Problemy ze snem u dziecka w wieku przedszkolnym

Wzorce snu dziecka w wieku przedszkolnym porównać można zarówno do snu osoby dorosłej, jak niemowlęcia. Skąd taki wniosek? Co prawda sen przedszkolaka przypomina już pod względem czasu trwania, podziału na proporcje snu dziennego i nocnego, pojawiania się faz REM i NREM  – sen dorosłego, jednak jest też równocześnie „papierkiem lakmusowym” dziejących się w życiu dziecka zmian rozwojowych. Po pierwsze wpływ na sen ma rozwój fizyczny dziecka. Po drugie pójście do przedszkola stanowi ważny z punktu widzenia rozwoju społecznego dziecka okres, w którym rolę odgrywają kwestie emocjonalne mocno oddziałujące na sen. 

Ze względu na mnogość czynników rozwojowych w życiu przedszkolaka, jego sen narażony jest na dużo zmian i okresowych trudności. W artykule omówimy typowe problemy ze snem u dziecka w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym: wybudzenia nocne, lęki nocne, trudności z zasypianiem. Ponadto, zastanowimy się czy zaburzenia snu u dzieci mogą występować już w tym okresie życia dziecka.

Sen małego dziecka: co robić gdy dwulatek budzi się w nocy i nie może zasnąć?

Nocny sen dwulatka powinien być porównywalny do snu osoby dorosłej. Dlaczego więc wielu rodziców zgłasza często regres w zakresie długości snu, a dwulatek budzi się w nocy i nie może zasnąć? 

Znaczący wpływ na jakość i ilość snu dziecka 2 – letniego mają zarówno  czynniki biologiczne, jak i psychologiczne. Narodziny rodzeństwa, adaptacja do żłobka czy trening odpieluchowania to wydarzenia, na które nasz maluch będzie reagował emocjonalnie. Dwulatkowi  szczególnie potrzebna będzie bliskość rodzica w nocy, kiedy sam nie potrafi jeszcze ukoić swoich emocji i zapanować nad ponownym zaśnięciem.

Niestety, nie jesteśmy w stanie przewidzieć, ile razy w ciągu nocy nasz dwulatek obudzi się w nocy i nie będzie mógł zasnąć, potrzebując bliskości rodzica. Również ze względu na liczbę przebudzeń nie będziemy w stanie oszacować, czy dziecko cierpi na zaburzenia snu, ponieważ dane wybudzenie może występować z różnych powodów i być przejściowe.

Zaburzenia snu u dzieci w wieku od 3 do 5 lat 

Sen dziecka w wieku od 3 do 5 lat trwa od około siedemdziesięciu do dziewięćdziesięciu minut w cyklu. Dzieci w tym wieku zwykle nie są karmione w nocy, większa część z nich ma też odpowiednią pojemność pęcherza, aby przespać noc bez moczenia w nocy. Mokre wpadki dotyczą jednak około jednej trzeciej wszystkich dzieci. Dlatego ta grupa będzie potrzebowała również założonej pieluszki do snu. Niektóre badania wskazują, że aż  50% przedszkolaków regularnie budzi się w nocy z różnych powodów. Nie ma więc nic nad wyraz dziwnego w tym, że i Twoje 5-letnie dziecko czasem budzi się w nocy.

Wiek od 3 do 5 lat to czas, kiedy nasze pociechy zaczynają chodzić do przedszkola. Oznacza to, że oprócz nowej grupy kolegów i koleżanek oraz zdobytej niezależności od rodzica będzie to również czas rozłąki z rodzicami. Zdarza się, że niektóre maluchy reagują negatywnie w początkowym okresie adaptacji do nowej placówki, co ma wpływ na ich funkcjonowanie i ewentualne występowanie problemów ze snem u dzieci. Czasem jednak dziecko pozytywnie odnajduje się w nowym środowisku. Mimo to, nadal może doświadczać trudności ze snem. Czemu tak się dzieje?

Odpowiedzią na to pytanie może być przywiązanie. Dzieci po powrocie z przedszkola potrzebują większej bliskości z rodzicem, a jedną z możliwości pobycia z rodzicem chwilę dłużej wieczorem staje się wspólne zasypianie. Czasem 5-letnie dziecko budzi się w nocy także z powodu braku możliwości odbywania kilku drzemek w ciągu dnia. Maluch może być bardziej przemęczony, co paradoksalnie – nie będzie ułatwiało mu zasypiania.

Problemy ze snem u dziecka a lęki i koszmary nocne

Co jednak może być przyczyną sytuacji, gdy 5 letnie dziecko budzi się w nocy, a chodzi już jakiś czas do przedszkola?

Problemy ze snem u dziecka: jak rozróżniamy lęki i koszmary nocne? 

Zapewne wielu rodziców było świadkami sytuacji, w której ich dziecko krzyczało lub mówiło coś niezrozumiałego przez sen, jednak ciężko było je wtedy dobudzić. Podczas lęków nocnych dziecko śpi głęboko, ma przymknięte oczy, jednak fizycznie wydaje się rozbudzone – rusza rękami, uderza o łóżko. Lęki nocne mogą trwać od minuty do nawet piętnastu minut, mogą mimo swej nazwy pojawiać się także podczas dziennej drzemki.

Lęki nocne wydają się być trudne z perspektywy rodzica, który próbuje pomóc dziecku wybudzić się ze snu. Najważniejsze, by w tej sytuacji zapewnić dziecku bezpieczeństwo i sprawić, żeby nie zrobiło sobie krzywdy, a następnie spróbować je uspokoić.

W odróżnieniu od lęków nocnych, koszmary nocne są przeżyciem awersyjnym także dla dziecka, ponieważ ich treść może być przez dziecko zapamiętana i powtarzana. Zwykle pojawiają się nad ranem, mogą być związane z niepokojem, traumatycznymi wydarzeniami, a najczęściej po prostu z odtwarzaniem w wyobraźni oglądanych strasznych potworów z bajek w telewizji. Zapewne wielu rodziców może sobie wyobrazić sytuację w której ich 6-latek, albo 7 letnie dziecko budzi się w nocy z płaczem, ponieważ właśnie przyśnił się mu koszmar i chce nam natychmiast o tym opowiedzieć. Zarówno 6- jak i 7-latek z pewnością będą potrzebowali jeszcze natychmiastowej pomocy rodzica, by się uspokoić i ponownie zasnąć po doświadczeniu koszmaru.

Problemy z zasypianiem u dziecka 7-letniego i starszych

Czy jednak używanie sprzętów elektronicznych ma wpływ na jakość snu naszych dzieci? Na to pytanie należy odpowiedzieć twierdząco.

Badacze z Nowej Zelandii w 2013 roku udowodnili, że ponad połowa ankietowanych dzieci ogląda telewizję przed snem przez niemal pół godziny. Te same dzieci, które w niewielkim czasie przed pójściem spać spędzają wolny czas przed ekranem, szły spać później niż dzieci, które nie mają tego zwyczaju.

Jeśli więc obserwujemy problemy z zasypianiem u dziecka 7 letniego lub starszego, koniecznie przyjrzyjmy się, ile czasu ekranowego nasze dziecko ma łącznie dziennie. Warto też pamiętać, aby ostatnie kilka godzin przed snem dziecko było całkowicie pozbawione możliwości korzystania ze sprzętów elektronicznych.

Zaburzenia snu u dzieci: rodzaje

Twój 6-latek budzi się w nocy? A może 7-letnie dziecko ma problem ze snem i budzi się z płaczem w nocy? Dzieci w wieku przedszkolnym oraz młodszym wieku szkolnym mogą cierpieć z powodu zaburzeń snu. Dlatego rodzice powinni wnikliwie obserwować dziecko, które demonstruje zmęczenie i brak motywacji do zabawy, ma utrudnione procesy uwagowe, ciężko jest mu się skupić na zabawie lub nauce.

Oprócz lęków i koszmarów nocnych, obok problemów z zasypianiem u 6-7 letniego dziecka często obserwuje się bezdechy, lunatykowanie i moczenie nocne. Jak widzimy, powodów dla których 6 latek budzi się nocy może być bardzo wiele.

Zaburzenia snu u dzieci: bezdech senny

Szczególnie w przypadku bezdechów, dziecko po przebudzeniu może nie być w stanie stwierdzić, co było jego przyczyną, jednak czuje się wyczerpane. Bezdech senny ma miejsce wtedy, gdy dziecko na krótko przestaje oddychać (na ok. 10 sekund). Częstym jego objawem może być chrapanie. Bezdech senny wymaga konsultacji z laryngologiem dziecięcym, ponieważ może wynikać z niedrożności dróg oddechowych lub nieprawidłowości w budowie podniebienia dziecka. Jeśli Twój 6-latek budzi się w nocy, a Ty obserwujesz u niego podobne do wymienionych wyżej objawy – koniecznie zgłoś to specjaliście.

Zaburzenia snu u dzieci: lunatykowanie

Lunatykowanie pojawia się dość często u dzieci w wieku od trzech do siedmiu lat. Czasem dzieci mogą chodzić po domu, kiedy lunatykują, lub siedzieć na łóżku, mają otwarte oczy i wpartują się w jedno miejsce. Takie zachowania występują w najgłębszej fazie snu NREM i mogą trwać nawet do 10 minut. Większość dzieci nie pamięta po przebudzeniu tego faktu, jednak samo lunatykowanie może stać się niebezpieczne z racji natrafienia przez lunatykujące dziecko na jakąś przeszkodę.

Zaburzenia snu u dzieci: moczenie nocne

Moczenie nocne u jednej czwartej zerówkowiczów to wciąż naturalny element snu. Występuje ono częściej u chłopców i u dzieci, które potrafią spać bardzo głęboko, a więc nie potrafią obudzić się w reakcji na fizjologiczną potrzebę. Jaka powinna być nasza reakcja na moczenie u przedszkolaka?

Przede wszystkim nie przedstawiajmy tego jako wielki problem, zmartwienie lub powód do wstydu. Starajmy się uspokoić dziecko, że jego ciało uczy się kontrolować oddawanie moczu. Dobrym sposobem jest ułożenie na łóżku ochraniacza wodoodpornego i na nim prześcieradło, by dziecko w razie zmoczenia w nocy mogło zdjąć zabrudzone prześcieradło i położyć na łóżku nowe.

Źródła:

Sarah Ockwell-Smith, Spokojny sen. Przewodnik dla rodziców niemowląt i małych dzieci. Wydawnictwo AGORA, 2018;
Blair P.S., Humphreys J.S., Gringras P., Taheri S., Scott N., Emond A., Henderson J., Fleming P.J., Childhood sleep duration and associated demographic characteristics in an English cohort, [w:] „Sleep”, 35 (3, 2012), s. 353–60;
Foley L.S., Maddison R., Jiang Y., Marsh S., Olds T., Ridley K., Presleep activities and time of sleep onset in children, [w:] „Pediatrics”, 131 (2, 2013), s. 276–82.