Nowe przepisy 2025 i dodatkowy urlop macierzyński: ile trwa, kto może skorzystać?
Narodziny dziecka to zawsze niezwykłe wydarzenie, pełne radości i nadziei, ale gdy na świat przychodzi wcześniak lub noworodek wymagający długiej hospitalizacji, początkową euforię często zastępuje lęk i niepewność. Do tej pory czas spędzony w szpitalu przy inkubatorze skracał cenny urlop macierzyński, odbierając rodzicom możliwość celebrowania powrotu do domu i spokojnej opieki nad maluszkiem. Na szczęście, to się zmienia!
Nowa era wspierania rodziców: kiedy i dla kogo dłuższy urlop macierzyński?
Od 19 marca 2025 roku polskie przepisy otwierają nowy rozdział wsparcia dla rodziców wcześniaków i dzieci hospitalizowanych po narodzinach. Jeszcze niedawno prawo nie przewidywało odrębnych rozwiązań dla rodziców dzieci urodzonych przedwcześnie/hospitalizowanych zaraz po porodzie – okres spędzony z dzieckiem w szpitalu automatycznie skracał podstawowy urlop macierzyński.
Dłuższy urlop macierzyński: kto może skorzystać z tego rozwiązania?
Gruntowną zmianę odczują nie tylko matki i ojcowie biologiczni, ale także opiekunowie prawni, rodziny zastępcze (z wyłączeniem tzw. zawodowych rodzin zastępczych) oraz rodzice adopcyjni. Co ważne, nowelizacja obejmuje szeroki krąg uprawnionych, w tym osoby objęte dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, a nawet rodziców niezatrudnionych, korzystających ze świadczenia rodzicielskiego.
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zadbało również o grupy zawodowe regulowane odrębnymi przepisami, takie jak nauczyciele, żołnierze zawodowi oraz funkcjonariusze wielu służb, m.in. Policji, Straży Pożarnej, Straży Granicznej czy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Rozszerzono także uprawnienia dla rolników, którym wydłużono zasiłek macierzyński wypłacany przez KRUS.
Czas to skarb: Jak obliczyć długość dodatkowego urlopu macierzyńskiego?
Nowe przepisy mają na celu oddać rodzicom to, co najcenniejsze – czas, który mogą spędzić ze swoim dzieckiem po powrocie ze szpitala. Czas trwania dodatkowego urlopu macierzyńskiego jest precyzyjnie określana na podstawie kilku czynników:
- Tygodnia ciąży, w którym urodził się maluszek,
- Masy urodzeniowej dziecka,
- Okresu jego hospitalizacji po narodzinach.
Dodatkowy urlop przysługuje w systemie „tydzień za tydzień”. Oznacza to, że za każdy pełny tydzień, który dziecko spędziło w szpitalu, rodzice zyskują dodatkowy tydzień urlopu. Co więcej, okresy hospitalizacji są sumowane, a niepełne tygodnie zaokrąglane są w górę do pełnego tygodnia, co jest korzystnym rozwiązaniem dla rodziców.
W przypadku ciąż mnogich pod uwagę brana jest masa ciała dziecka o najniższej masie urodzeniowej oraz czas hospitalizacji dziecka, które przebywało w szpitalu najdłużej.
Możliwe scenariusze: 8 czy 15 tygodni dodatkowego urlopu macierzyńskiego?
Wymiar dodatkowego urlopu zależy od konkretnej sytuacji urodzeniowej dziecka:
🔹 Jeśli dziecko przyszło na świat przed 28. tygodniem ciąży lub z wyjątkowo niską masą urodzeniową, poniżej 1000g, rodzicom przysługuje prawo do maksymalnie 15 tygodni dodatkowego urlopu (wystarczy spełnić jeden z tych warunków).
Przykład: „Pani Klara urodziła dziecko w 27. tygodniu ciąży z wagą 950g. Maluszek przebywał w szpitalu 10 tygodni. W tej sytuacji Pani Klara będzie miała prawo do 10 tygodni uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, maksymalnie do 15 tygodni.”.
🔹 Rodzice wcześniaków urodzonych po 28., a przed 37. tygodniem ciąży, jeśli maluch ważył ponad 1000 g, mogą skorzystać maksymalnie z 8 tygodni dodatkowego urlopu (oba kryteria muszą być spełnione).
