Jak nastolatek pojmuje czas?

Obecnie rodzice nastolatków coraz częściej zastanawiają się nad tym, w jaki sposób zwiększać samodzielność i zaradność własnych dzieci. Współcześnie, stają oni przed trudnym zadaniem dopilnowania czasu nastolatka, zarówno wtedy, kiedy ten przebywa w szkole, jak i wtedy, gdy odrabia lekcje. Do rodziców należy też kwestia organizacji zajęć pozalekcyjnych oraz czasu ekranowego, kiedy młody dorosły komunikuje się za pomocą mediów społecznościowych ze swoimi rówieśnikami. Rodzice przyglądając się temu, co robią nastolatkowie w wolnym czasie, niejednokrotnie mają odmienne od swoich pociech podejście do kwestii wykorzystywania przez nie czasu.

W artykule postaramy się odpowiedzieć na pytanie o to, w jaki sposób należy rozpocząć planowanie celów i zarządzanie czasem w naszych domach. Szczególnie w tych, w których wśród domowników znajduje się nastolatek. Tekst przybliży rozważania na temat tego, w jaki sposób możemy efektywnie wspierać metody zarządzania czasem dla naszych dzieci, także w roli uczniów. Zastanowimy się również nad tym, jakie potrzeby w związku ze spędzaniem czasu wolnego ma nasz nastolatek.

Co robią nastolatkowie w wolnym czasie?

Czas wolny to czas przeznaczony na wszelkie zajęcia, którym poświęcamy się z powodu jakiejś potrzeby np.:

• wypoczynku;
• rozrywki;
• odkrywania świata;
• jak i udziału w życiu społecznym poza obowiązkami zawodowymi, szkolnymi.

Szczególnie w przypadku nastolatków, wydaje się, że najistotniejszą z potrzeb, jest właśnie potrzeba relacji, udziału w grupie rówieśniczej.

Dla prawidłowego rozwoju społecznego i emocjonalnego dziecka ważne jest, aby także inne potrzeby realizowało ono w grupie osób w podobnym wieku. Stąd pomysł podziału na grupy wiekowe w placówkach edukacyjnych.

Metody zarządzania czasem a wychowanie dzieci

Stopień organizacji czasu wolnego wśród nastolatków z reguły jest bardzo różny i zależy głównie od tego, w jaki sposób ich rodzice przyczyniają się do rozwoju wiedzy na temat metod zarządzania czasem spędzanym przez rodzinę. Dlatego nasze dziecko może często używać sformułowań typu: Maja może spędzać przy komputerze czas do 2 rano a ja nie. Nie mamy jednak wpływu na rodziców przyjaciół naszych dzieci oraz wzorce, jakie dostają ich pociechy.

Jedyną rzeczą, na którą mamy jako rodzice wpływ, są relacje z naszymi dziećmi oraz chwile, jakie im poświęcamy, aby towarzyszyć w odkrywaniu świata i zasad, które nim rządzą. Jedną z nich jest niewątpliwie czas. W kolejnych akapitach postaramy się przedstawić kilka ważnych założeń, którymi powinniśmy się kierować chcąc uważnie i skutecznie organizować czas na naukę, jak i czas wolny naszych nastolatków. Zaproponujemy także przykładowe techniki zarządzania czasem.

Planowanie celów i zarządzanie czasem: co musimy wiedzieć, zanim zaczniemy planować?

Nauka planowania celów i zarządzania czasem jest zagadnieniem trudnym, z którym nie radzą sobie nie tylko nastolatkowie, ale również osoby dorosłe. Planowanie celów wymaga uwzględnienia faktu, że w niewielkim przedziale czasu, może zmieścić się określona liczba czynności, które jesteśmy w stanie wykonać.

Szczególnie nastolatkowie, którzy nie muszą jeszcze kontrolować wielu obowiązków domowych, mając większą dowolność w zarządzaniu czasem, mogą mieć trudność ze zrozumieniem, że nam – osobom dorosłym może nie starczyć już czasu na wiele zadań, które chcielibyśmy uwzględnić, np. odwieźć samochodem nastolatka na koncert jego idola, w innym mieście, w ciągu tygodnia. Dlatego proces planowania celów i zarządzania czasem to niejednokrotnie także nauka mierzenia się w porażką i rozczarowaniem dla naszych dzieci.

Zarządzanie czasem dla uczniów

Przykład: zarządzanie czasem dla uczniów podczas nauki materiału z podręcznika

Jeśli dziecko średnio czyta 10 stron w ciągu godziny, a podczas procesu nauki zauważa, że połowa czasu, który przeznaczyło na naukę „rozpływa się” i „ucieka”, warto jest zastanowić się, ile tego czasu realnie potrzeba. Jeśli dziecko ma przyswoić 30 stron podręcznika, to powinno sobie zarezerwować czas liczony w działaniu: 2 × (liczba stron : 10). W ten sposób, dziecko będzie mogło monitorować efektywność wykorzystanego przez siebie czasu. Jeśli dziecko przerobi dane strony w ciągu mniej niż zakładanego czasu, będziemy mogli mu pogratulować sukcesu.

