Syndrom braku ojca: objawy, jak pomóc dziecku?

Syndrom braku ojca i jego objawy, to temat ogromnie ważny z perspektywy społecznej i psychologicznej. Współcześnie obserwowane zmiany w modelu rodziny sprawiają, że syndrom braku ojca staje się obecny w życiu coraz większej liczby dzieci.

Jakie mogą być skutki wychowania bez ojca i czy istnieje test, który pomaga wykryć u dziecka syndrom braku ojca? Zapraszamy do lektury artykułu poświęconego tej delikatnej tematyce.

Syndrom braku ojca: czym jest, jakie są objawy, czy istnieje test, który pomoże wykryć problem?

W poprzednich pokoleniach brak ojca często oznaczał jego śmierć na wojnie lub w wyniku choroby, która w tamtych czasach nie mogła być leczona tak skutecznie, jak teraz. Obecnie, coraz częściej obserwuje się, że przyczyną braku ojca w życiu syna lub córki może być także m.in.: rozstanie rodziców, czy wyjazd ojca za granicę, w celach zarobkowych.

Justyna Hermaniuk

Psycholog w Zakładzie Wczesnej Interwencji Psychologicznej oraz Ośrodku Rehabilitacji Dziennej dla Dzieci, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Niezależne od przyczyny, wychowanie bez ojca często ma dla dziecka negatywne, wielowymiarowe skutki, przede wszystkim natury emocjonalnej i poznawczej. Główne objawy syndromu braku ojca mogą być związane z zachwianiem ogólnego poczucia bezpieczeństwa u dziecka.

Skutki wychowania bez ojca to często:

  • trudności w nawiązywaniu głębokich, opartych na zaufaniu relacji z innymi ludźmi;
  • problemy z poczuciem własnej wartości;
  • kryzys tożsamości.

Objawy syndromu braku ojca mogą znacznie wykraczać poza okres dzieciństwa i dorastania, dając o sobie znać także w życiu dorosłym.

Nie istnieje jeden, uniwersalny test, który pomaga wykryć u dziecka syndrom braku ojca, ponieważ problemy natury emocjonalnej są bardzo złożone i zależne od wielu czynników m.in.: indywidualnego charakteru dziecka, otoczenia w którym wzrasta, bezpiecznych wzorców przywiązania, jakie dziecko ma szansę zbudować z innymi członkami bliższej i dalszej rodziny. Syndrom braku ojca może objawiać się podobnie zarówno u dziewczynek, jak i u chłopców, choć naturalnie obserwuje się pewne różnice.

Brak ojca w życiu syna: objawy, które mogą pojawić się, gdy chłopiec jest wychowywany bez taty

Brak ojca w życiu syna przede wszystkim pozbawia chłopca podstawowego wzorca męskości, obrazu tego, jaki powinien być mężczyzna w rodzinie, w społeczeństwie. Chłopiec poprzez obserwację taty już od najmłodszych lat uczy się, jak mężczyzna odnosi się do kobiet (w tym do mamy) i pozostałych członków rodziny, jak ojciec radzi sobie z życiowymi problemami i emocjami.

Czy tata rozwiązuje trudności i konflikty siłą, agresją, a może cierpliwością, wyrozumiałością, wytrwałością w dążeniu do celu? Tata który jest pozornie obecny, natomiast nie nawiązuje z dzieckiem zdrowej relacji emocjonalnej, także może sprawić, że u syna rozwiną się objawy syndromu braku ojca – jakie?

Chociaż nie istnieje jeden, standaryzowany test pozwalający wykryć syndrom braku ojca, to wyróżnia się kilka objawów, które mogą świadczyć o tym, że brak ojca w życiu syna negatywnie oddziałuje na jego rozwój psychiczno-emocjonalny.

U podstaw tych objawów leży m.in.: brak poczucia bezpieczeństwa i zachwianie wiary w siebie, przeświadczenie o odrzuceniu (,,Jestem bezwartościowy, tata mnie nie chce…”) oraz brak właściwego wzorca męskości. Jakie to mogą być objawy?

  • Chłopiec jest wycofany, ma trudności w nawiązywaniu trwałych relacji, przyjaźni, związków;
  • Dziecko ma trudności w nauce, w głębi serca nie wierzy w swoje możliwości;
  • Mogą pojawić się również problemy z zachowaniem: agresja słowna i fizyczna, wagarowanie, wpadanie w tzw.,,złe towarzystwo”, w którym chłopiec poszukuje stereotypowych wzorców męskości. Siła, agresja, skłonność do ryzyka, alkohol i inne używki, we współczesnej kulturze są często uznawane za atrybuty ,,prawdziwego mężczyzny”.

Brak ojca w życiu syna powoduje większą skłonność do zachowań agresywnych, którą tylko nieznacznie rzadziej obserwuje się u córek z syndromem braku ojca. Oczywiście nie u wszystkich chłopców wychowanie bez ojca przyniesie takie negatywne skutki, natomiast syndrom braku ojca predysponuje do pojawienia się u dziecka problemów psychicznych, emocjonalnych i behawioralnych teraz, lub w przyszłości.

Syndrom córki bez ojca, czyli jak rozwijają się dziewczynki, kiedy w ich życiu tata jest nieobecny?

