Alergia dotyka całą rodzinę

Alergia klasyfikowana jest w terminologii medycznej jako choroba zapalna. Do kategorii tych chorób należą m.in. astma, choroby górnych dróg oddechowych, alergia na pokarmy, środki higieniczne lub leki. Rosnąca częstość występowania alergii dotyczy w szczególności dzieci, które w największym stopniu mogą odczuwać jej objawy. Alergia dotyka także osoby w różnym wieku – od okresu niemowlęctwa do później dorosłości. W różnych definicjach określić możemy ją jako reakcję zapalną organizmu na kontakt z różnymi czynnikami środowiskowymi – alergenami.

U osób, u których istnieje określona podatność, zapalenie powoduje pojawianie się powtarzających się objawów. Alergia może przebiegać z różnym nasileniem. Może przybierać postać łagodną, w przebiegu poważniejszym napady i reakcje alergiczne są częste lub bardzo częste, trwają dłużej i mogą ustąpić jedynie po przyjęciu farmakoterapii. Kiedy kogoś z naszych bliskich dotykają objawy alergii lub postawiona zostaje diagnoza trwających i powracających już trudności, pojawiają się w nas pytania dotyczące przyczyn i skutków choroby zapalnej. Poniżej zastanowimy się wspólnie nad pytaniem o to, czy alergia jest dziedziczna oraz czy w jakiś sposób można się zarazić alergią.

Konsekwencje emocjonalne alergii

Alergia jako choroba przewlekła ze względu na czas trwania, ewolucję objawów i obraz, może mieć wpływ na emocje i sferę intelektualną dziecka. Dziecku chorującemu na przewlekłe postacie alergii może towarzyszyć lęk, poczucie odrzucenia, osamotnienie lub obniżona samoocena. Doświadczane problemy emocjonalne mogą mieć charakter prowadzący do pogorszenia objawów.

Autorzy prac naukowych na temat alergii przypisują znaczenie czynnikom psychicznym – w tym o podłożu stresogennym – w genezie i przebiegu tych grup chorób. Należy dodać, że wpływ doświadczania silnych negatywnych emocji, który prowadzi do pewnych objawów chorobowych może być modyfikowany nie tylko od właściwości osobowych dziecka, ale także sytuacji rodzinnej, sposobu rozumienia choroby przez członków rodziny i najbliższe otoczenie, np. wychowawców, opiekunów.

Czy można się zarazić alergią? – obawy rówieśników alergika

O jakości życia osób z chorobą zapalną, decyduje szereg czynników przez które choroba wpływa na różne dziedziny życia dziecka. Nie należy zapominać o wpływie alergii np. na jakość snu dziecka – deficyt snu spowodowany trudnościami w opanowaniu objawów alergii może mieć znaczenie dla ogólnego samopoczucia. Także duża absencja w zajęciach przedszkolnych lub szkolnych spowodowana hospitalizacjami lub wizytami u specjalistów może mieć znaczenie dla osiągnięć w nauce, ale przede wszystkim – dla budowania kontaktów społecznych dziecka, których może być na jakiś czas pozbawione z powodu choroby.

Dziedziczenie czy podatność?

Oprócz pytań o to, czy można się zarazić alergią, drugą kwestią nad którą zastanawiają się członkowie rodzin osób zapadających na choroby zapalne, jest pytanie o to, czy alergia jest dziedziczna.

• W literaturze zwraca się uwagę na fakt, że jeśli jedno z rodziców dziecka chorującego na alergię również cierpli z powodu chorób zapalnych, to prawdopodobieństwo wystąpienia alergii u potomka wynosi 29%.
• Procent ten wzrasta do 50-72% jeśli oboje rodzice są alergikami. Istotnie różni się procent występowania alergii u dzieci z chorobami zapalnymi, którego rodzice nie mieli nigdy objawów choroby zapalnej (13%).

Czynniki ryzyka

Tym, co warunkuje wystąpienie objawów chorobowych są jednak czynniki ryzyka, tak zwane egzo- i endogenne, które nie dają jednoznacznej odpowiedzi na pytanie czy alergia jest dziedziczna.

Czynniki egzogenne

Do czynników egzogennych zaliczyć można zakażenia górnych dróg oddechowych, czynniki zanieczyszczenia powietrza, nikotynizm matki lub doświadczenie kontaktu z alergenami wziewnymi. To właśnie czynniki środowiskowe, jak zmiany w środowisku naturalnym, przyjmowane leczenie antybiotykami obniżające odporność, a także zmieniający się sposób odżywiania – wszystko to może w większym stopniu niż dziedziczenie, powodować uczulenie.

Czynniki endogenne

Elementami endogennymi są wymienione wcześniej czynniki genetyczne, płeć męska (częściej chorują chłopcy), czynniki prenatalne i okołoporodowe.

Czynniki psychologiczne

Niezależnie od nierozstrzygniętej odpowiedzi na pytanie o to, czy alergia jest dziedziczna, nie można nie doceniać roli istnienia i oddziaływania czynników psychologicznych zarówno w procesie powstawania, jak i utrzymywania się objawów alergii.

W literaturze psychologicznej dotyczącej funkcjonowania rodzin z astmą oskrzelową podejmowane jest zagadnienie funkcji opiekunów, zarówno w procesie leczenia, jak i powstawania zaburzeń związanych z towarzyszącą dziecku chorobą zapalną. Wśród charakteryzowanych problemów można wyróżnić czynniki zaburzonych relacji w rodzinie przewlekle chorego dziecka – postawy nadopiekuńczości rodziców, a także skupienie na chorym dziecku, co może być powodem problemów w komunikacji ze zdrowym rodzeństwem.

Niepokój też można leczyć!

Rozumienie tego, czego rodzina wie lub nie wie o schorzeniu, tego co rodzina potrzebuje w procesie leczenia i życia z alergią – staje się nieodłącznym elementem procesu zdrowienia i akceptacji do życia z chorobą zapalną. Tylko współdziałanie i zaopiekowanie w sferze medycznej, psychologicznej i środowiskowej (przedszkole, szkoła) pozwoli zmniejszyć niepokoje rodziców, a dziecku umożliwi rozwijanie samodzielności i zaufania do własnych możliwości i wartości.

Źródła:

Ewa Dadas-Stasiak , Bolesław Kalicki , Anna Jung, „Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii”, 2010, Pediatria i Medycyna Rodzinna,
Katarzyna Schier i Marina Zalewska, „Krewni i znajomi Edypa”, 2006, PZWL,
Katarzyna Schier, „Bez tchu i bez słowa. Więź psychiczna i regulacja emocji u osób chorych na astmę oskrzelową”, 2005, GWP.