Zgrzytanie zębami w nocy u dziecka: jakie mogą być przyczyny?

Zgrzytanie zębami u dziecka w nocy, zwykle budzi u rodziców duży niepokój i chęć jak najszybszego znalezienia przyczyny takiego zachowania. Czy częste bóle głowy lub ucha mogą mieć u dziecka 6-letniego związek ze zgrzytaniem zębami w nocy? Dlaczego dziecko zgrzyta zębami przez sen? Czy przyczyną mogą być robaki, pasożyty bytujące w organizmie? 

W tym artykule przedstawiamy podstawowe i zarazem najważniejsze informacje na temat zgrzytania zębami przez sen u dzieci. Jakie są u dziecka najczęstsze przyczyny zgrzytania zębami przez sen?

Zgrzytanie zębami u dziecka w nocy: jak się objawia? Czym jest bruksizm senny?

Dziecko zgrzyta zębami przez sen, mimowolnie rusza żuchwą i wyraźnie zaciska zęby? Jeśli takie zachowanie powtarza się regularnie, można je zakwalifikować jako bruksizm senny (ang. sleep bruxism, SB). Definiowane jest ono jako zgrzytanie zębami w nocy, które odbywa się poza świadomością dziecka.

Szacuje się, że zgrzytanie zębami w nocy występuje u ok. 47,6% dzieci w wieku 3-6 lat [1], jednak coraz częściej nie jest uznawane za zaburzenie samo w sobie, ale raczej objaw innego problemu/schorzenia, który może prowadzić m.in. do powstania zaburzeń skroniowo-żuchwowych, uszkodzenia szkliwa i nadmiernego ścierania zębów[3].

Dlatego, gdy dziecko 4-letnie, 6-letnie lub starsze, często skarży się na bóle głowy niejasnego pochodzenia, czy ból ucha, który nie jest przez lekarza powiązany z zapaleniem ucha środkowego, to należy skontrolować, czy przyczyną dolegliwości malucha nie jest przypadkiem zgrzytanie zębami przez sen.

Objawami, które często towarzyszą zgrzytaniu zębami w nocy mogą być także u dziecka m.in.: ból w obrębie żuchwy i szczęki, szumy uszne, ciągłe zmęczenie w ciągu dnia i deficyt uwagi na zajęciach w przedszkolu, w szkole[2].

Dlaczego dziecko zgrzyta zębami przez sen: czy przyczyną mogą być tzw. robaki?

Potocznie zwykło się mawiać, że przyczyną zgrzytania zębami przez sen są występujące u dziecka robaki – pasożyty, najczęściej układu pokarmowego (np. owsiki). Choć w większości przypadków nie jest to prawda.

Dlaczego dziecko zgrzyta zębami przez sen: jakie są najczęstsze przyczyny?

Maluchy zgrzytają zębami najczęściej w okresie ząbkowania, a następnie podczas wymiany zębów mlecznych, na zęby stałe – w tych okresach zgrzytanie zębami w nocy u dziecka nie jest uznawane za zaburzenie.

Innymi przyczynami zgrzytania zębami przez sen mogą być u dziecka m.in.:

• przyczyny miejscowe: np. wady zgryzu, dysfunkcje w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego [2];
• zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego: bruksizm w tym wypadku najczęściej jest uznawany za parasomnię (zjawisko o nieznanej przyczynie, zachodzące w wyniku aktywizacji ośrodków korowych i podkorowych w mózgu, podczas snu).

Zaobserwowano, że zgrzytanie zębami w nocy częściej występuje u dzieci, u których obserwuje się m.in.: ADHD, zespół niespokojnych nóg, chrapanie, czy bezdech senny [2].

• przyczyny organiczne: m.in. padaczka, przebyte urazy głowy, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych [2];
• czynniki psychiczne: wzmożone napięcie emocjonalne (stres) jest obecnie uznawane za jedną z wiodących przyczyn zgrzytania zębami w nocy u dzieci [3].

