ogólne osłabienie, omdlenia, bóle i zawroty głowy, pogorszenie pamięci, bladość skóry i błon śluzowych. Warto jednak wiedzieć, że niedokrwistość może dawać szereg innych, mniej specyficznych objawów.

Zaliczają się do nich m.in.:

  • nudności, zaparcia lub biegunki, utrata apetytu,
  • apatia, depresja,
  • wrażliwość na zimno,
  • bóle w klatce piersiowej o charakterze wieńcowym, przyspieszenie czynności serca,
  • nieregularne miesiączki, spadek lub utrata popędu płciowego.

Jak widzisz, objawy jakie daje anemia, mogą być nie tylko klasyczne, o jakich przeczytasz na internetowym forum, ale  też mniej specyficzne i tym samym trudniejsze do skojarzenia z niedokrwistością. Dlatego pamiętaj, żeby zawsze diagnozować u lekarza wszelkie niepokojące Cię symptomy.

Co powoduje anemię: przyczyny

Zastanawiasz się czym jest spowodowana anemia? Wyróżnia się 3 zasadnicze przyczyny anemii:

  • zaburzone wytwarzanie czerwonych krwinek w szpiku (niedokrwistości aplastyczne i hipoplastyczne);
  • nasilone niszczenie czerwonych krwinek na obwodzie (niedokrwistości hemolityczne);
  • utrata czerwonych krwinek przy krwotokach i przewlekłych krwawieniach (niedokrwistości pokrwotoczne).

Przyczyny niektórych rodzajów anemii tkwią w niedoborach składników pokarmowych w jadłospisie chorego i to przede wszystkim tym anemiom poświęcony jest artykuł.

Wyróżnia się trzy rodzaje niedokrwistości dietozależnych:

  • niedokrwistość z niedoboru żelaza – żelazo to główny pierwiastek, którego niedobór może być przyczyną anemii. 
  • niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego,
  • niedokrwistość z niedoboru witaminy B12.

Czy anemia jest groźna? 

Pacjenci często pytają nie tylko o to, co to jest anemia i czym anemia jest spowodowana, ale także o to czy anemia jest groźna dla ich zdrowia i czy da się ją wyleczyć. Konsekwencje anemii zależą od jej stopnia ciężkości i przyczyny. Nieleczona anemia daje wiele przykrych objawów, o których wspomniano już wcześniej. Szczególnie jednak anemia jest groźna dla narządów wrażliwych na niedotlenienie, do których zalicza się mózg czy komórki mięśnia sercowego.  

Jak wyleczyć anemię? 

Aby wiedzieć, jak wyleczyć anemię, najpierw trzeba ją dokładnie zdiagnozować. Do rozpoznania anemii, określenia czym jest spowodowana i jaki jest jej stopień zaawansowania niezbędne jest przeprowadzenie podstawowych, a także specjalistycznych badań krwi oraz szpiku. Wśród nich są m.in.:

  • stężenie hemoglobiny;
  • wielkość hematokrytu;
  • liczba krwinek czerwonych,
  • średnia objętość krwinki czerwonej (MCV);
  • średnie stężenie hemoglobiny w krwince (MCHC);
  • średnia masa hemoglobiny w krwince (MCH);
  • stężenie żelaza, transferyny i ferrytyny;
  • badanie cytologiczne rozmazów krwi i szpiku.

Anemia z niedoboru żelaza: leczenie dietą 

Żelazo to pierwiastek, którego niedobór jest najczęstszą przyczyną anemii, a niedokrwistość z niedoboru tego minerału jest jedną z najczęściej spotykanych chorób na świecie. Statystyki sugerują, że nawet 10-30% światowej populacji cierpi na niedobory żelaza.

