Podział obowiązków w rodzinie z dziećmi

Zapewne, jako rodzic zastanawiasz się w jaki sposób można uczyć dzieci wypełniania obowiązków oraz edukowania co do tego, jaki jest podział obowiązków w rodzinie? Jakie obowiązki powinno wykonywać dziecko w wieku 2, 4 albo 6 lat? Jeśli zadajesz sobie chociaż jedno z tych pytań, w naszym artykule znajdziesz na nie odpowiedź. Przekażemy również dużo inspiracji do pracy z dziećmi, które pozwolą Ci na przemyślenie, czy jako rodzic panujesz nad podziałem obowiązków w Twojej rodzinie. 

Ponadto, wspólnie zastanowimy się, w jaki sposób wprowadzać zmiany w funkcjonowaniu Twojej rodziny krok po kroku – bazując na zasobach każdego z domowników. Omówimy sposoby na naukę nawyku planowania czynności i rozważymy różne techniki. Następnie zebrane zostaną informacje dotyczące zakresu obowiązków dla dzieci w różnym wieku. Na koniec zastanowimy się nad zagadnieniem motywacji dotyczącej wypełniania obowiązków dziecka w rodzinie.

Planowanie: dlaczego jest tak ważne?

Aby dziecko rozumiało – jaki jest podział obowiązków w domu oraz ich cel, warto najpierw nauczyć dziecko umiejętności planowania czynności i schematów działania. Wiele dzieci czuje się także bezpieczniej, jeśli rodzice stwarzają im stały i powtarzalny schemat dnia. Aby dziecko miało poczucie, że ma wpływ na świat wokół niego, warto oczywiście opracować plan dnia razem z dzieckiem. Heininger i Weiss proponują rodzicom, aby zanim zbudują plan dnia z dzieckiem, odpowiedzieli sobie na pytania:

• Co chcę, by dziecko dokładnie robiło i kiedy?
• Jak wyrażę swoje oczekiwania? W jaki sposób dziecko dowie się, czego od niego wymagam?
• Jak namówić dziecko do wypełniania obowiązków (nagrody, konsekwencje)?

Zwłaszcza na samym początku, w czasie uczenia dziecka dobrych nawyków, dorosły musi, wspólnie z dzieckiem, spędzić dużo czasu na uczeniu się wprowadzaniu planu dnia.

Techniki efektywnego planowania

Istnieje wiele technik, które pozwalają dzieciom uczyć się efektywnego wykorzystania czasu, co pozwala im również zorientować się, jak wygląda podział obowiązków w rodzinie. Jedną
z nich jest „kołowy plan dnia”. Jego technika uczy dzieci, aby nie zaczynać innego działania, jeśli jedno jest już rozpoczęte. „Kołowy plan dnia” pozwala dzieciom na dostrzeżenie, że pewne wydarzenia w planie dnia powtarzają się.

Kolejnym pomysłem na planowanie przebiegu dnia może być domowy grafik w postaci tabeli, w którym każdy z domowników dzieli się różnymi domowymi obowiązkami. W przypadku dzieci w wieku przedszkolnym dobrym pomysłem może być plan dnia w formie komiksu powieszonego na tablicy korkowej.

Obowiązki dziecka w rodzinie: przykłady

Na przykład 2 – letnie dziecko, będziemy nagradzać i chwalić, gdy zareaguje na naszą prośbę, by włożyło po zakończonej zabawie zabawki w umówione miejsce. Od dziecka 6 – letniego, aby zostało pochwalone i nagrodzone, będziemy wymagali już,  zgodnie z jego możliwościami, aby samodzielnie posprzątało pokój na koniec dnia bez przypomnienia ze strony rodzica. Przykłady stopniowania zakresu obowiązków znajdą Państwo w tabeli poniżej.

Tabela obowiązków domowych dzieci w różnym wieku

Aby efektywnie wspierać dziecko, rodzic powinien stopniowo zmniejszać częstotliwość swoich oddziaływań, aż do momentu, kiedy dziecko będzie potrzebowało interwencji rodzica. Chodzi tutaj o początkowe przypominanie dziecku:

• co należy do jego obowiązków;
• jaki jest podział obowiązków w rodzinie;
• dlaczego warto jest, aby każdy z domowników przestrzegał swojego zakresu obowiązków.