🔹 Do 8 tygodni urlopu także dla dzieci hospitalizowanych, urodzonych w terminie: Jeśli dziecko urodzone po ukończeniu 37. tygodnia ciąży (czyli tzw. „dziecko urodzone o czasie”) wymaga hospitalizacji, również przysługuje dodatkowy urlop. Warunkiem jest fakt, że pobyt w szpitalu trwa co najmniej 2 kolejne dni i rozpoczyna się w okresie od 5. do 28. dnia po porodzie. Każdy pełny tydzień jego pobytu w szpitalu w tym czasie oznacza dodatkowy tydzień urlopu macierzyńskiego dla rodziców (maksymalnie do 8. tygodnia życia maluszka).
Przykład: „Chłopczyk urodził się w 38. tygodniu ciąży. Ze względu na problemy zdrowotne, przebywał w szpitalu od 7. do 28. dnia życia, co dało 3 pełne tygodnie hospitalizacji. W tej sytuacji rodzice będą mieli prawo do 3 tygodni uzupełniającego urlopu macierzyńskiego.”.
Spokój finansowy: Ile wyniesie zasiłek za dodatkowy urlop macierzyński?
Jedną z kluczowych zalet wprowadzonych zmian jest gwarancja pełnego wsparcia finansowego dla rodziców. Miesięczny zasiłek za okres uzupełniającego urlopu macierzyńskiego wyniesie 100 procent podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego. Oznacza to, że rodzice mogą skupić się na opiece nad dzieckiem, nie martwiąc się o utratę dochodów w tym trudnym okresie. Dla wspomnianych wcześniej funkcjonariuszy służb mundurowych oznacza to zachowanie pełnego uposażenia.
Rekomendowane produkty
Położna, Ekspertka ds. opiniowania produktów użytkowych w Instytucie Matki i Dziecka
Dłuższy urlop macierzyński: Jak złożyć wniosek?
Aby skorzystać z dłuższego urlopu macierzyńskiego, kluczowe jest dopełnienie kilku formalności. Prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego i zasiłku jest dobrowolne, co oznacza, że rodzice sami decydują, czy chcą z niego skorzystać.
🔹 Wniosek jest niezbędny
Musisz złożyć odpowiedni wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). W przypadku pracowników wniosek składa się do pracodawcy. Forma wniosku: papierowa lub on-line.
🔹 Kiedy złożyć wniosek
Najlepiej zrobić to przed końcem podstawowego urlopu macierzyńskiego. Dla pracowników, termin ten wynosi co najmniej 21 dni przed planowanym zakończeniem standardowego urlopu macierzyńskiego. Pracodawca nie może odmówić udzielenia tego urlopu.
🔹 Ważne dla przepisów przejściowych
Jeśli Twoje dziecko urodziło się przed 19 marca 2025 r., a w tym dniu nadal masz prawo do urlopu macierzyńskiego, wniosek o uzupełniający urlop musisz złożyć najpóźniej w ostatnim dniu trwania podstawowego urlopu macierzyńskiego.
🔹 Niezbędne dokumenty
Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie wydane przez szpital, które potwierdzi okres pobytu dziecka w szpitalu oraz tydzień ciąży, w którym się urodziło, lub jego masę urodzeniową. W niektórych przypadkach ZUS lub pracodawca mogą poprosić również o inne zaświadczenia wynikające z obowiązujących przepisów dotyczących urlopów rodzicielskich.
🔹 Jednorazowe wykorzystanie
Uzupełniający, tzw. dłuższy urlop macierzyński jest udzielany jednorazowo i nie podlega dzieleniu na części. Co więcej, musi być wykorzystany bezpośrednio po zakończeniu podstawowego urlopu macierzyńskiego.
🔹 Aktualizacja wniosków
Jeśli rodzic wcześniej zawnioskował o urlop macierzyński i rodzicielski w jednym formularzu, a teraz planuje skorzystać z dodatkowego urlopu, trzeba będzie zmienić datę rozpoczęcia urlopu rodzicielskiego.
Dłuższy urlop macierzyński – wsparcie na trudny początek
Nowe przepisy to ważny krok w stronę lepszego systemu wsparcia dla rodzin z dziećmi wymagającymi szczególnej opieki. Choć pojawiają się pewne wątpliwości – m.in. dotyczące rygorystycznych terminów i dokumentacji – sama możliwość skorzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego to ogromna ulga. To realna pomoc, która pozwala rodzicom spędzić więcej czasu z dzieckiem po trudnym okresie hospitalizacji.
Warto znać swoje prawa i wykorzystać je w pełni, bo czas z maluszkiem w pierwszych tygodniach życia jest naprawdę bezcenny.
