Podnoszenie noworodka i niemowlaka

Jak podnosić noworodka z łóżeczka czy wózka? Dlaczego prawidłowe podnoszenie niemowlaka i trzymanie go we właściwej pozycji jest tak istotne? Na co zwracać szczególną uwagę przy podnoszeniu noworodka i noszeniu malucha na rękach? Czy podnoszenie niemowlaka pod pachy lub za nóżki do góry to dobry pomysł? Od kiedy można dziecko trzymać w pionie? Przeczytaj nasz poradnik i upewnij się, czy wiesz, jak podnosić i przenosić noworodka czy niemowlaka.

Poród to piękny, ale również niezwykle stresujący moment dla rodziców i dziecka. To ogromna zmiana w życiu całej rodziny, która potrafi zaskoczyć – niezależnie od tego, jak starannie się do niej przygotujemy, zarówno od strony teoretycznej (stosowne lektury), jak i praktycznej (szkoła rodzenia).

Przy pierwszym dziecku zderzenie oczekiwań i wyobrażeń z realiami bywa często prawdziwym szokiem, ale nawet, gdy na świat przychodzi kolejna już pociecha, rodzice nierzadko mierzą się z zupełnie nowymi wyzwaniami, do których nijak nie przystaje doświadczenie zdobyte przy poprzednim dziecku lub dzieciach. Niekiedy zaś może okazać się, że trzeba zweryfikować swoje podejście, uwzględniając aktualne zalecenia i wiedzę medyczną. Sprawdźmy, jak to jest z ważną umiejętnością podnoszenia, trzymania i noszenia najmłodszych maluchów, nie tylko na rękach.

Pielęgnacja noworodka: bez podnoszenia ani rusz 

Pierwsze wspólne miesiące to czas szczególnie troskliwej pielęgnacji niemowlaka:

• karmienie;
• przewijanie;
• mycie;
• ubieranie;
• rozbieranie.

Wszystkie te zabiegi wymagają obracania, podnoszenia np. z łóżeczka, trzymania i noszenia malucha. Wykonując je w umiejętny sposób, przekazujemy dziecku prawidłowe wzorce ruchowe, ważne dla jego rozwoju. Przy wszelkich czynnościach pielęgnacyjnych trzeba brać pod uwagę wiek i możliwości malucha – ułatwia mu to naukę kolejnych umiejętności i pomaga przystosować się do życia w zmieniających się warunkach.

Prawidłowe podnoszenie niemowlaka: dlaczego jest ważne?

Warto najpierw uświadomić sobie, że budowa i proporcje noworodka czy młodszego niemowlaka są inne niż u dorosłego człowieka. Chodzi tu przede wszystkim o główkę, która w stosunku do reszty ciała jest bardzo duża i ciężka. Kręgosłup nowonarodzonego dziecka ma kształt litery C, dlatego pozycja embrionalna jest dla niego najbardziej naturalna – w takiej bowiem przebywało do tej pory najczęściej, jako płód w łonie matki.

Inaczej niż u dorosłego rozkłada się również napięcie mięśniowe noworodka – początkowo maluch ma słaby tułów oraz napięte nóżki i rączki (zaciska piąstki). Zmienia się to z upływem czasu, ponieważ około 3-4 miesiąca życia tułów niemowlaka jest już zwykle bardziej stabilny, a kończyny rozluźnione, dzięki czemu ruchy stają się mniej chaotyczne.

Podnoszenie noworodka: czego nie robić?

Wynikające z wcześniejszego ułożenia płodowego fizjologiczne zaokrąglenie kręgosłupa u noworodka sprawia, że nie powinien być na tak wczesnym etapie rozwoju trzymany w pozycji pionowej. Przy podnoszeniu i noszeniu malucha na rękach w pionie, jego kręgosłup odgina się w sposób nienaturalny, co nie jest dla niego zdrowe.

Podnosząc noworodka z łóżeczka, czyli z pozycji leżącej, nigdy nie ciągniemy go za rączki ani nie łapiemy mocno pod pachy. Podnoszenie niemowlaka pod pachy może spowodować u niego uszkodzenie splotu ramiennego, czyli nerwów i naczyń krwionośnych w okolicach pachy i barku.

