Postawa ciała i jej rola w rozwoju dziecka oraz prawidłowe wykonywanie ćwiczeń

Obserwując dzieci w różnym wieku, dostrzegamy różnice w ich budowach ciała oraz sposobie poruszania się. Wynikają one między innymi, z indywidualnego rozwoju biologicznego, nawykowego przybierania różnych pozycji, odmiennego poziomu aktywności fizycznej u dzieci, nawyków żywieniowych czy stanu psychicznego. Różnice te są charakterystyczne dla różnych grup wiekowych i – co istotne – mają bezpośredni wpływ na kształtowanie postawy ciała.

Prawidłowa postawa ciała

Definicji prawidłowej postawy ciała jest co najmniej kilka. Jedna z nich mówi, że „jest to zharmonizowany układ poszczególnych odcinków ciała względem siebie, którego utrzymanie wymaga minimalnego napięcia układu mięśniowego i nerwowego”  (Ambros 1962). Prawidłowa postawa może być również rozumiana jako ta, która „występuje u dostatecznie dużego odsetka osób danej populacji, zdrowych, w określonej grupie wiekowej” (Kasperczyk 1992).

Korekcja wad postawy

Za kamienie milowe w rozwoju dzieci, przyjmuje się: 5 rok życia, jako pierwsze apogeum motoryczności oraz 12 rok życia jako drugie. Z uwagi na powyższe, bardzo istotne jest kształtowanie nawyku prawidłowej postawy ciała już u małego dziecka np. poprzez gimnastykę korekcyjną dla dzieci, a następnie – troska o utrzymanie tego stanu przez cały okres rozwoju malucha. Jest to niezmiernie ważne, gdyż w czasie szkolnym również można zaobserwować dwa krytyczne okresy w rozwoju postawy. Pierwszy przypada na wiek 6-7 lat i związany jest z pojawieniem się potrzeby kilkugodzinnego siedzenia w szkolnych ławkach. I właśnie dlatego, w wielu szkołach, dostępne są zajęcia korekcyjne dla dzieci, które mają za zadanie służyć eliminacji złych nawyków, a co za tym idzie pomagać w korekcji wad postawy. Drugi krytyczny okres związany jest ze skokiem pokwiataniowym i pojawia się w wieku 11-13 lat u dziewcząt oraz 13-14 lat u chłopców.

Piękna sylwetka, a co za tym idzie – prawidłowa postawa ciała zapewniają nie tylko stabilność i prawidłową pracę narządów wewnętrznych, ale są także źródłem komfortu psychicznego i fizycznego.

Zalety aktywności fizycznej

Aktywność fizyczna, jest potrzebna każdemu, niezależnie od wieku, ale szczególnie niezbędna jest dla dzieci i młodzieży. Wpływa na prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny, przyczynia się do budowania prawidłowej postawy ciała oraz utrzymania zdrowia na właściwym poziomie. Kształtowanie prawidłowych nawyków ruchowych, od najmłodszych lat, przyczynia się do właściwego rozwoju i utrzymania stanu układu ruchu, układu krążenia i oddechowego, właściwej masy ciała, koordynacji i kontroli ruchu. Powinniśmy pamiętać, że razie potrzeby, kształtowaniu prawidłowych nawyków ruchowych mogą służyć zajęcia korekcyjne dla dzieci. W żadnym wypadku nie należy natomiast ograniczać aktywności ruchowej dziecka, gdyż może to niekorzystnie wpływać na jego rozwój, a nawet go opóźniać.

Zasady prawidłowego wykonywania ćwiczeń

„Ruch może zastąpić niemal każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu” –współcześnie, słowa Wojciecha Oczko nabierają szczególnego znaczenia. Aktywność fizyczną, może realizować poprzez różne formy ruchu, od spontanicznej, codziennej aktywności, poprzez zorganizowane dodatkowe zajęcia ruchowe, do indywidualnie wykonywanych ćwiczeń pod okiem specjalisty lub samodzielnego ćwiczenia w domu. Decydując się na jakąkolwiek aktywność ruchową, musimy natomiast pamiętać, o podstawowych zasadach prawidłowego wykonywania ćwiczeń.

Ćwiczenia odpowiednio dobrane do grupy wiekowej

Przede wszystkim ćwiczenia, powinny być odpowiednio dobrane do grupy wiekowej, co zapewnia bezpieczeństwo oraz komfort ćwiczących. Dla najmłodszych dzieci, będą to przede wszystkim gry i zabawy ruchowe, dla starszych może to być np. gimnastyka korekcyjna dla dzieci, kształtująca sprawność ogólną i doskonaląca ich umiejętności ruchowe w formie zadaniowej i ścisłej.

