Toksoplazmoza w ciąży – jak można się zarazić? Interpretacja norm IgG, oraz metody leczenia
Nie każda kobieta w ciąży słyszała o toksoplazmozie – aż do momentu, gdy ginekolog wspomni o niej podczas jednej z pierwszych wizyt kontrolnych. To właśnie wtedy pojawiają się pytania: czym jest toksoplazmoza, jakie są normy przeciwciał IgG w ciąży? A jeśli wyniki są złe, czy leczenie toksoplazmozy w ciąży jest w ogóle możliwe? W internecie – niemal na każdym forum dla przyszłych rodziców – można znaleźć wiele niejasnych i sprzecznych informacji, które zamiast uspokajać, często tylko potęgują stres.
Dlatego w tym artykule, w przystępny sposób wyjaśniamy, czym naprawdę jest toksoplazmoza w ciąży, jak się ją diagnozuje i leczy oraz kiedy może stanowić zagrożenie dla dziecka.
Toksoplazmoza – co to za choroba i dlaczego budzi tyle obaw u kobiet w ciąży?
Toksoplazmoza to choroba wywoływana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii. W organizmie człowieka występuje w trzech postaciach rozwojowych:
- Trofozoit – to aktywna forma pasożyta, która wnika do komórek gospodarza i szybko się w nich mnoży.
- Cysta – to forma, w której pasożyt rozwija się w tkankach i narządach, takich jak mózg, mięsień sercowy czy mięśnie szkieletowe. Cysty mogą przetrwać w organizmie miesiące, a nawet lata.
- Oocysta – to forma zakaźna dla człowieka, która powstaje w jelitach kotów i jest wydalana z ich kałem.
Toksoplazmoza w ciąży — jak można się zarazić?
🔹 Spożycie nieumytej żywności, szczególnie warzyw i owoców lub wody zanieczyszczonej zwierzęcymi odchodami (które mogą zawierać oocysty Toxoplasma gondii),
🔹 Zaniedbanie higieny rąk np. po pracy w ogródku, po powrocie z zakupów, sprzątaniu zwierzęcych odchodów (w szczególności kuwety kota).
🔹 Zjedzenie surowego bądź niedogotowanego/niedopieczonego mięsa zawierającego cysty pasożyta (najczęściej wieprzowina, wołowina czy baranina).
W przypadku toksoplazmozy w ciąży — do zakażenia nienarodzonego dziecka może dojść w wyniku przenikania trofozoitów Toxoplasma gondii przez łożysko, do płodu (tzw. toksoplazmoza wrodzona). To właśnie ta droga transmisji jest największym powodem do niepokoju, gdy mówimy o toksoplazmozie w ciąży.
Ekspert radzi
Toksoplazmoza należy do najbardziej rozpowszechnionych chorób odzwierzęcych na świecie. W Polsce dodatnie wyniki badań serologicznych, świadczące o przebytym zakażeniu, stwierdza się u 50-70% osób [1]. Oznacza to, że ponad 1/2 ciężarnych w Polsce przebyła zakażenie toksoplazmozą [2]. Warto wiedzieć, że w większości przypadków (80-90%) nabyta toksoplazmoza u osób z prawidłową odpornością przebiega bez wyraźnych objawów [3] lub z objawami grypopodobnymi. Może jednak wystąpić m.in. powiększenie węzłów chłonnych, najczęściej szyjnych lub karkowych.
Toksoplazmoza w ciąży — ryzyko dla dziecka
Gdy do zakażenia dojdzie w trakcie ciąży, ryzyko przeniesienia infekcji z matki na dziecko zmienia się wraz z trymestrem [3]:
- w I trymestrze wynosi ok. 17%, ale skutki bywają najcięższe (poronienie, poważne wady płodu),
- w II trymestrze ryzyko sięga już 50%,
- w III trymestrze ponad 80% noworodków może ulec zakażeniu, choć zwykle objawy są łagodniejsze.
Oznacza to, że wraz z trwaniem ciąży ryzyko transmisji zakażenia na płód jest większe, ale konsekwencje tego zakażenia mniej niebezpieczne dla młodego organizmu.
Skutki toksoplazmozy w ciąży dotyczą tylko płodu i mogą być bardzo poważne
bejmują głównie uszkodzenia układu nerwowego (np. wodogłowie, padaczka) oraz zaburzenia okulistyczne (zapalenie siatkówki, zaćma). Co istotne, część komplikacji może ujawnić się dopiero po latach, nawet w wieku nastoletnim. Dlatego temat toksoplazmozy budzi tak wiele obaw przyszłych rodziców – i tak często pojawia się w rozmowach oraz na forum dla kobiet w ciąży. Świadomość zagrożeń i szybkie rozpoznanie choroby to klucz, by móc wdrożyć odpowiednie leczenie toksoplazmozy w ciąży i zmniejszyć ryzyko transmisji zakażenia, oraz powikłań.
Kiedy wykonuje się badania na toksoplazmozę w ciąży?
