Toksyna botulinowej u dziecka: przeciwwskazania i skutki uboczne, bruksizm

Co to jest toksyna botulinowa i jaki jest podstawowy mechanizm jej działania? Czy toksyna botulinowa u dziecka jest bezpieczna i kiedy warto rozważyć jej zastosowanie w gabinecie stomatologicznym? Czy zgrzytanie zębami to na pewno bruksizm, a może objaw innej, dziecięcej przypadłości? Toksyna botulinowa a bruksizm – w jakich przypadkach taka terapia u dzieci przynosi najlepsze rezultaty? W tym wpisie przedstawiamy możliwości zastosowania botoksu w gabinecie dentystycznym, w terapii najmłodszych pacjentów.

Toksyna botulinowa: co to jest?

Toksyna botulinowa (zwana inaczej botoksem lub jadem kiełbasianym) to polipeptydowa egzotoksyna wytwarzana przez Gram (+) bakterie Clostridium Botulinum. Została odkryta w 1817 roku przez lekarza Justyna Kernera, który zgłębiał przyczynę zgonów pacjentów po zjedzeniu zepsutej kiełbasy. Badacze wyodrębnili 7 serotypów toksyny botulinowej, oznaczanych literami od A do G, przy czym typ A ma najwięcej zastosowań medycznych.

Co ciekawe, botoks jest jedną z trucizn najsilniej oddziałujących na organizm człowieka. To dlatego w medycynie stosuje się mikro dawki tej substancji, które lekarz dobiera indywidualnie, po dokładnej analizie stanu danego pacjenta.

Toksyna botulinowa a trwałość efektów terapii

Już wiesz co to jest toksyna botulinowa ale być może zastanawiasz się, czy efekt jej działania jest trwały? Zablokowane przez botoks neurony posiadają zdolność do regeneracji, dlatego po około 4-6 miesiącach porażony przez toksynę mięsień wraca do swojej funkcji.

Dla podtrzymania efektów terapii, iniekcje z toksyny botulinowej należy powtarzać w sposób cykliczny co ok. pół roku lub do uzyskania satysfakcjonującego efektu terapeutycznego.

Zastosowanie toksyny botulinowej w stomatologii

Botoks przede wszystkim jest kojarzony z medycyną estetyczną i tzw. wygładzaniem zmarszczek, które tworzą się na twarzy w wyniku działania mięśni mimicznych. Lekarz medycyny estetycznej wstrzykuje precyzyjnie dobraną dawkę toksyny w wybrane partie mięśniowe, aby wywołać ich czasowe porażenie, a tym samym zniwelować ,,marszczenie się” skóry twarzy w danej okolicy.

Toksyna botulinowa u dziecka oraz osoby dorosłej może być stosowana nie tylko dla poprawienia urody, ale również m.in. w przypadku:

• silnych przykurczy mięśniowych w przebiegu Mózgowego Porażenia Dziecięcego
• po udarze mózgu;
• w terapii zeza.

Botoks z powodzeniem jest stosowany także w gabinecie dentystycznym w leczeniu bruksizmu oraz w niwelowaniu uśmiechu dziąsłowego (w zakresie stomatologii estetycznej). Toksynę botulinową często stosuje się także uzupełniająco po zakończonym leczeniu ortodontycznym, aby pomóc dorosłym pacjentom uzyskać wymarzony efekt pięknego uśmiechu. Skoro już wiesz co to jest toksyna botulinowa, w kolejnych akapitach wyjaśnimy, czy warto wykorzystać ją w leczeniu zgrzytania zębami u dzieci.

Co to jest bruksizm?

Bruksizm jest w medycynie określany jako parafunkcja zwarciowa: zaburzenie motoryczne w obrębie jamy ustnej, charakteryzujące się utrwalonym, powtarzalnym zaciskaniem zębów i/lub ich zgrzytaniem.