Przygotowanie przestrzeni do ćwiczeń

Przed przystąpieniem do ćwiczeń, musimy odpowiednio przygotować przestrzeń (jeżeli np. ćwiczymy w domu należy upewnić się, że nie ma dookoła przedmiotów, które mogą spaść), następnie należy przewietrzyć pomieszczenie, a także dostosować podłoże do podejmowanych ćwiczeń. Niezbędny jest również, odpowiedni dobór obuwia, do rodzaju podejmowanej aktywności.

Rozgrzewka

Każdą aktywność fizyczną, w tym ćwiczenia indywidualne, musimy poprzedzić rozgrzewką, prawidłowo wykonana przygotowuje ciało do ruchu i zmniejsza ryzyko kontuzji.

Świadome wykonywanie ćwiczeń

Przed wykonaniem każdego ćwiczenia, należy zapoznać się ze sposobem jego wykonania, elementami składowymi, a także celem jaki dzięki niemu, chcemy osiągnąć. Pozwoli to nie tylko, na ocenę prawidłowości przebiegu ćwiczenia, ale także na jego świadome wykonanie.

Na prawidłowe wykonanie ćwiczenia ogromny wpływ ma pozycja wyjściowa. Należy zadbać o poprawne ustawienie wszystkich elementów ciała zapewniając tym samym prawidłowe wykonanie całego ćwiczenia.

W trakcie ćwiczenia należy kontrolować wszystkie jego elementy składowe: 

• kolejność;
• zakres;
• intensywność ruchu;
• stabilizację;
• w razie potrzeby na bieżąco je korygować i dbać o ochronę kręgosłupa oraz stawów przed przeciążeniami.

Kontrola oddechu

W czasie ćwiczeń, istotne jest odpowiednie oddychanie, dostosowane do rodzaju wysiłku. Od niego zależy, jak szybko się męczymy i czy wykonywane ćwiczenie jest efektywne, czy nie. Dlatego nigdy nie należy wstrzymywać oddechu w trakcie aktywności.

Tempo i ilość powtórzeń

Kolejnymi elementami, na które należy zwrócić uwagę w trakcie ćwiczeń, są tempo i ilość powtórzeń. Muszą one być odpowiednio dostosowane do rodzaju podejmowanego wysiłku (siłowy czy wytrzymałościowy).

Ćwiczenia rozciągające na zakończenie

Na zakończenie każdej aktywności niezbędne jest wykonanie ćwiczeń rozciągających, dzięki którym zwolni się tempo ćwiczeń i uspokoi puls.

Korzyści wynikające z prawidłowego wykonywania ćwiczeń

Właściwie wykonane ćwiczenie służy budowaniu prawidłowej postawy ciała, poprawia koncentrację i koordynację ruchową a także wspiera rozwój wielu układów ciała i sfer dziecka. Jednak równolegle z jego nauką musimy wyrobić w dzieciach nawyk prawidłowego odżywiania się, odpowiedniej długości snu, a także aktywnego spędzania wolnego czasu. To ważne zadanie dla każdego rodzica.

Czas na zdrowe zmiany z BeActiveKID!

W związku z rosnącym współcześnie problemem otyłości wśród młodego pokolenia oraz zagrożeniami z tego wynikającymi, powstał ogólnopolski program Ewy Chodakowskiej o nazwie BeActiveKID!, którego partnerem merytorycznym jest Instytut Matki i Dziecka.  Główna misja programu, to promowanie aktywności fizycznej oraz zdrowego stylu życia w grupie docelowej – dzieci i młodzieży, przy zapewnieniu odpowiedniego wsparcia dla osób, które na co dzień współpracują z młodymi ludźmi, takich jak nauczyciele wychowania fizycznego.

Udział w programie jest bezpłatny. Do dyspozycji uczestników projektu przygotowany został pakiet, pozytywnie zaopiniowanych przez ekspertów Instytutu Matki i Dziecka materiałów, zawierających merytoryczne treści i filmy z autorskimi ćwiczeniami, pozwalające na uatrakcyjnienie zajęć wychowania fizycznego w szkołach. Ma to tym samym na celu, zachęcenie dzieci do czynnego uczestnictwa w zajęciach – czyli ruchu.

Zarówno Ewa Chodakowska, jak i Instytut Matki i Dziecka, którego rolą jest codzienna walka o zdrowie i życie najmłodszych – zapraszają do udziału w projekcie. Czas rozpocząć zdrową walkę o nową, zdrowszą rzeczywistość. Więcej o programie BeActiveKID! znajdziesz tutaj. Zacznij działać już dziś!

Piśmiennictwo:

1. T.Kasperczyk:” Wady postawy ciała diagnostyka I leczenie” Kraków 200
2. J.Tecklin “Fizjoterapia pediatryczna” Pzwl 1996