Anemia w ciąży

Jakie są objawy anemii ciążowej i co ją powoduje? Czym grozi niedokrwistość w ciąży i które przyszłe mamy są na nią najbardziej narażone? Jak przebiega diagnostyka i leczenie anemii w okresie ciąży – kiedy konieczne jest udanie się do szpitala? Jak wygląda dieta przy anemii w ciąży i dlaczego może być  potrzebna suplementacja? Jeśli spodziewasz się dziecka lub planujesz powiększenie rodziny, dowiedz się, jak uniknąć negatywnych skutków anemii ciążowej.

Ciąża to czas, kiedy należy zwracać szczególną uwagę na swoje zdrowie. W trakcie jej trwania zwiększa się zapotrzebowanie na niektóre makro- i mikroelementy, z powodu ich zużycia w procesie wzrastania płodu. Jednym z najczęstszych powikłań w tym okresie jest anemia. Poniżej omawiamy, jakie są jej najczęstsze objawy oraz możliwe konsekwencje, a także podpowiadamy, co trzeba wiedzieć o diagnostyce i leczeniu tego schorzenia.    

Ciąża i anemia

Anemia, inaczej niedokrwistość, to schorzenie krwi – dotyczy głównie czerwonych krwinek i zawartej w nich hemoglobiny. Anemia w ciąży może mieć bardzo niekorzystne następstwa zarówno dla matki, jak i dla dziecka – szczególnie przy braku odpowiedniej suplementacji. W tej sytuacji, ze względu na niedobór elementów budulcowych dla czerwonych krwinek, odpowiedzialnych za dostarczenie tlenu do wszystkich komórek matki i płodu, zaburzonych zostaje wiele procesów, koniecznych dla optymalnego funkcjonowania obu organizmów i prawidłowego rozwoju płodu. Takie okoliczności mogą przyczynić się do przedwczesnego porodu, niskiej masy urodzeniowej i wad wrodzonych oraz mają negatywny wpływ na organizm przyszłej mamy. 

Anemia w ciąży – objawy

Anemia w ciąży i jej objawy są szybko zauważalne, choć nie zawsze kojarzy się je właśnie z niedoborem żelaza, folianów czy witaminy B12. Najczęściej pojawia się: bladość skóry, ust i paznokci oraz uczucie ciągłego zmęczenia i osłabienia. Wiele kobiet skarży się również na zawroty głowy i przyspieszone bicie serca, często w połączeniu z dusznością. Objawy te zwykle kojarzone są z typowym obrazem ciąży fizjologicznej i często nie budzą niepokoju przyszłej mamy. Mogą ponadto pojawić się objawy niedotlenienia ośrodkowego układu nerwowego, takie jak spadek koncentracji i pogorszenie pamięci. Anemia w ciąży na forum dla kobiet również łączona jest ze zwiększoną łamliwością paznokci, wypadaniem włosów i pogorszonym stanem skóry. Objawy anemii w ciąży nie zawsze są oczywiste, a zwłaszcza w początkowych stadiach, dlatego tak ważna jest regularna kontrola u ginekologa i wykonywanie zaleconych badań krwi.

Rodzaje anemii

Istnieje przynajmniej kilka podręcznikowych klasyfikacji anemii. Tutaj przedstawimy podział niedokrwistości na typy, ze względu na przyczynę i rodzaj niedoboru. Anemia w ciąży jest jednym z najczęściej poruszanych tematów na forum dla przyszłych mam, dlatego warto znać jej poszczególne rodzaje. 

