Chudnięcie w ciąży: jakie mogą być przyczyny?

Chudnięcie w ciąży to temat, który budzi wiele wątpliwości wśród przyszłych mam, którym ciąża kojarzy się wyłącznie z przybieraniem na wadze. Chudnięcie w ciąży w 1 trymestrze – dlaczego może się pojawić, czy powinno budzić niepokój? A co z chudnięciem w ciąży przy nadwadze – czy kobietom zaleca się diety odchudzające?

Czy dieta cukrzycowa w ciąży może powodować chudnięcie? W tym artykule poruszamy temat chudnięcia, które może wystąpić w ciąży.

Chudnięcie w ciąży: czy to możliwe, zwłaszcza przy nadwadze? 

Zanim w ogóle poruszymy temat chudnięcia w ciąży (także przy nadwadze) należy, choć w podstawowy sposób, nakreślić zagadnienie przybierania na wadze w trakcie ciąży.

Przyrosty masy ciała ciężarnej nie są równomierne przez cały okres ciąży: w 1 trymestrze są najmniejsze, natomiast zwiększają w 2 i 3 trymestrze [1].

Niektóre przyszłe mamy, zmagające się z nadwagą i otyłością na forum przyznają, że ginekolog zalecił im nieznaczne schudnięcie w ciąży – dlaczego? Zalecane przyrosty masy ciała u kobiety ciężarnej (GWG, ang. gestational weight gain) są powiązane wyjściowym BMI, które ginekolog wylicza podczas pierwszej wizyty.

Dla ciąży pojedynczej, zalecane przyrosty masy ciała u kobiety w poszczególnych trymestrach ciąży wynoszą odpowiednio [1]: 

Jak widać, u kobiet z nadwagą i otyłością przyrosty masy ciała powinny być najmniejsze. U ciężarnych z otyłością II i III stopnia (BMI > 35) lekarz prowadzący ciążę może jednak zalecić kobiecie nieznaczne schudnięcie lub utrzymanie masy ciała w ciąży. Takie zalecenia lekarz wydaje indywidualnie, dopasowując je m.in.: do BMI, ewentualnych chorób współistniejących oraz oceny ryzyka ciążowego u pacjentki [1].

U kobiet z nadwagą i otyłością specjaliści najbardziej zalecają zmianę stylu życia i schudnięcie jeszcze przed zajściem w ciążę [2]. Takie zalecenia mają znaczenie nie tylko dla powodzeń zajścia w ciążę (otyłość zmniejsza płodność), ale również zmniejsza ryzyko powikłań wczesnego rozwoju zarodka.

Dlaczego u niektórych kobiet w 1 trymestrze ciąży może wystąpić chudnięcie?

Szacuje się, że niemal u 50-80% ciężarnych występują nudności i wymioty, przy czym najczęściej w 1 trymestrze ciąży [1]. Z powodu zaburzeń apetytu w tym okresie oraz wybiórczej niechęci pokarmowej, u niektórych kobiet obserwuje się nieznaczne chudnięcie w 1 trymestrze ciąży.

Utrata masy ciała w ciąży, zwłaszcza przy współistniejących wymiotach, zawsze powinna być skonsultowana z lekarzem prowadzącym ciążę. Najczęściej nie jest powodem do niepokoju, ale w skrajnych sytuacjach może wymagać hospitalizacji z zastosowaniem leków przeciwwymiotnych, nawodnieniem dożylnym i stałą kontrolą parametrów biochemicznych pacjentki.

Gdy kobieta spodziewa się dziecka, często decyduje się także bardziej o siebie zadbać, w szczególności pod kątem zdrowego odżywiania. Na forum wiele kobiet przyznaje, że zmiana diety na zdrowszą, spowodowała u nich nieznaczne chudnięcie w ciąży, szczególnie przy nadwadze lub otyłości.

Zgodnie z zaleceniami, ciężarna powinna odżywiać się w sposób zdrowy i różnorodny, dostarczając sobie minimum 2000 kcal/dobę, jednak dokładne zalecenia odnośnie dziennej podaży kalorii w ciąży, są zależne m.in.: od wyjściowego BMI ciężarnej i należy porozmawiać o nich z lekarzem prowadzącym ciążę [1].

Chudnięcie w ciąży przy nadwadze, odchudzanie się w 1, 2 lub 3 trymestrze: czy to dobry pomysł?