Wyodrębniono dwie postaci bruksizmu:

Bruksizm senny

Nieuświadomiony, poza kontrolą dziecka. Najczęściej objawia się zgrzytaniem zębów. Bruksizm senny jest zaliczany do parasomni, czyli zjawisk występujących podczas zasypiania, snu lub nocnych wybudzeń.

Bruksizm okresu czuwania

Nawykowy, podlegający świadomej kontroli. Najczęściej występuje pod postacią zaciskania zębów.

Bruksizm może dotyczyć osób w każdym przedziale wiekowym. U dzieci bruksizm senny częściej dotyka najmłodsze maluchy, natomiast zaciskanie zębów w ciągu dnia występuje w szczególności u młodzieży od 13 roku życia. Badania pokazują, że wraz z wiekiem częstość występowania bruksizmu u dzieci maleje.

Dlaczego dziecko zgrzyta zębami: poznaj przyczyny bruksizmu

Za najczęstszych ,,winowajców” występowania bruksizmu wieku dziecięcego podaje się:

• stres i brak umiejętności skutecznego radzenia sobie z emocjami np. podczas rozpoczęcia edukacji przedszkolnej lub szkolnej, narodzin rodzeństwa, trudności w relacjach z rówieśnikami;
• wymiana zębów mlecznych na stałe: zmiana architektury zgryzu i towarzyszące jej zgrzytanie zębami jest uznawane za normę fizjologiczną szczególnie między 6-7 rokiem życia. Warto jednak bacznie obserwować dziecko. Stan wyrzynających się zębów stałych i obecność innych objawów towarzyszących bruksizmowi m.in. częstych bólów głowy i karku, czy tzw. ,,przeskakiwaniu” w stawie skroniowo-żuchwowym. Podczas regularnych kontroli dziecka u stomatologa warto zgłosić występowanie problemu zgrzytania zębami;
• wady zgryzu;
• niektóre schorzenia neurologiczne i neurorozwojowe m.in. Mózgowe Porażenie Dziecięce, autyzm, ADHD;
• farmakoterapia m.in.: stosowanie neuroleptyków;
• nieprawidłowości w obrębie górnych dróg oddechowych: częste infekcje czy zwężenie dróg oddechowych mogą predysponować dziecko do oddychania ustami, powstawania wad zgryzu oraz zgrzytania zębami;
• niedojrzałość układu nerwowego skorelowana z wiekiem: badania dowodzą, że w wieku przedszkolnym różnego rodzaju parasomnie (w tym bruksizm senny) mogą dotyczyć nawet 88% dzieci! Najczęściej parasomnie są związane z zaburzeniami pomiędzy przechodzeniem dziecka w poszczególne fazy snu.

Bruksizm czy pasożyty?

Potocznie przyjęło się mówić, że za zgrzytanie zębami u dziecka na pewno odpowiedzialne są pasożyty. Faktycznie, dziecko u którego występują np. owsiki, w wyniku odczuwalnego dyskomfortu i potrzeby rozładowania napięcia emocjonalnego oraz fizycznego może stać się niespokojne i zacząć m.in. zgrzytać zębami w nocy. Jednak problem bruksizmu zazwyczaj ma inną przyczynę, której warto poszukać udając się z dzieckiem do doświadczonego stomatologa.

Objawy i skutki bruksizmu

Przewlekłe zaciskanie zębów oraz zgrzytanie bardzo niekorzystnie oddziałuje na stan jamy ustnej, w której można zaobserwować: pęknięcia i starcie szkliwa, ubytki abfrakcyjne (pochodzenia innego niż próchnicze), recesję dziąseł oraz anemizację i macerację śluzówki policzków i języka w linii zgryzu. Często mówi się, że osoba z przewlekłym, nieleczonym bruksizmem niejako ,,zjadła swoje zęby” i nic w tym dziwnego. Silny ruch tarcia i zaciskania zębów u niektórych pacjentów może być bowiem powtarzany w nocy nawet kilkanaście tysięcy razy, przez wiele miesięcy (a nawet lat)!