Czym jest spowodowana anemia z niedoboru żelaza? Przyczyną niedoboru tego pierwiastka w organizmie człowieka, a w rezultacie anemii może być:

  • dieta uboga w żelazo – np. wegetarianizm lub weganizm;
  • zwiększone zapotrzebowanie na ten minerał – np. w czasie ciąży (zwłaszcza bliźniaczej), u noworodków i wcześniaków, u dojrzewającej młodzieży w okresie szybkiego wzrostu;
  • zaburzenia wchłaniania żelaza w przewodzie pokarmowym – np. po częściowej lub całkowitej resekcji żołądka, na skutek przewlekłych biegunek związanych np. z celiakią, zespołem jelita drażliwego, przewlekłym zapaleniem trzustki;
  • utrata krwi – np. u kobiet na skutek obfitych miesiączek, w wyniku krwawień z przewodu pokarmowego towarzyszącym np. chorobie wrzodowej żołądka, żylakom przełyku, czy nowotworom żołądka lub jelit.
Sylwia Snopek

Dietetyk w Poradni Diabetologicznej, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Leczenie dietą anemii z niedoboru żelaza wiąże się z włączeniem do menu większych ilości produktów obfitujących w ten minerał. Warto jednak wiedzieć, że żelazo występuje w żywności w dwóch formach. Pierwsze to tak zwane żelazo hemowe, obecne w mięsie, podrobach (np. wątróbce, nerkach, sercach) i rybach. Jest ono bardzo dobrze przyswajane przez organizm. Natomiast drugie to żelazo niehemowe, obecne w produktach roślinnych (produktach zbożowych, owocach, warzywach, orzechach), jajach, mleku i jego przetworach. Jest ono znacznie słabiej przyswajalne. Aby zwiększyć jego wchłanianie z przewodu pokarmowego do krwi, należy podawać je w towarzystwie witaminy C i kwasu foliowego.  

Jeśli chcesz, aby leczenie anemii było skuteczne, włącz do jadłospisu poniższe warzywa i owoce:

  • WARZYWA: czerwona papryka, brokuły, brukselka, jarmuż, kapusta, kalarepa, kalafior, natka pietruszki, kiełki soi, soczewicy, fasolki mung; szpinak, uraki, pietruszka, sałata, szpinak;
  • OWOCE: dzika róża, porzeczki (zwłaszcza czarne), truskawki, cytryna, grejpfrut, pomarańcza, kiwi, awokado, papaja, melon, mango.

Jedzenie surowych warzyw i świeżych owoców bogatych w witaminę C może zwiększyć przyswajanie żelaza nawet trzykrotnie.

Anemia a leczenie dietą: na co uważać?

Istnieją także takie składniki żywności, które ograniczają wchłanianie żelaza. Zaliczamy do nich na przykład: taniny, polifenole, szczawiany. Związki te trwale wiążą żelazo w przewodzie pokarmowym i przez to nie może ono zostać wchłonięte do jelit do krwi. Dlatego w czasie leczenia anemii, wynikającej z niedoboru tego minerału, zastosuj się do poniższych wskazówek:

  • nie popijaj posiłków ani suplementów żelaza herbatą (zwłaszcza mocną) lub kawą (zawierają taniny);
  • unikaj rabarbaru, szczawiu i botwinki – są to warzywa najbogatsze w szczawiany;
  • unikaj czekolady, wyrobów czekoladowych i kakao – zawierają polifenole;
  • nie przyjmuj suplementów zawierających cynk i wapń – te składniki mineralne konkurują w z żelazem w procesach wchłaniania w jelicie).

Anemia z niedoboru kwasu foliowego 

Jedną z anemii dietozależnych jest ta wywołana niedoborem kwasu foliowego. Kwas foliowy to witamina z grupy B (dokładnie witamina B9). Dobrym jego źródłem, poza wymienionymi wyżej warzywami i owocami, są zarodki pszenne, płatki owsiane, migdały i inne orzechy, nasiona sezamu, słonecznika i dyni, jajka oraz wątróbka.

Niektórzy producenci żywności wzbogacają kwasem foliowym swoje produkty, aby pomóc społeczeństwu zaspokoić zapotrzebowanie naszego organizmu na ten składnik. Najczęściej są to napoje owocowe, jogurty, płatki śniadaniowe, mąka oraz wykonane z niej wypieki, a także artykuły spożywcze dla niemowląt i małych dzieci (kaszki, przeciery, soczki). Włączanie takich produktów do swojego menu stanowi dobrą formę uzupełnienia leczenia anemii z niedoboru kwasu foliowego.