Dziewczynki, które dorastają bez ojca, już od najmłodszych lat, tak samo jak chłopcy, są pozbawione podstawowego wzorca męskości, jaki stanowi tata. To właśnie ojciec jest tym pierwszym, ogromnie ważnym mężczyzną, jaki występuje w życiu każdej dziewczynki – zapewnia poczucie bezpieczeństwa, dodaje wiary we własne siły i zachęca do stawiania czoła życiowym trudnościom.

Syndrom córki bez ojca to przede wszystkim poszukiwanie wzorców męskości poza domem, gdzie dziewczynka pragnie obserwować, jak mężczyźni traktują kobiety, czego może się spodziewać w relacjach z mężczyznami. Syndrom córki bez ojca to często próba odnalezienia w innych mężczyznach cech i wsparcia, które powinien dać dziecku tata: bezpieczeństwo, siła, akceptacja, stabilizacja. Oczywiście te wszystkie wartości może, a nawet powinna zapewnić córce mama i pozostali członkowie rodziny. Natomiast syndrom córki bez ojca to ciągły ,,głód” brakującego taty, którego tak naprawdę nie sposób zastąpić kimkolwiek/czymkolwiek innym.

Justyna Hermaniuk

Psycholog w Zakładzie Wczesnej Interwencji Psychologicznej oraz Ośrodku Rehabilitacji Dziennej dla Dzieci, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Wychowanie bez ojca może mieć u dziewczynek i chłopców skutki po części podobne: trudności w nawiązywaniu trwałych relacji (przyjaźń, późniejsze związki), brak wiary w siebie, częstsze problemy w nauce i większa skłonność do uzależnień.

U dziewczynek syndrom córki bez ojca może skutkować także:

  • większą skłonnością do depresji, występowaniem zaburzeń odżywiania;
  • wcześniejszą inicjacją seksualną i częstą zmianą partnerów w okresie dorastania, jak i w życiu dorosłym. Może się to wiązać m.in.: z poszukiwaniem w różnych mężczyznach cech ojcowskich oraz z głębokim przeświadczeniem, że żadnemu mężczyźnie nie można do końca zaufać;
  • syndrom córki bez ojca, a nastoletnie macierzyństwo: badania wykazały zależność pomiędzy wcześniejszym zachodzeniem w ciążę w przypadku córek wychowujących się bez taty;
  • syndrom córki bez ojca to także większa skłonność do popadania w konflikt z prawem.

Wychowanie bez ojca: jakie są skutki? Jak można pomóc dziecku?

Aby pomóc dziecku poradzić sobie z objawami syndromu braku ojca, podstawą jest zapewnienie mu zdrowych, różnorodnych relacji z pozostałymi członkami rodziny, z którymi dziecko będzie mogło zaspokajać potrzeby psychiczno-emocjonalne, budować bezpieczne przywiązanie.

Justyna Hermaniuk

Psycholog w Zakładzie Wczesnej Interwencji Psychologicznej oraz Ośrodku Rehabilitacji Dziennej dla Dzieci, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Wychowanie bez ojca często ma negatywne skutki, jednak można je zniwelować także m.in. poprzez rozmowy z dzieckiem. Postarajmy się dostosować język oraz rodzaj przekazywanych informacji do wieku dziecka – rozmowy o tacie z pewnością nie należy unikać i odkładać jej na okres, kiedy dziecko dorośnie i będzie w stanie wszystko zrozumieć. Brak informacji i pomijanie tematu ojca, często rodzi w dziecku poczucie frustracji, odrzucenia.

Syndrom braku ojca może mieć wiele, negatywnych i długofalowych skutków. Dlatego jeśli nie wiemy, jak rozmawiać z dzieckiem o braku taty, jak właściwie, w zdrowy sposób spróbować kompensować dziecku brak ojca – warto udać się po pomoc do psychologa i/lub psychoterapeuty.

Profesjonalne wsparcie z pewnością będzie pomocne dla mamy samotnie wychowującej dziecko, ale także dla samego dziecka. Jeśli u córki bądź syna zauważymy objawy syndromu braku ojca, nie wahajmy się zapisać dziecko do psychologa dziecięcego. W niektórych sytuacjach bardzo wspierająca jest również terapia rodzinna.


Źródła:

M.Ruszkowska, Wpływ nieobecności ojca w rodzinie na pojawiające się trudności wychowawcze, str. 112-114 [https://cejsh.icm.edu.pl];
https://psychologia.edu.pl/czytelnia/59-niebieska-linia/455-bez-ojcow.html [dostęp: 02.07.2023r.];
https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatekspertyzy/2415/plik/oe_211_.pdf [dostęp: 02.07.2023r.];
E.Michałowska, P.Daniłowicz, Ojcostwo – Kryzys czy nowy wymiar? [w: Dysfunkcje Rodziny, Roczniki Socjologii Rodziny XXI], UAM Poznań;
P.E.Kaniok, Nieobecność ojca w rodzinie a funkcjonowanie dziecka na przykładzie wybranych opracowań zagranicznych [https://cejsh.icm.edu.pl]

Konsultacja medyczna

Justyna Hermaniuk

Psycholog w Zakładzie Wczesnej Interwencji Psychologicznej oraz Ośrodku Rehabilitacji Dziennej dla Dzieci, Instytut Matki i Dziecka

Informujemy, iż w celu realizacji usług dostępnych w naszym serwisie, optymalizacji jego treści oraz dostosowania serwisu do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies można kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszego serwisu internetowego, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż użytkownik akceptuje stosowanie plików cookies. Więcej informacji zawartych jest w polityce prywatności serwisu.
Akceptuję