1. Anemia spowodowana niedoborem żelaza. W trakcie ciąży objętość krwi zwiększa się o około 40 %, co oznacza, że organizm potrzebuje większej ilości mikroskładników. W tym przypadku żelazo jest potrzebne do produkcji hemoglobiny, czyli białka transportującego tlen do komórek ciała. Jeżeli jego ilość jest zbyt niska, krew nie może dostarczać odpowiedniej ilości tlenu ani dla prawidłowego rozwoju płodu ani dla optymalnego funkcjonowania ciężarnej. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat żelaza w ciąży, jego niedoboru i suplementacji, zajrzyj tutaj.
2. Anemia związana z niedoborem folianów. Witaminę B9 w dużych ilościach znajduje się na przykład w zielonych częściach roślin – ale warto pamiętać, że tu występuje w formie folianów. Natomiast zalecany w ciąży kwas foliowy, to syntetyczna forma i nie zastąpi w pełni folianów w diecie. Foliany są niezbędne do rozwoju tkanek szybko rosnących, jak szpik kostny, w tym czerwone krwinki oraz tkanki rozwijającego się płodu. Niedobór folianów może być więc przyczyną niedokrwistości ciężarnych oraz  poronień i wad wrodzonych u płodu, w szczególności wad cewy nerwowej. 
3. Anemia wynikająca z niedoborów witaminy B12. To kolejna witamina, która jest niezbędna do produkcji czerwonych krwinek. Jej niedobory mogą być również przyczyną wad wrodzonych u potomstwa, niskiej masy urodzeniowej noworodka przy jednoczesnym ryzyku rozwoju cukrzycy oraz zaburzeń ze strony układu nerwowego. Na niedobory witaminy B12 narażone są kobiety, które nie jedzą mięsa, ryb lub nabiału. Warto zaznaczyć, że witamina B12 występuje w kilku formach, różniących się bardzo przyswajalnością i co za tym idzie skutecznością uzupełnienia niedoborów. 

Anemia w ciąży: czynniki ryzyka

Ryzyko anemii dotyczy większości kobiet w ciąży, natomiast największe zagrożenie występuje między innymi:

• u nastolatek, 
• u kobiet z niedokrwistością występującą przed ciążą,
• w przypadku krótkiego odstępu między kolejnymi ciążami oraz przy współistnieniu intensywnych wymiotów w I trymestrze. 

Ryzyko niedoborów pogłębia również obecność ciąży mnogiej, kiedy zapotrzebowanie na witaminy i składniki mineralne jest większe w porównaniu z ciążą pojedynczą. Duże zagrożenie powikłań ciąży stanowi nieodpowiednia dieta, pełna przetworzonych produktów, która nie dostarcza organizmowi odżywczych składników. W przypadku wegan lub wegetarian, ryzyko niedokrwistości jest również wysokie – nieodpowiednio skomponowana dieta i brak suplementacji uzupełniającej to szybka droga do niedoborów. 

Anemia w ciąży: czym grozi? 

Mogłoby się wydawać, że niedobór żelaza, folianów lub witaminy B12 to stan przejściowy i niezagrażający życiu ani matki, ani dziecka. Jednak brak odpowiednich substancji w kluczowym dla rozwoju płodu momencie może nieść ze sobą poważne następstwa. Jakie są konsekwencje anemii w ciąży? Najczęściej spotykane to:

• niska masa urodzeniowa dziecka, 
• przedwczesny poród, 
• depresja poporodowa, 
• niedobory u noworodka, 
• opóźnienie rozwoju dziecka, 
• wady cewy nerwowej (defekty mózgu czy kręgosłupa). 

Warto zauważyć, że następstwa te dotyczą obu organizmów, ale w przypadku noworodka skutki mogą być o wiele bardziej dotkliwe. 

Diagnostyka i leczenie anemii ciążowej

Zarówno w ciąży, jak i poza nią, najważniejsza jest prewencja i regularna kontrola lekarska. Bardzo często pada pytanie, kiedy należy udać się do szpitala, gdy występuje anemia w ciąży, jednakże w większości przypadków nie jest to sytuacja zagrażająca życiu i nie wymaga hospitalizacji. W razie wystąpienia niepokojących objawów, nawet przy dotychczas prawidłowych wynikach badań, należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym i ustalić konieczność poszerzenia diagnostyki – są to zwykle badania krwi, określające stężenie żelaza, ferrytyny, witaminy B12 i kwasu foliowego w surowicy. Lekarz zaproponuje odpowiednią terapię, dostosowaną indywidualnie do stanu pacjentki.

