Jak przygotować dziecko na rodzeństwo?

Narodziny nowego członka rodziny to szczególny moment zarówno dla rodziców, jak i dla ich już będących na świecie dzieci. Wszystko się wówczas zmienia w życiu rodzinnym – nie tylko cała codzienność, ale i sposób myślenia i zachowania. Co zrobić, aby umożliwić domownikom, zwłaszcza tym najmłodszym, oswojenie się z powiększeniem rodziny? Jak powiedzieć dziecku, że będzie miało młodszą siostrę lub brata? Poniżej znajdziesz porady i wskazówki psychologa, które podpowiedzą Ci, jak przygotować dziecko na rodzeństwo.

Wiadomość o pojawieniu się kolejnego potomka niesie ogromny ładunek emocjonalny, którym rodzice będą musieli należycie pokierować. Emocje dziecka będą powstawały wraz ze  zmianami pojawiającymi się kolejno po sobie – zarówno w organizacji dnia codziennego, jak i w uczuciach. Jeśli dzieci zaakceptują nową sytuację, większa będzie szansa na ich niezachwiany spokój wewnętrzny. Do tego potrzebny jest jednak ogrom wsparcia rodziców. Wiedząc, jak przygotować dziecko na przyjęcie rodzeństwa, mamie i tacie będzie na pewno łatwiej.

Jak powiedzieć dziecku, że będzie miało rodzeństwo?

Aby przygotować dzieci na narodziny rodzeństwa, musimy zacząć od przekazania im tej radosnej informacji. Powinna ona być skierowana do dziecka bezpośrednio od mamy i taty, a nie pojawić się w sposób przypadkowy z ust osoby trzeciej, np. od babci, znajomych. Ważna jest rozmowa z dzieckiem w bezpiecznej atmosferze, w spokoju, bez wydzielonego limitu czasowego, tak, by mieć czas na odpowiedź, na wszystkie dziecięce pytania, które pewnie się pojawią. Może być ich sporo, szczególnie u najmłodszych dzieci lub jedynaków. Należy otwarcie z nimi rozmawiać, rozwiewając wszystkie wątpliwości.

Budowanie pozytywnego przekazu

Dobrze wygląda dla dziecka perspektywa maluszka w domu. Snuje ono wraz z informacją o siostrze lub braciszku, plany nt. przyjaciela do zabawy, który od pierwszych chwil w domu, będzie układać klocki lub bawić się domkiem dla lalek czy samochodami. Dziecko należy uprzedzić, że na początku noworodek potrzebuje dużo opieki i sporo czasu minie, zanim będzie gotowy do wspólnych zabaw i realizacji planów. Starsze dzieci powinny dowiedzieć się, że niemowlę może płakać, dużo spać, nie potrafi samodzielnie chodzić, ani nawet samodzielnie siedzieć.

Dzieciom potrzebne jest zobrazowanie sytuacji, że każde niemowlę potrzebuje szczególnej opieki – noszenia na rękach, karmienia, usypiania w bliskim kontakcie z mamą. Zanim pojawi się zazdrość u starszaka, by pomóc mu w oswojeniu sytuacji narodzin rodzeństwa, można korzystać z opowieści o tym, jak to one właśnie były na takim etapie, uwiarygodniając wypowiedź albumem ze zdjęciami z tego okresu.

Jak wspólnie przygotować się do pierwszego spotkania?

Oprócz mentalnego przygotowania się do narodzin przez mamę, tatę, trzeba brać pod uwagę, że dziecko również potrzebuje się nastawić. Zastanowieniem niech będzie nawet refleksja nad zmianami technicznymi i logistycznymi dotyczącymi przestrzeni domowej. U dzieci starszych dobrze byłoby tworzyć otwartą postawę, włączając ich w proces przygotowań. To dobry moment, by dzieci poczuły, że ich zdanie jest ważne w tej sytuacji. Jak przygotować dziecko na nowe potomstwo, włączając je w aktywności związane z organizacją czasu narodzin?

