Zespół jajników policystycznych (PCOS – ang. policystic ovary syndrome) występuje u około 13% kobiet, będąc tym samym najczęstszym zaburzeniem hormonalnym w tej populacji. Jest to choroba, charakteryzująca się nieprawidłową strukturą i funkcją jajników oraz podwyższonym stężeniem męskich hormonów płciowych.
Obraz kliniczny zespołu jest bardzo niejednorodny. W przebiegu choroby mogą występować zaburzenia owulacji i w konsekwencji nieprawidłowe cykle miesiączkowe. Z racji nadmiernego działania androgenów, może pojawić się trądzik i owłosienie typu męskiego. Ponadto zespołowi może towarzyszyć insulinooporność z otyłością lub bez niej i inne cechy zespołu metabolicznego.
Obrazy kliniczne zespołu jajników policystycznych
Zaburzenia te, mogą ze sobą współistnieć, z bardzo różnym nasileniem opisanych dolegliwości. Najczęściej jednak dominuje jeden główny problem, co pozwala na określenie tzw. fenotypu choroby.
Wyróżniamy trzy fenotypy, czyli upraszczając trzy główne obrazy kliniczne tego zaburzenia:
- metaboliczny – gdy dominuje insulinooporność, najczęściej ze współistniejącą otyłością;
- hiperandrogenny – gdy najbardziej widoczny jest nadmierny efekt działania męskich hormonów płciowych;
- reprodukcyjny – gdy na prowadzenie wysuwają się zaburzenia cyklu miesiączkowego, w tym owulacji.
Zespół jajników policystycznych: rozpoznanie
PCOS rozpoznajemy przy spełnieniu dwóch z trzech przedstawionych poniżej kryteriów:
- nieregularne, najczęściej wydłużone cykle miesiączkowe;
- cechy hiperandrogenizmu;
- charakterystyczny obraz dużych, drobnopęcherzykowych jajników w usg.
Ekspert radzi
Warto podkreślić, że obraz jajników policystycznych w usg, nie jest konieczny do rozpoznania zespołu.Również stwierdzenie takich jajników, bez innych cech klinicznych, nie powinno skutkować postawieniem diagnozy u zdrowej kobiety, bez dodatkowych dolegliwości. Powyższy fakt i trudności w niektórych oznaczeniach laboratoryjnych oraz tak różnorodny obraz kliniczny tej samej choroby, sprawiają, że często nie jest ona długo rozpoznawana lub diagnozę stawia się zbyt pochopnie.
W momencie stwierdzenia PCOS, ważne jest zaplanowanie dalszego postępowania, w zależności od głównych dolegliwości, z jakimi boryka się kobieta oraz jej planów prokreacyjnych.
Zespół jajników policystycznych: leczenie
Na dzień dzisiejszy, nie dysponujemy leczeniem przyczynowym tego zaburzenia. Możemy natomiast łagodzić objawy i zapobiegać konsekwencjom postępującej choroby. Bardzo ważne miejsce, w terapii PCOS, ma aktywność fizyczna oraz dieta. To od nich warto rozpocząć jakiekolwiek działania, mające na celu poprawę stanu zdrowia.
Zespół jajników policystycznych a ciąża
Często pojawiające się pytania w temacie PCOS a ciąża, dotyczą płodności, możliwości zajścia w ciążę w ogóle, utrzymania ciąży na jej wczesnym etapie oraz przebiegu samej ciąży w zespole jajników policystycznych. Choć nie jest prawdą, że każda kobieta z PCOS jest niepłodna, to wiemy, że problemem bywa uzyskanie owulacji u części z nich. Czas starań o ciążę, może być więc taki, jak u zdrowej kobiety lub wydłużać się w sytuacji konieczności zastosowania stymulacji owulacji, czy też technik wspomaganego rozrodu.
Warto pamiętać o tym przy planowaniu ciąży, zwłaszcza w późniejszym wieku, gdy do możliwych problemów z jajeczkowaniem, dołącza ogólne zmniejszenie rezerwy jajnikowej, związane właśnie z wiekiem kobiety.