Sylwia Snopek

Dietetyk w Poradni Diabetologicznej, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Kwas foliowy jest szczególnie ważny dla kobiet, które są w ciąży lub ją planują. Zaleca się przyjmować go wówczas w formie suplementu, w dawce 400 mikrogramów dziennie na co najmniej 6 tygodni przed planowaną ciążą. Suplementację należy kontynuować do minimum 2 trymestru ciąży. Przyjmowanie kwasu foliowego przez kobiety w wieku rozrodczym ma nie tylko  chronić przed niedokrwistością, ale także przed wadami układu nerwowego rozwijającego się dziecka. 

Anemia z niedoboru witaminy B12

Witamina B12 występuje tylko w produktach pochodzenia zwierzęcego, czyli mięsie, rybach, podrobach, jajach (żółtko), mleku i mlecznych przetworach. Dlatego grupą osób szczególnie narażoną na anemię z niedoboru tej witaminy są weganie, którzy wykluczają z menu wszelkie produkty odzwierzęce. Powinni oni przyjmować codziennie witaminę B12 w ilości 2000 mcg (najlepiej w postaci leku, a nie suplementu).

Składniki żywienia, wpływające na zdrowie naszych czerwonych krwinek, są od siebie silnie zależne. Niedobór witaminy B12 utrudnia wchłanianie kwasu foliowego, natomiast niedobór kwasu foliowego ogranicza przyswajanie żelaza. Dlatego dobrze jest komponować posiłki tak, by w ich skład wchodziły produkty bogate w te trzy podstawowe czynniki krwiotwórcze. I nie zapomnij przy tym o dodatku witaminy C, która poprawia wchłanianie żelaza. Oto przykłady:

Sałatka z łososiem: Sałatka z serem i orzechami: Jogurt z dodatkami:
Żelazo łosoś ciecierzyca nasiona sezamu
Kwas foliowy brokuł orzechy włoskie zarodki pszenne
Witamina B12 jajko ser żółty, np. cheddar jogurt naturalny
Witamina C czerwona papryka jarmuż truskawki

Czy anemię da się wyleczyć? 

Pytanie – czy anemię da się wyleczyć? stawiają lekarzom lub dietetykom pacjenci, borykający się z niedokrwistością od lat. Tak, anemię da się wyleczyć, ale niekiedy sama dieta, uzupełniająca niedobory żelaza czy witaminy B12, to za mało. W wielu przypadkach niezbędne jest wprowadzenie odpowiedniej suplementacji. Pamiętaj, aby wybór preparatu i określenie jego dawki zostawić lekarzowi. Na rynku są dostępne bardzo różne preparaty żelaza, dlatego to specjalista powinien dobrać ten, który będzie najlepszy dla Ciebie.

Co jeszcze powoduje anemię? 

Warto wiedzieć, że tym, co może powodować anemię jest reakcja autoimmunologiczna naszego organizmu. Niedokrwistość Addisona-Biermera, nazywana też niedokrwistością złośliwą, jest właśnie chorobą autoimmunologiczną spowodowaną upośledzonym wchłanianiem witaminy B12 w wyniku powstawania dwóch rodzajów przeciwciał:

  • IgG skierowanych przeciwko komórkom okładzinowym żołądka, co uniemożliwia wytwarzanie czynnika wewnętrznego Castle’a (IF),
  • IgA i IgG skierowanych przeciwko samemu czynnikowi wewnętrznemu Castle’a.

Osoby, u których produkcja IF jest zaburzona, niedobór witaminy B12 pojawia się niezależnie od tego, czy jej ilość w diecie jest prawidłowa. Leczenie anemii złośliwej wymaga podawania zastrzyków z potrzebną witaminą.

Autor

Sylwia Snopek

Dietetyk w Poradni Diabetologicznej, Instytut Matki i Dziecka

Dofinansowanie UE
Informujemy, iż w celu realizacji usług dostępnych w naszym serwisie, optymalizacji jego treści oraz dostosowania serwisu do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies można kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszego serwisu internetowego, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż użytkownik akceptuje stosowanie plików cookies. Więcej informacji zawartych jest w polityce prywatności serwisu.
Akceptuję