Zgrzytanie zębami u dziecka 3, 4, 6 – letniego: dlaczego może pojawić się akurat w tym czasie?

Jak już wspominaliśmy, zgrzytanie zębami u dziecka 3-6-letniego może mieć różne przyczyny.

Zgrzytanie zębami u dziecka 4-letniego i starszego, może pojawić się także w wyniku:

• konfliktów rówieśniczych;
• kłótni rodziców (jako częstą przyczynę bruksizmu u dzieci podaje się również rozwód rodziców [1]);
• przeprowadzki;
• czy narodzin rodzeństwa.

Takie sytuacje powodują u malucha dużo napięcia i stresu, z którym dziecko często nie umie sobie samodzielnie poradzić. Aby rozładować nagromadzone w ciągu dnia napięcie, u dziecka może pojawić się mimowolne zgrzytanie zębami przez sen.

Dlaczego zgrzytanie zębami występuje u dziecka starszego tj. 6-letniego, 7-letniego?

Przyczyn należy upatrywać m.in. w rosnących wymaganiach, zarówno tych, które maluch stawia sam sobie (nadmierna ambicja, porównywanie z innymi), jak i oczekiwaniach rodziców i nauczycieli w przedszkolu, szkole.

Zgrzytanie zębami u dziecka 6-letniego może pojawić się w wyniku stresu, związanego z nowymi obowiązkami w zerówce lub w szkole.

Co robić, gdy dziecko zgrzyta zębami w nocy: jak pomóc maluchowi?

Przede wszystkim nie warto od razu wpadać w panikę, ale obserwować dziecko w czasie snu i w ciągu dnia. Jeśli zgrzytanie zębami przez sen występuje u dziecka regularnie lub nasila się, przede wszystkim należy udać się do dentysty. 

Z racji tego, że najczęstszą przyczyną zgrzytania zębami w nocy jest u dziecka stres (np. różne trudności emocjonalne, duże życiowe zmiany np. pójście do przedszkola dziecka 3-letniego, czy do szkoły – w przypadku dziecka 6 – 7-letniego), bardzo skuteczne w radzeniu sobie z bruksizmem sennym może okazać się codzienna rozmowa z maluchem o emocjach.

Już sama możliwość wygadania się zaufanej osobie/rodzicowi, może znacząco obniżyć poziom stresu u dziecka i wyeliminować przyczynę zgrzytania zębami w nocy. Dobrze rozmawiać z dzieckiem także o skutecznych strategiach radzenia sobie z emocjami i trudnymi sytuacjami.

W razie trudności z nasilającym się zgrzytaniem zębami przez sen u dziecka, rodzice powinni poradzić się najpierw dentysty, ewentualnie także innych specjalistów m.in. doświadczonego psychologa dziecięcego.

Źródła:

Grzegorz Zieliński, Aleksandra Byś, Michał Baszczowski, Michał Ginszt, Marta Suwała, Jacek Szkutnik, Piotr Majcher, Czynniki ryzyka bruksizmu w czasie snu u dzieci – przegląd literatury, Pediatr Med Rodz 2019, 15 (1), s. 17–21;
Elżbieta Januszewska, Zaburzenia snu u dzieci i młodzieży – diagnoza i wybrane formy terapii, Zadania i wyzwania medycyny – charakterystyka problemów i postępowanie terapeutyczne, str 159-160, https://bc.wydawnictwo-tygiel.pl/public/assets/253/ZSRQ73~K.PDF#page=151;
Milena Małgorzata Pawlik, Monika Wojda, Jolanta Kostrzewa-Janicka, Bruksizm w wieku rozwojowym – etiologia, objawy, diagnostyka i leczenie, Protet Stomatol, 2023; 73(1): 74-80 http://www.protetstomatol.pl/pdf-162659-88701?filename=Bruxism in developmental.pdf