PCOS a ciąża: przebieg ciąży
Sam przebieg ciąży u kobiet z zespołem jajników policystycznych bywa również powikłany. Wydaje się, że ryzyko występuje szczególnie u pacjentek otyłych i z insulinoopornością. Nie bez znaczenia, jest również podwyższony poziom męskich hormonów płciowych w momencie planowania ciąży i jej pierwszych tygodni.
Najczęstszym powikłaniem ciąży u pacjentek z PCOS jest cukrzyca ciążowa. Ryzyko zachorowania, w tej grupie, jest 3-krotnie wyższe, ale wczesne rozpoznanie i odpowiednie postępowanie zmniejsza częstość szkodliwych następstw dla matki i noworodka.
Ciąża u kobiet z tym rozpoznaniem wiąże się również z ryzykiem nadciśnienia tętniczego indukowanego ciążą oraz stanu przedrzucawkowego ze wszystkimi swoimi konsekwencjami, w tym porodem przedwczesnym.
PCOS a ciąża: ryzyko w ciąży
Poruszając zagadnienie – zespół jajników policystycznych a ciąża, należy także zwrócić uwagę na ryzyka związane przebiegiem ciąży. Istnieją sprzeczne doniesienia odnośnie związku PCOS i poronień, ale ostatecznie wydaje się, że u pacjentek z prawidłową masą ciała, ryzyko tego powikłania ciąży, jest takie samo jak w populacji ogólnej. Inaczej się ma sytuacja u kobiet z otyłością, gdzie ryzyko straty ciąży jest ogólnie podwyższone.
Ekspert radzi
Z racji częstszego, niż w populacji ogólnej, wykorzystania metod rozrodu wspomaganego, w grupie kobiet z rozpoznaniem zespołu jajników policystycznych, istnieje większe prawdopodobieństwo ciąż mnogich i tym samych wyższej zachorowalności okołoporodowej noworodków. Ciąże bliźniacze niosą ze sobą 10-krotnie większe ryzyko urodzenia noworodka o niskiej masie urodzeniowej i 6-krotnie większe ryzyko porodu przedwczesnego. W ciążach pojedynczych ryzyko porodu przedwczesnego wydaje się również podwyższone w przebiegu PCOS.
Coraz więcej mówi się o wpływie zespołu jajników policystycznych u matki na zdrowie ogólne potomstwa. Istnieją doniesienia m.in. o zwiększonym ryzyku rozwoju zaburzeń endokrynologicznych i sercowo-naczyniowych w tej populacji.
Jak przygotować się do ciąży przy PCOS
Wiemy, że na częstość powikłań w ciąży, u kobiet z PCOS wpływa więcej niż jeden czynnik. Dużą rolę odgrywa dominujący fenotyp choroby oraz dodatkowe cechy kliniczne i biochemiczne współistniejące z zespołem.
Otyłość przed ciążą działa niekorzystnie na dalszy jej przebieg. Wiąże się z ryzykiem choroby zatorowo-zakrzepowej i innych opisanych wyżej powikłań.
Uważa się, że modyfikacja stylu życia, włączenie diety niskokalorycznej i/lub diety z niskim indeksem glikemicznym oraz regularnej aktywności fizycznej może poprawić wyniki reprodukcyjne i zmniejszyć ryzyko powikłań ciąży.
Jak zajść w ciążę przy PCOS: leczenie
W zależności od danego fenotypu choroby, w razie podwyższonych stężeń androgenów, koniecznym staje się leczenie obniżające ten poziom np. z zastosowaniem leków antykoncepcyjnych. Kolejną formą leczenia, może być farmakologiczna indukcja owulacji. Około 80% kobiet, poddanych takiemu leczeniu, urodzi zdrowe dziecko w ciągu 2 lat. Niezwykle istotne jest również świadome planowanie i specjalistyczne prowadzenie ciąży od początku jej trwania.
Zespół jajników policystycznych jest chorobą bardzo złożoną i różnorodną w swoim obrazie. Obecnie, jest to zagadnienie wymagające jeszcze wielu badań i określenia rozmaitych zależności, mających wpływ na przebieg procesu zapłodnienia i ciąży. Wiedza, którą mamy na dzień dzisiejszy pozwala jednak, przy udziale różnych metod kontroli i leczenia, na zrealizowanie pragnień o potomstwie u większości kobiet z tym rozpoznaniem.
Autor