Błędem jest ponadto podnoszenie noworodka za nóżki do góry przy zmianie pieluchy. Chwytając za nóżki, pociągamy nierozwinięte jeszcze do końca stawy biodrowe do góry, co może negatywnie wpłynąć na ich dalszy, prawidłowy rozwój.

Jak podnosić noworodka i niemowlaka?

Prawidłowe podnoszenie noworodka i młodszego niemowlaka wymaga przestrzegania kilku ważnych zasad:

1. Położenie dziecka zmieniamy w taki sposób, żeby wiedziało, co się dzieje –  powinno obserwować zmieniające się otoczenie, widzieć oddalające czy przybliżające się twarze i przedmioty.
2. Zbyt szybkie podnoszenie malucha do góry nie jest wskazane – nagła zmiana pozycji wywołuje u niego duży stres i może zakłócić funkcjonowanie błędnika.
3. Dziecko podnosimy i opuszczamy bokiem do podłoża.
4. W każdej pozycji i przy każdej czynności głowa jest najwyższym punktem ciała dziecka. Podnosząc malucha, główkę unosimy najpierw, zaś kładąc dziecko – opuszczamy ją na końcu.
5. Obracając dziecko, pamiętajmy, aby robić to raz przez prawy, a raz przez lewy bok, podobnie z noszeniem raz na prawej, raz na lewej ręce, czy układaniem raz na jednej, raz na drugiej stronie.
6. W każdej pozycji, w jakiej układamy malucha, obie rączki powinny znajdować się z przodu, przed twarzą, swobodne, a przynajmniej jedna nóżka – ugięta w biodrze i kolanie.

Gdy niemowlę nie trzyma jeszcze stabilnie główki, aby podnieść go do góry, wsuwamy rękę między jego nóżki, pod plecki i przesuwamy ją dalej, pod główkę. Następnie obracamy maluszka na bok, „owijając” go wokół swojej ręki. Przy unoszeniu do góry, drugą ręką asekurujemy jego ciało, podpierając plecy. Teraz możemy ułożyć noworodka poziomo, w pozycji tzw. „fasolki”, z główką w zagłębieniu łokcia.

Jak podnosić noworodka krok po kroku?

Noszenie niemowlaka w pionie: im później, tym lepiej

Maluchów, które nie trzymają stabilnie główki (czyli do 3-4 miesiąca życia), nie należy trzymać w pozycji pionowej. W późniejszym wieku lepiej również zachować ostrożność, ponieważ w pionie trudniej dziecku utrzymać stabilność, zaś częste odchylanie skutkuje napinaniem mięśni pleców i szyi.

Pamiętajmy, że dopóki malec nie potrafi samodzielnie utrzymać główki, trzeba podnosić go bardzo ostrożnie i uważnie. Nie należy trzymać noworodka za tył głowy, przyciskając go do siebie, ponieważ w ten sposób stymulujemy dziecko do pozycji odgięciowej. Tak samo zareaguje maluch, którego dotykamy, głaszczemy po karku.

Wady postawy czy wzmożone napięcie mięśniowe to tylko niektóre skutki noszenia dziecka w pionie – nie tylko malucha w okresie noworodkowym, ale również starszego niemowlaka.

Jak prawidłowo nosić dziecko?

Prawidłowe podnoszenie i trzymanie noworodka wymaga skupienia, delikatności i czułego dotyku. Dziecku i rodzicowi musi być wygodnie, a jednocześnie powinni czuć się swobodnie. Ze względu na nieproporcjonalnie ciężką główkę oraz mało stabilny tułów, bardzo ważne jest, aby:

• zapewnić dziecku odpowiednie podparcie;
• stale kontrolować jego pozycję – dbając przy tym, aby rączki i nóżki nie zwisały bezwładnie;
• sprawdzać, czy tułów oraz główka są ułożone wzdłuż jednej osi.

Noszenie noworodka w pozycji „fasolki”

Najbardziej znany i najczęstszy sposób noszenia noworodka to tzw. „fasolka”. W tej pozycji ciało malucha jest ułożone poziomo, a główka spoczywa w zagłębieniu naszego łokcia. Możliwe są oczywiście pewne modyfikacje, np. ułożenie niemowlaka skosem lub z pleckami przylegającymi do naszego łokcia. Gdy dziecko trochę podrośnie, możemy oprzeć jego głowę nieco wyżej, o nasze ramię. Taka pozycja ułatwia im obserwację otoczenia, co sprawia, że mniej się nudzą i łatwiej je uspokoić. Nosząc dziecko bokiem, można zbliżyć jego główkę do skroni, aby lepiej ją chronić.