Dieta w anemii ciążowej

Podstawową kwestią jest to, co powinna jeść ciężarna – profilaktycznie oraz gdy już anemia w ciąży się pojawi. Wiemy, że najczęściej najlepszym sposobem dostarczenia substancji odżywczych jest ich spożywanie z pokarmem, w postaci naturalnych produktów. 

Dieta powinna być bogata w pokarmy o wysokiej wartości odżywczej, które zaspokoją zapotrzebowanie nie tylko na witaminę B12, foliany i żelazo, ale również pozostałe mikroelementy, konieczne do poprawnego funkcjonowania organizmu. Odpowiednia dieta powinna zawierać produkty odzwierzęce, takie jak nieprzetworzone mięso, jaja (najlepiej od kur z wolnego wybiegu) oraz nabiał dobrego pochodzenia, jeżeli nie występuje żadna nadwrażliwość lub nietolerancja laktozy. Należy również pamiętać o dużej ilości warzyw liściastych i zielonych – takich, jak brokuły, szpinak, jarmuż, natka pietruszki. Ważne w diecie są też rośliny strączkowe, orzechy i pestki. 

Szczególnie dbać o prawidłowo zbilansowaną dietę powinny wegetarianki i weganki. Gdy zaś nie ma możliwości optymalnego spożycia mikroelementów w posiłkach, konieczne jest ustalenie odpowiednich dawek suplementów z lekarzem.

Anemia w ciąży: co jeść, a czego unikać? 

W przypadku stwierdzenia niedoborów pokarmowych, warto wiedzieć, co jeść, a czego unikać. Wiemy, że witamina C wspiera wchłanianie żelaza, zatem do posiłków bogatych w żelazo dobrze jest dodać paprykę, pomidory, kiwi, truskawki czy owoce cytrusowe. 

W przypadku niedokrwistości biorącej się z niedoboru żelaza, zaleca się również unikanie substancji, które zaburzają wchłanianie tego pierwiastka. Należy do nich tanina, znajdująca się głównie w czarnej herbacie oraz polifenole obecne m.in. w czerwonych winogronach i zielonej herbacie. Do produktów, które mogą utrudniać przyswajanie żelaza, należą również kakao, jaja i inne produkty nabiałowe.  

To, co warto jeść, gdy wystąpi anemia w ciąży, to przede wszystkim zróżnicowane oraz nieprzetworzone produkty. Dzięki temu wszystkie konieczne składniki będą mogły zostać dostarczone wraz z posiłkami. W przypadku komponowania posiłków należy wziąć pod uwagę straty witamin i minerałów w trakcie obróbki produktów (dla witaminy C problematyczne jest nawet samo krojenie czy obieranie owoców i warzyw). Z tego powodu nie należy bagatelizować dodatkowej suplementacji – zwłaszcza, jeżeli niedokrwistość została już rozpoznana lub występowała jeszcze przed ciążą. 

Właściwa suplementacja 

Bardzo często bywa tak, że odpowiednia dieta nie wystarcza – poza stratami w trakcie obróbki pokarmów w grę wchodzi kwestia wchłaniania i przyswajania składników odżywczych. Przemyślana suplementacja dla kobiet w ciąży ma zatem kluczowe znaczenie, gdyż pozwala na zapewnienie odpowiedniej podaży witamin i minerałów, które są w tym okresie szczególnie potrzebne. 

Przed ciążą i w trakcie jej trwania bardzo istotna jest odpowiednia diagnostyka. Regularne badania i kontrole lekarskie pozwolą zapobiec ewentualnym niedoborom lub szybko zareagować w razie ich wystąpienia. Prawidłowe leczenie niedokrwistości w ciąży umożliwia nie tylko optymalny rozwój płodu i dobry start w życie noworodka, ale również daje szansę na dobre samopoczucie w ciąży i szybką regenerację po porodzie przyszłej mamy.