Dodatkowo dzieci i dorośli cierpiący na bruksizm często skarżą się na:

• przewlekłe bóle głowy, mięśni twarzy i karku;
• dolegliwości ze strony stawu skroniowo-żuchwowego (trzeszczenia, przeskakiwanie w stawie, bolesność palpacyjna okolicy stawu);
• nawracający ból ucha o nieznanej etiologii, szumy uszne.

Osoby przewlekle zgrzytające zębami mają także charakterystyczne rysy twarzy z tzw. kanciastą szczęką, za której wygląd odpowiadają przerośnięte mięśnie żwacze.

Bruksizm a toksyna botulinowa, szyna relaksacyjna a może psychoterapia?

Chcesz poznać skuteczne metody na zgrzytanie zębów u dzieci? Toksyna botulinowa a bruksizm – w przypadku nadaktywności mięśni żwaczy, ich precyzyjne ostrzyknięcie przy użyciu botoksu skutecznie, lecz przejściowo pomoże uporać się z problemem zgrzytania i zaciskania zębów. Dla podtrzymania efektów, iniekcję botoksu należy powtarzać co ok. pół roku, gdyż po tym czasie mięśnie stopniowo wracają do swojej funkcji i problem zgrzytania zębami najczęściej nawraca.

Toksyna botulinowa a bruksizm: czy warto wybrać tę metodę radzenia sobie z problemem?

Toksyna botulinowa u dziecka w przypadku leczenia bruksizmu zazwyczaj nie jest terapią pierwszego wyboru.

Jeśli zauważysz, że Twoje dziecko zgrzyta zębami, udaj się z nim do doświadczonego dentysty, który przede wszystkim pomoże zidentyfikować przyczynę problemu, oceni stan uzębienia i zaproponuje najlepszy schemat postępowania terapeutycznego. Stomatolog dokładnie omówi z rodzicami dziecka możliwe przeciwwskazania i skutki uboczne toksyny botulinowej, jeśli taka forma leczenia w ogóle będzie brana pod uwagę.

Jak wygląda uśmiech dziąsłowy i czy można się go pozbyć?

Twoje dziecko ma kompleksy z powodu tzw. końskiego uśmiechu? Nieestetycznie widoczne dziąsła podczas uśmiechu czyli tzw. uśmiech dziąsłowy (inaczej gummy smile, koński uśmiech) to problem natury estetycznej, który najczęściej wynika z nieprawidłowości w obrębie zgryzu, zbyt krótkiej wargi górnej lub nadreaktywność mięśni okrężnych ust (która stosunkowo rzadko występuje u małych dzieci). Kiedy dziecko uśmiecha się, widoczność dziąseł przekracza 3 mm. Dochodzi przez to do wizualnego zaburzenia stref białej i czerwonej w obrębie eksponowanego uzębienia, co często wygląda niekorzystnie i może doprowadzić do powstania kompleksów.

Warto jednak wiedzieć, że u dzieci proporcje twarzy oraz architektura zgryzu zmieniają się wraz z wiekiem. Linia uśmiechu obniża się, a warga górna zwykle w większym stopniu zaczyna przykrywać zęby. Dlatego w przypadku uśmiechu dziąsłowego toksyna botulinowa u dziecka nie jest zabiegiem polecanym. Gdy problem końskiego uśmiechu jest nasilony, dobrze monitorować rozwój zgryzu dziecka na regularnych wizytach u dentysty i ortodonty.