Starsze dzieci mogą uczestniczyć w :

• Wyborze imienia dla rodzeństwa, która przybierze formę debaty,
• W urządzaniu pokoju (wybór kolorów ścian, mebli, dekoracji), kącika w już istniejącym pokoju starszego dziecka,
• Kompletowaniu wszelkich przyborów dla dziecka,
• Zmiany w uczuciach i emocjach pojawiających się również u dorosłych, można zobrazować zmianami w ciele mamy – zachęcając dzieci, by położyły ręce na brzuchu, aby poczuły kopanie i lepiej rozumiały co wzrusza mamę,
• Można nucić, wraz z mamą pierwsze kołysanki malutkiemu dziecku, dzięki czemu już w tym okresie istnieje możliwość na nawiązania kontaktu z rodzeństwem, co z pewnością sprzyjać będzie budowaniu dalszych relacji,
• Również zdjęcia z badań USG dają realny obraz, pozwalają obserwować, jak maleństwo rośnie i przyglądać się temu, o kim rodzice mówią. Obserwowanie wyraźnych ruchów maleństwa w brzuchu mamy, może sprawiać, że maleńkie dziecko stanie się bardziej namacalne.

Nie za dużo na raz 

W okresie oczekiwania na rodzeństwo należy unikać wszelkich dużych zmian u dzieci, dotyczących ich życia codziennego. Pojawienie się maluszka w domu to szereg nowości pojawiających się jedna po drugiej. Wysyłanie do żłobka, odzwyczajanie od smoczka, rezygnacja z noszenia pieluchy, to nie najlepsze pomysły w tym okresie. Warto wstrzymać się z innowacyjnymi rozwiązaniami, aby dzieci miały przestrzeń do przyjęcia nowej rzeczywistości, oswojenia się z nową sytuacją w domu.

Za dużo zmian w jednym czasie, może przyczynić się do zaburzenia bezpieczeństwa dziecka i wzrostu niepokoju nt. koniecznych procesów adaptacyjnych do nowych spraw w życiu rodzinnym.

„Nowe dziecko” w domu

Czas zbliżania się przyjścia na świat rodzeństwa, należy uprzedzić rozmową z dziećmi, jak te dni będą wyglądały. Należy poinformować, że mama będzie musiała na jakiś czas opuścić dom, aby w szpitalu, urodzić brata/siostrę pod opieką lekarzy. W tym okresie rodzice powinni zapewnić dzieciom dodatkową opiekę, korzystając z pomocy babci lub cioci. Pojawi się zapewne potrzeba ukojenia dziecięcych emocji, objęcia dziecka należytą uwagą i przygotowanie go na powitanie rodzeństwa w domu.

Na początku chwile z noworodkiem mogą przynieść dziecku entuzjazm, radość, podekscytowanie, ciekawość, troskę i miłość, a wraz z nimi również emocje pełne skrępowania, zawstydzenia, zdystansowania, zazdrości, lęku, złości lub niechęci. Idealnie byłoby regularnie odpowiadać na pojawiające się odczucia i emocje dziecka. Będą bowiem zmieniały się i z czasem pojawią się zarówno te pozytywne, jak i te negatywne.

By dzieci mogły poradzić sobie z tą sytuacją, należy stale okazywać im zrozumienie i akceptację. Zachęcanie do bliskiego kontaktu z noworodkiem jest wskazane, ale nie przyniesie niczego dobrego, jeśli podjęcie go nie wypłynie ze szczerych chęci samego dziecka. Nie wolno zmuszać do niczego, na co dzieci nie czują się gotowe, np. przytulenie czy głaskanie. Na wszystko jest odpowiednia chwila, a dla każdego dziecka jest ona kwestią indywidualną, wynikającą z osobistych potrzeb i umiejętności.

„Nie jestem już potrzebny!”

Mimo przygotowań i wzorowej postawy rodziców nadejście „nowego” dziecka może wywołać trudne stany emocjonalne u dzieci. Uczucia pojawiające się w wyniku zmiany, mogą być różne. Dziecko może myśleć, że rodzice już go nie kochają, może pojawić się w nim pytanie – po co rodzicom kolejne dziecko, myśl o byciu niepotrzebnym. Dziecko może czuć w sobie złość i gniew, okazując je rodzicom i małemu baratu, siostrze.

Jak zająć się trudnymi emocjami dzieci?