Jak nosić noworodka na barku?

Dziecko układamy w pozycji „bark na barku”, a jego rączki przekładamy na nasze plecy. Podtrzymujemy pupę na swojej klatce piersiowej. Nie ma potrzeby trzymania główki malucha, a zwłaszcza – uwaga – dotykania jego karku. Możemy za to włożyć kciuk pod pachę dziecka, aby zabezpieczyć pozycję jego tułowia. Ruchy głową wykonywane przez dziecko w tej pozycji mogą wydawać się gwałtowne i niebezpieczne, ale nie stanowią dla niego zagrożenia.

Jak trzymać noworodka na kolanach?

Malucha możemy również w różny sposób układać na swoich kolanach: na brzuszku w poprzek nóg, na pleckach lub na boku, między udami rodzica. Dobrą pozycją jest tzw. kołyska: trzeba usiąść wygodnie i położyć maleństwo na swoich udach, z główką opartą na kolanach – tak, aby patrzyło w naszą stronę.

Kolana rodzica mogą być również pomocne, jeśli chcemy, aby niemowlęciu ,,się odbiło”. Zamiast na barku, układamy wówczas dziecko w poprzek na naszych kolanach, aby pośladkami „siedziało” na jednym naszym udzie, a klatką piersiową opierało się o drugie, mając rączki przełożone do przodu. Możemy manipulować ustawieniem naszych nóg  – tak, aby dziecko znajdowało się bardziej pionowo. W tej pozycji możemy ułożyć dziecko do odbicia po karmieniu, ponieważ nie uciskamy brzuszka.

Co może nas zaniepokoić? 

Podnosząc czy kładąc niemowlę w różny sposób, uważnie obserwujmy, jak się porusza i zachowuje. Szczególną uwagę powinniśmy zwrócić na:

• brak symetrii, gdy dziecko leży na plecach, np. układanie główki tylko na jedną stronę;
• odchylanie główki maleństwa do tyłu (można to zaobserwować szczególnie podczas leżenia na boku);
• silne zaciskanie piąstek;
• niepodejmowanie prób podnoszenia nóżek do góry;
• nieprawidłowe pełzanie, np. odpychanie się za pomocą jednej kończyny.

Gdy zaobserwujemy którykolwiek z wymienionych objawów, jak najszybciej skonsultujmy się z lekarzem rodzinnym.

Fotelik nie służy do noszenia dziecka

Na marginesie omawiania sposobów podnoszenia, trzymania i układania niemowlęcia w różnych pozycjach, warto przestrzec przed noszeniem ich w fotelikach samochodowych. Prawidłowo dobrany do wieku i rozmiarów dziecka oraz posiadający atesty bezpieczeństwa fotelik to podstawa, ale kluczowe jest używanie go zgodnie z przeznaczeniem.

Niestety, rodzice często nie mają świadomości negatywnych skutków, na które narażone jest niemowlę, które spędza kilka godzin dziennie unieruchomione w foteliku (podczas zakupów, czy spacerów). Do prawidłowego rozwoju maluch potrzebuje swobody ruchów.  Dlatego należy unikać sytuacji, w których dziecko zbyt długo przebywa w foteliku (poza samochodem) lub zabierać ze sobą gondolę. Z kolei podczas długiej jazdy samochodem zalecane jest robienie przerw co 1,5-2 godziny, aby pozwolić dziecku poleżeć na płaskim podłożu przez ok. 20-30 min.

Czuły dotyk buduje więź z dzieckiem

Noszenie, przytulanie, okazywanie czułości noworodkowi i niemowlęciu jest ważne dla budowania więzi emocjonalnej między rodzicem a dzieckiem, wzmacnia poczucie bezpieczeństwa i stanowi ważny aspekt jego rozwoju. Dziecko nie wymaga stałego noszenia – to zawsze kwestia bardzo indywidualna (niektóre dzieci ciągle się tego domagają, inne zaś niekoniecznie). Zawsze jednak warto nosić maleństwo w sposób prawidłowy, dopasowany do jego wieku i potrzeb.