Ciąża najczęściej nie jest odpowiednim czasem na wprowadzenie diet redukcyjnych, mających na celu obniżenie masy ciała. Niedobory kaloryczne oraz niewystarczająca podaż substancji odżywczych, zwłaszcza w I trymestrze ciąży, mogą negatywnie wpłynąć na rozwój płodu [4]. Jeśli kobieta nie wie, ile kalorii powinna spożywać i jak skomponować dla siebie zdrową dietę w ciąży, powinna porozmawiać o tym ze swoim ginekologiem oraz z doświadczonym dietetykiem.

W kontekście nadmiernej dbałości o sylwetkę w ciąży, należy także wspomnieć o pregoreksji, czyli tzw. anoreksji ciążowej. To zaburzenie odżywiania może dotknąć kobietę na każdym etapie trwania ciąży i być przyczyną nadmiernego chudnięcia.

Kiedy w drugim i trzecim trymestrze ciąży apetyt wraca, mdłości stopniowo ustępują i brak przyrostu wagi/chudnięcie zastępują dodatkowe kilogramy, ciężarna powinna pamiętać, aby m.in.:

• jeść dla dwojga, a nie za dwoje;
• odżywiać się w sposób zdrowy i różnorodny;
• przestrzegać zalecanej przez lekarza i/lub dietetyka dziennej podaży kalorii;
• być aktywną w ciąży – o ile lekarz prowadzący ciążę nie widzi przeciwwskazań, ciężarnej zaleca się codzienną, umiarkowaną aktywność fizyczną np. spacery, jogę dla kobiet w ciąży, pływanie.

Dieta cukrzycowa w ciąży i chudnięcie: czy taka sytuacja zawsze jest powodem do niepokoju?

Jeśli u ciężarnej rozpoznaje się cukrzycę ciążową, lekarz prowadzący ciążę kieruje pacjentkę do poradni diabetologicznej, gdzie ciężarna dostaje szczegółowe zalecenia m.in. dotyczące diety. Na forum kobiety często pytają o dietę cukrzycową: jakie są podstawowe zalecenia, czemu u niektórych kobiet w ciąży, na diecie cukrzycowej obserwuje się chudnięcie? 

Przede wszystkim sposób odżywiania ciężarnej z cukrzycą powinien zabezpieczyć wszystkie potrzeby rozwijającego się płodu, równocześnie nie powodując u kobiety wahań poziomu cukru we krwi [3]. W przypadku cukrzycy ciążowej zaleca się dietę o niskim indeksie glikemicznym (IG < 55) oraz spożywanie około 6 niewielkich, prawidłowo zbilansowanych posiłków [1].

Zapotrzebowanie kaloryczne wylicza się indywidualnie, dopasowując je m.in.: do wyjściowego BMI ciężarnej, stylu życia oraz poziomu aktywności fizycznej [3].

Chudnięcie na diecie cukrzycowej w ciąży

Dlaczego niektóre ciężarne tracą na wadze lub utrzymują stałą masę ciała, pomimo wzrostu płodu, stosując się do zaleceń dietetycznych z poradni diabetologicznej?

Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku kobiet, które przed zajściem w ciążę odżywiały się w sposób niezdrowy i nie były aktywne fizycznie. Nowy, zdrowszy styl życia najczęściej powoduje utrzymanie dotychczasowej masy ciała, jak również może powodować u kobiety chudnięcie na diecie cukrzycowej w ciąży.

Warto pamiętać również o tym, że istnieje szereg chorób internistycznych, które wpływają na masę ciała niezależnie od ciąży, a w tym okresie mogą zostać rozpoznane, począwszy od zaburzeń endokrynologicznych, przez choroby wątroby i przewodu pokarmowego, aż po choroby nowotworowe. Dlatego wszelkie wahania wagi w ciąży należy zgłosić swojemu lekarzowi prowadzącemu, a dodatkowe niepokojące objawy szczegółowo omówić.

Źródła:

Żywienie kobiet w okresie ciąży – teoria i praktyka, Instytut Matki i Dziecka, Zakład Żywienia, Warszawa 2021, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, str. 56-58; 68; 82-90 [dostęp z dnia 19.06.2023], Tabela 5, str. 58: https://1000dni.pl/sites/default/files/guides/poradnik-zywienie-kobiet-w-okresie-ciazy-teoria-i-praktyka.pdf;
Amy Flick, MD, Raul Artal, MD, Otyłość a przyrost masy ciała podczas ciąży, Ginekologia po Dyplomie 2013; 15 (5): 40-47;
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, 2017, tom 3, suplement A;
Kubaszewska S., Sioma-Markowska U., Machura M., Krawczyk P., Kanabrocka A., Zaburzenia odżywiania w ciąży – pregoreksja, GinPolMedProject 2 (24) 2012