• Wyrażaj, że je dostrzegasz. Trudno jest dzielić się rodzicami z kimkolwiek – ich uwagą oraz czasem. Istotną kwestią jest to, by nie dać dzieciom odczuć, że wraz z pojawieniem się rodzeństwa same coś tracą na zawsze.
• Pomagaj w oswajaniu emocji – rodzic powinien nazywać wszystkie pojawiające się stany.
• Okazuj akceptację i zrozumienie – to co czuje dziecko jest zupełnie naturalne.
• Staraj się oswajać pojawiające się lęki.
• Dawaj dziecku nadal swoją obecność i wsparcie. Rodzic musi znaleźć czas tylko dla starszych dzieci, np. gdy noworodek śpi lub drugi rodzic się nim zajmuje. Kontynuacja zasad, np. czytanie książek na dobranoc, pozwoli starszemu dziecku przekonać się, że rodzic nie rezygnuje z dotychczasowych wspólnych umów, że nadal obowiązują.
• Wprowadzanie nowych rytuałów do dnia codziennego – zachęcanie do pomocy przy maluchu, ale nie wolno do tego przymuszać (można poprosić o podanie pieluszki lub smoczka).
• Osoby, które będą odwiedzały rodzinę, można poprosić, by pamiętały o starszych dzieciach, okazywały im uwagę. Dzięki temu poczują się dostrzeżone i ważne.

„Ja też jestem małym dzieckiem”

Niektóre dzieci mogą przejawiać zachowania regresyjne, czyli zachowania wcześniejszych okresów rozwojowych. Dziecko starsze chce ponownie używać smoczka, pić z butelki lub zbliżać się do piersi mamy. Dzieje się tak, ponieważ zauważa jak brat/siostra ma uwagę rodziców i otrzymuje bezgraniczną opiekę z ich strony. Chcąc więc zaznaczyć, że niemowlę nie zajęło zaszczytnego miejsca, starszak chce udowodnić, że przecież on też nadal jest mały i też tego wszystkiego potrzebuje.

Rodzic musi wykazywać się cierpliwością i zrozumieniem, nie może krytykować ani zawstydzać dziecka. Przy niemowlęciu łatwo pomyśleć o pierwszym dziecku, jako o tym starszym, podczas gdy ono nadal potrzebuje uwagi, ciepła, przytulenia, niezależnie od wieku, w którym się znajduje. Dbając o więź i komfort psychiczny rodziny, w codziennej komunikacji, warto podkreślać zalety płynące z bycia starszym bratem lub siostrą.

• Okazywanie dumy i dostrzeganie każdego sukcesu rozwojowego u starszego dziecka.
• Głośne wyrażanie podziwu dla nowych umiejętności, mówienie o urośnięciu o kolejne centymetry.
• Kierowanie uwagi na starsze dziecko i budowanie w ten sposób świata ważnych dla niego przeżyć.
• Mama i tata powinni dawać swoim dzieciom dużo uwagi i czułości – one nadal potrzebują i chcą być pewne jak bardzo są kochane.

Postawa rodziców a przyszłe relacje rodzeństwa

Rodzice chcą, aby dzieci, rodzeństwo w przyszłości, było ze sobą związane, było dla siebie wsparciem i darzyło się dobrymi, głębokimi uczuciami. Życie dzieci na przestrzeni lat może różnie się ułożyć. Postawa rodziców wobec każdego dziecka będzie miała wpływ na kształt przyszłych rodzinnych relacji. Od rodziców zależy w dużej mierze to, czy rodzeństwo będzie ze sobą stale rywalizować o czas i uwagę, czy też będzie pewne, że zajmuje specjalne miejsce w sercu mamy i taty. Wychowanie jednego dziecka, jak i dwójki, i więcej potomstwa, to ogromna rodzicielska praca, łącząca w sobie miłość i zaangażowanie. Oczywiste jest, że rodzic spotyka wiele trudności i popełnia błędy. Wartościowe jest jednak, że bycia rodzicem uczymy się przez całe życie.

Mamo, Tato! Bądźcie dla swoich dzieci ludźmi, którzy spajają i łączą zamiast dzielić. Przyciągajcie dzieci, zamiast odpychać. Wspierajcie dzieci, zamiast oceniać. Bądźcie najzwyczajniej w świecie kimś, kto kocha i okazuje to w każdej chwili i na każdym etapie życia dzieci.