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (PTG), badanie serologiczne w kierunku wykrycia toksoplazmozy w ciąży jest obowiązkowe zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej z 2018 roku.
Ekspert radzi
Najbardziej zasadne, by sprawdzić przeciwciała przed ciążą, a następnie dwukrotnie w jej trakcie – do 10. tygodnia oraz pomiędzy 21. a 26. tygodniem. Przy ujemnym wyniku przeciwciał w obu badaniach w ciąży, zalecane jest powtórzenie badania w trzecim trymestrze. Jeśli istnieje podejrzenie świeżego zakażenia, wykonuje się amniopunkcję, w celu pobrania płynu owodniowego i oceny obecności DNA pasożyta badaniem PCR. Pomocne są również badania obrazowe, np. USG płodu, w którym można dostrzec charakterystyczne zmiany (małogłowie, wodogłowie, zwapnienia wewnątrzczaszkowe).
Diagnostyka toksoplazmozy w ciąży – jak rozumieć wyniki i normy IgG dla toksoplazmozy?
Rozpoznanie toksoplazmozy w ciąży opiera się przede wszystkim na badaniach krwi, które wykrywają obecność specyficznych przeciwciał. Organizm, broniąc się przed pasożytem Toxoplasma gondii, wytwarza różne typy przeciwciał – IgM, IgA oraz IgG. Każde z nich ma swoje znaczenie diagnostyczne i pozwala ocenić, czy zakażenie jest świeże, czy przebyte w przeszłości.
Co oznaczają poszczególne wyniki badań?
- IgM – pojawiają się jako pierwsze, zwykle ok. 2 tygodni po zakażeniu. Ich poziom jest najwyższy po 2–3 tygodniach, a potem stopniowo spada. Choć zazwyczaj znikają w ciągu 3 miesięcy, u niektórych osób mogą utrzymywać się nawet wiele miesięcy czy lat.
- IgA – pojawiają się podobnie jak IgM, również wskazują na świeże zakażenie, ale zwykle zanikają szybciej.
- IgG – wykrywa się je po około 2 tygodniach od kontaktu z pasożytem. Początkowo ich poziom rośnie, by po 2–3 miesiącach osiągnąć wysoką wartość i utrzymywać się przez wiele lat.
W ciąży obecność IgG, przy ujemnych wartościach IgM, w przypadku toksoplazmozy najczęściej świadczy o przebytej infekcji.
Rekomendowane produkty
Położna, Ekspertka ds. opiniowania produktów użytkowych w Instytucie Matki i Dziecka
Na forum przyszłe mamy pytają: jakie są normy IgG dla toksoplazmozy w ciąży?
Normy dla przeciwciał IgG różnią się w zależności od laboratorium, ponieważ każde może korzystać z innych testów i odczynników. Ogólny schemat interpretacji wyników wygląda jednak podobnie:
- IgG ujemne (negatywne) – zwykle poniżej 1,0 IU/ml (dokładna wartość zależy od metody badania). Oznacza brak przebytego zakażenia i brak odporności – przyszła mama jest podatna na zachorowanie, dlatego powinna szczególnie dbać o higienę i unikać ryzykownych sytuacji, w których mogłoby dojść do zakażenia.
- IgG dodatnie (pozytywne) – zazwyczaj powyżej 1,0 IU/ml. Świadczy o przebytej infekcji i posiadanej odporności na zakażenie. Wysokie IgG samo w sobie nie jest groźne dla ciąży.
- IgG graniczne / wątpliwe – wartości „na pograniczu” (np. 0,9–1,1 IU/ml). W takiej sytuacji zaleca się powtórzenie badania po 2–3 tygodniach. Ale też interpretacja wyników powinna wziąć pod uwagę przeciwciała IgM.
Normy IgG dla toksoplazmozy w ciąży — należy pamiętać o tym, że wynik przeciwciał IgG zawsze należy interpretować razem z wynikiem przeciwciał IgM.
- IgG (+), IgM (–) – infekcja przebyta dawno, kobieta ma odporność.
- IgG (–), IgM (–) – brak odporności, ryzyko zakażenia w trakcie ciąży.
- IgG (+), IgM (+) – możliwe świeże zakażenie → konieczna dodatkowa diagnostyka.
- IgG (–), IgM (+) – podejrzenie bardzo wczesnej infekcji, wskazane powtórzenie badań i poszerzenie diagnostyki.
Badanie awidności IgG – normy, czyli klucz do interpretacji wyników
Samo wykrycie IgM i IgG dla toksoplazmozy bywa mylące, dlatego duże znaczenie ma badanie awidności IgG. Sprawdza ono, jak silnie przeciwciała IgG wiążą się z antygenem pasożyta. Im dłużej pasożyt przebywa w organizmie, tym silniej przeciwciała wiążą antygen.
- Niska awidność (<30%) – typowa dla świeżego zakażenia.
- Wysoka awidność (≥30%) – oznacza, że infekcja miała miejsce co najmniej kilka miesięcy wcześniej, a więc często jeszcze przed ciążą.