Techniki zarządzania czasem

Zarówno dorośli, jak i dzieci, czują się dużo bezpieczniej, gdy mogą funkcjonować w ramach stałego i powtarzającego się planu dnia. Jest to istotne ze względu na takie nasze potrzeby jak:

• poczucie własnej skuteczności;
• samodeterminację;
• i rozwój.

Dzięki zaplanowaniu czasu, mamy poczucie wpływu na to, co się wokół nas dzieje.

Przykładowe metody zarządzania czasem

Jednym ze sposobów uczenia planowania jest nauczanie schematów działania i planowania czynności. Jedną z najczęściej stosowanych metod zarządzania czasem dla nastolatków jest „kołowy plan dnia”.

Kołowy plan dnia 

Metoda ta uczy młodych dorosłych, aby wykonywali jedną rzecz na raz, aby nie dopuścić do zaczęcia jakiegoś działania, zanim dziecko nie skończy poprzedniego. Nazwa tej metody zarządzania czasem sugeruje również, że wiele wydarzeń z planu dnia będzie się powtarzać, co można zaobserwować, gdy lokując wydarzenia na kole przedstawiającym układ godzinowy dnia.

Domowy grafik

Kolejną, równie ważną wśród metod zarządzania czasem jest domowy grafik. Warto, by cała rodzina ustalała ze sobą plany na nadchodzący tydzień, tuż przed jego rozpoczęciem. Metoda ta jest doskonałym treningiem na ukształtowanie poczucia odpowiedzialności dziecka za przebieg własnego czasu, jak również skutecznych technik radzenia sobie w kontaktach interpersonalnych: uwzględniania potrzeb innych, obserwacji skuteczności własnych działań na rzecz domowników.

W grafiku dnia członkowie rodziny mogą dzielić się stałymi obowiązkami – porami spacerów domowego pupila, sprzątania, robienia zakupów. Plan dnia w formie grafiku sprawdzi się także jako plan na zarządzanie czasem dla uczniów, ponieważ dzieci chodzące do szkoły będą mogły nauczyć się, że oprócz obowiązującego ich planu lekcji, mogą także zorganizować sobie inne aktywności, dzięki czemu zyskują np. więcej czasu wolnego.

Nie tylko nauka, ale także relacje i emocje

W czasie uczenia nastolatka dobrych nawyków i schematów działań musimy pamiętać, że jest to zadanie wymagające dużo poświęcenia z naszej strony, czyli rodziców. Zwłaszcza na samym początku, kiedy podejmiemy decyzję o wyborze skutecznej metody wspierania dzieci. Musimy liczyć się z tym, że na monitorowanie postępów naszej pociechy należy zarezerwować dużo czasu. Powinniśmy być również być przygotowani na momenty, kiedy nastolatek będzie jednak potrzebować naszej pomocy.

Nie należy wpadać w pułapkę bycia perfekcyjnym, to znaczy stale podwyższać dziecku poprzeczkę np. Dzisiaj poszło ci sprawnie z naszym planem, więc może jeszcze nadrób materiał z przyrody z przyszłego tygodnia. Nie powinniśmy także dokładać dziecku dodatkowych obowiązków w czasie, gdy widzimy, że radzi sobie już z własnym planem dnia.

Techniki zarządzania czasem a świadomy odpoczynek

W pracy z wyżej opisanymi metodami zarządzania czasem ważne staje się także zaplanowanie czasu na świadomy odpoczynek – zarówno nasz, jak i naszych dzieci. Jeśli tego nie zrobimy, możemy wpaść w pułapkę prokrastynacji – czyli tendencji do odwlekania podejmowania się jakiś działań, aby zyskać chwilę na wytchnienie. W rzeczywistości jednak nie odpoczywamy wtedy psychicznie, ponieważ stale w głowie zdajemy sobie sprawę, że czekają na nas obowiązki.

Drugą ważną rzeczą staje się zaplanowanie czasu wspólnie spędzonego z naszym nastolatkiem. Czas wolny, który spędzimy wspólnie z naszym dzieckiem, daje mu możliwość odczucia pozytywnej uwagi ze strony rodzica. Podczas wspólnie spędzonego czasu powinniśmy być otwarci na propozycje i obserwacje nastolatka.  W ten sposób pozwalamy, by to nasze dziecko pokazało nam co robią nastolatkowie w wolnym czasie, a nawet częściowo przejęło kontrolę nad spędzanym wspólnie czasem.

Źródło:
Kołakowski A., Pisula A. (2022) Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia behawioralna. Wydawnictwo GWP