Toksyna botulinowa: przeciwwskazania i skutki uboczne u dzieci

Toksyna botulinowa typu A w małych, precyzyjnie dobranych dawkach jest bardzo bezpieczna w stosowaniu i daje u dzieci świetne efekty terapeutyczne. Najważniejsze przeciwwskazania do iniekcji toksyny botulinowej w stomatologii dziecięcej:

• infekcja skóry w miejscu planowanej iniekcji;
• przyjmowanie leków upośledzających odporność (immunosupresanty);
• przyjmowanie antybiotyków m.in. penicyliny, streptomycyny, gentamycyny czy kanamycyny;
• miastenie i miopatie;
• przyjmowanie niektórych leków np. przeciwmalarycznych czy zawierających taurynę;
• wcześniejsze reakcje alergiczne na podanie toksyny botulinowej.

Ryzyko wystąpienia niepożądanych efektów terapii znacząco zmniejsza prawidłowa kwalifikacja do zabiegu (m.in. wykluczenie wszystkich przeciwwskazań do podania toksyny botulinowej) oraz przeprowadzenie iniekcji przez wykwalifikowanego i doświadczonego lekarza.

Jakie mogą być skutki uboczne toksyny botulinowej w stomatologii dziecięcej? 

Stosowanie toksyny botulinowej typu A u dzieci i dorosłych jest w większości przypadków w pełni bezpieczne i odbywa się bez powikłań. Jak każda ingerencja medyczna również botoks niesie jednak ze sobą ryzyko działań niepożądanych.

Do najczęściej występujących skutków ubocznych toksyny botulinowej w stomatologii zalicza się:

• ból, obrzęk lub/i miejscowe zasinienie w miejscu wkłucia;
• rozległe porażenie mięśni twarzy (wykraczające poza okolicę zabiegową, związane z ryzykiem rozprzestrzenienia się botoksu na sąsiadujące tkanki);
• trudności z mówieniem i jedzeniem;
• nienaturalny wygląd uśmiechu;
• nawracające bóle głowy.

Działanie botoksu jest przejściowe i ustępuje po ok. 4-6 miesiącach (u niektórych osób botoks metabolizowany jest nieco szybciej i jest to uwarunkowane osobniczo) jednak wieloletnie i zbyt częste iniekcje botoksu mogą doprowadzić do trwałego osłabienia mięśni twarzy.

Wystąpienie skutków ubocznych toksyny botulinowej jest skorelowane z dobraniem właściwej dawki preparatu oraz precyzją iniekcji botoksu. Dlatego zabieg powinien być przeprowadzony wyłącznie przez doświadczonego lekarza, po wykluczeniu wszelkich przeciwwskazań do stosowania toksyny botulinowej.

Toksyna botulinowa u dziecka: czy warto zdecydować się na jej zastosowanie w stomatologii?

Toksyna botulinowa a inne metody leczenia 

Toksyna botulinowa a bruksizm? W niektórych przypadkach (m.in. znaczne zniszczenie zębów, brak reakcji na inne metody leczenia, autyzm czy Mózgowe Porażenie Dziecięce) lekarz może zadecydować, że ta metoda leczenia będzie najskuteczniejsza, gdyż bardzo szybko poprawi komfort życia i zatrzyma pogarszanie się stanu jamy ustnej u dziecka.

Warto pamiętać, że dla podtrzymania satysfakcjonujących efektów terapii iniekcje z toksyny botulinowej należy powtarzać w dość krótkich, około 6-miesięcznych odstępach czasu, przez okres około 2-3 lat, a niekiedy dłużej.

Skutki uboczne stosowania toksyny botulinowej u dzieci mogą pojawić się na każdym etapie kilkuletniego leczenia, dlatego na początku terapii bruksizmu warto skoncentrować się na kombinacji mniej inwazyjnych metod leczenia m.in.: na terapii psychologicznej, relaksacji oraz fizjoterapii stomatologicznej, w połączeniu z szyną relaksacyjną. Podsumowując, toksynę botulinową u dziecka można stosować bezpiecznie i z dużym powodzeniem terapeutycznym, jednak w stomatologii zaleca się jej podanie po wyczerpaniu innych możliwości leczenia.