Na forum eksperci podkreślają, że badanie awidności IgG w ciąży jest szczególnie przydatne w pierwszym trymestrze, gdyż pomaga odróżnić zakażenia sprzed ciąży od tych nabytych już w jej trakcie. Warto jednak pamiętać, że interpretacja norm IgG dla toksoplazmozy w ciąży nie zawsze jest prosta – wyniki mogą być niejednoznaczne i dlatego zawsze wymagają konsultacji z lekarzem prowadzącym ciążę, a często również z lekarzem chorób zakaźnych.
Leczenie toksoplazmozy w ciąży
Jeśli istnieje podejrzenie świeżego zakażenia Toxoplasma gondii, konieczne jest szybkie wdrożenie terapii. W trakcie aktywnej infekcji wykrytej u ciężarnej, leczenie toksoplazmozy ma na celu zmniejszenie ryzyka zainfekowania płodu oraz złagodzenie skutków choroby. Stosowane są głównie dwa schematy lekowe:
🔹 Spiramycyna – antybiotyk makrolidowy, często zalecany w pierwszym trymestrze ciąży. Jego zadaniem jest zatrzymanie pasożyta w organizmie matki i zmniejszenie ryzyka transmisji zakażenia do płodu. Lek jest dobrze tolerowany i nie wykazuje działania szkodliwego dla dziecka.
🔹 Pirymetamina w połączeniu z sulfadiazyną – stosowana po zakończeniu pierwszego trymestru, ponieważ wcześniejsze użycie mogłoby wiązać się z ryzykiem dla rozwoju płodu. Jest to już właściwe leczenie przeciwpasożytnicze, przy potwierdzeniu obecności materiału genetycznego w płynie owodniowym. Kuracja uzupełniana jest kwasem folinowym, aby chronić szpik kostny.
Badania pokazują, że choć nie ma jednej, stuprocentowo skutecznej metody, to wczesne i systematyczne leczenie toksoplazmozy w ciąży znacząco zmniejsza ryzyko przeniesienia zakażenia na płód i poważnych powikłań u dziecka. Najlepsze efekty uzyskuje się, gdy terapia zostanie rozpoczęta w ciągu 2–3 tygodni od momentu zakażenia.
Podsumowanie: Toksoplazmoza w ciąży – najważniejsze wskazówki dla przyszłych mam
W ciąży łatwo pogubić się w gąszczu informacji – zwłaszcza gdy niemal na każdym forum internetowym dla przyszłych mam pojawiają się sprzeczne opinie. Tymczasem to właśnie rzetelna wiedza o tym, czym jest toksoplazmoza w ciąży, jakie są normy IgG dla toksoplazmozy w ciąży, ale przede wszystkim konsultacja z lekarzem prowadzącym są kluczowe dla oceny dobrostanu ciężarnej, oraz płodu.
Pamiętaj, że każda ciąża i każdy wynik badań powinny być traktowane indywidualnie, w odniesieniu do ogólnie przyjętych norm – dlatego wyniki dla przeciwciał toksoplazmozy w ciąży zawsze powinny być oceniane przez doświadczonego specjalistę.
Bibliografia (wszystkie dostępy do źródeł internetowych z dnia 19.08.2025):
- Biesiada G., Kalinowska-Nowak A., Czepiel J., Mach T., Toksoplazmoza – epidemiologia, obraz kliniczny i zakażenie w czasie ciąży. Prace Poglądowe, Katedra Gastroenterologii, Hepatologii i Chorób Zakaźnych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, [b.d.w.]. Dostępne online: https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/a4ffbcde-0bfe-401e-a3af-34ed77e60539/content
- Małgorzata Inglot, Toksoplazmoza w ciąży – diagnostyka i leczenie [w:] Siekierka J., Zimnowoda M., Żurawicka D. (red.), Wybrane aspekty opieki pielęgniarskiej i położniczej w różnych specjalnościach medycyny. Tom 6. Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu, Opole 2018. Dostępne online: https://www.dbc.wroc.pl/Content/73055/wybrane_aspekty_6.pdf#page=27
- Markowska A., Połczyńska-Kaniak E., Toksoplazmoza a ciąża. Artykuł Redakcyjny. Podyplomie.pl, [b.d.w.]. Dostępne online: https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/013/102/original/24-31.pdf
- Ziemba J., Nowakowska-Głąb A., Wilczyński J., Maniecka-Bryła I., Nowakowska D., Ocena stanu wiedzy dotyczącej toksoplazmozy wśród ciężarnych, położnych, studentów medycyny i lekarzy położników. Medycyna Pracy 2010; 61(3): 271–276. Dostępne online: https://www.researchgate.net/profile/Irena-Maniecka-Bryla/publication/45459610_Knowledge_of_toxoplasmosis_among_pregnant_women_midwifes_medical_students_and_obstetricians/links/559334b308aed7453d46575b/Knowledge-of-toxoplasmosis-among-pregnant-women-midwifes-medical-students-and-obstetricians.pdf
Autor