Warto pamiętać, aby stale nie podwyższać dziecku „poprzeczki”, ani dokładać nowych zadań w momencie, kiedy dziecko zaczyna dopiero radzić sobie ze stałymi obowiązkami. Zmiana zakresu obowiązków wymaga stworzenia nowego planu dnia.

Pozytywne podsumowania i pochwały

Uwaga rodziców często kierowana jest jedynie na dostrzeganie form niewywiązywania się z obowiązków przez dziecko. Nie powinno tak być, chociażby ze względu na fakt, że wyniki badań psychologicznych nad analizą zachowania człowieka dowodzą, że najlepiej na postępowanie oddziałują nagrody, nie zaś kary.

Co więc robić, by nauczyć się zwracać uwagę na pozytywne wydarzenia w funkcjonowaniu rodziny i umiejętnie podkreślać pozytywne zachowania dziecka?

Po pierwsze:

Twórzmy listy pozytywnych zachowań dziecka, wypisując sobie codziennie na papierze odpowiedź na pytanie: „Co moje dziecko zrobiło dzisiaj dobrze?”. Takie świadome kierowanie naszej uwagi na wychwytywanie pozytywów, pozwoli nam dostrzec także zakres możliwości dziecka, aby na przykład stworzyć listę obowiązków, o których pisaliśmy wcześniej.

Po drugie:

Omówmy z dzieckiem na zakończenie dnia wypisane przez nas „pozytywy”, traktując je jako informacje zwrotne dla dziecka. Jest to konieczne dla kształtowania prawidłowego rozwoju dziecka. Pamiętajmy, że „normalne” zachowanie dziecka jest jak najbardziej pożądane. Pochwalanie tylko za nadzwyczajne zachowania, nie polepszy dziecku jego samooceny.

Po trzecie:

Powtarzajmy wszystko systematycznie. Nie osiągniemy pożądanego celu w zachowaniu dziecka, stosując tę technikę jednorazowo, albo tylko od czasu do czasu.

Zasada babci

Zasada Premacka, nazywana „metodą babuni”, jest techniką uczenia dziecka wypełniania obowiązków. Jest to osiągane, dzięki wykorzystaniu czynności, którą dziecko lubi i którą często i chętnie robi. Może być zastosowana także w przypadku obowiązków, którym dzieci są niechętne. Z zasady tej wynika, że uzależniamy pojawienie się przyjemności od wykonania przez dziecko jakiegoś obowiązku.

Techniką tą można zachęcać dzieci do wywiązywania się z obowiązków motywując zapowiadaniem pojawiającej się przyjemności. Na przykład: „Dzieci, które pomogą posprzątać naczynia ze stołu po kolacji, będą mogły wieczorem grać na komputerze”. Dziecko, w ten sposób, dostaje od rodzica wybór między otrzymaniem przyjemności za wykonanie zadania i odmową w sytuacji, gdy obowiązek nie zostanie wypełniony.

Dzieciom, w myśleniu czasem trudno jest przejść od przyjemności do obowiązków. Dlatego warto z dzieckiem wspólnie sporządzić listę przyjemności, które będą dla niego dostępne dopiero po wykonaniu obowiązku danego dnia.

Dialog w relacji rodzica z dzieckiem 

Ponadto, warto pamiętać, że dobrze jest uczyć dziecko uczestniczenia w życiu rodzinnym i obowiązkach domowych, aby wzmacniać jego poczucie własnej skuteczności. Pamiętajmy jednak, że nie chodzi o perfekcyjne wywiązywanie się z powierzonych zadań, ale o dialog i uważność w relacji rodzica z dzieckiem. A wszystko dlatego, że to właśnie znaczenie relacji ma swój udział w budowaniu wszechstronnego rozwoju dziecka.

Źródła:

Heininger E. M., Ratey J. J. (2004) W świecie ADHD. Nadpobudliwość psychoruchowa z zaburzeniami uwagi u dzieci i dorosłych. Przeł. I. Sowa. Poznań: Media Rodzina;
Kołakowski A., Pisula A. (2022) SPOSÓB NA TRUDNE DZIECKO. Przyjazna terapia behawioralna. Wydawnictwo GWP;
Zimbardo P. G. (2004) Psychologia i życie, Przeł. E. Czerniawska i in. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN