Jak rozpoznać zapalenie ucha u dziecka? Objawy, czas trwania i leczenie krok po kroku
Twoje dziecko budzi się w nocy z płaczem, trzymając się za ucho? To częsty scenariusz wśród rodziców maluchów, gdyż zapalenie ucha to jedna z najczęstszych infekcji wieku dziecięcego. Zazwyczaj pojawia się nagle – często po katarze lub przeziębieniu – i potrafi solidnie przestraszyć. W tym artykule wyjaśniamy, skąd bierze się tzw. kataralne zapalenie ucha u dziecka, jakie są objawy ostrego zapalenia ucha środkowego, ile trwa zapalenie ucha u dziecka, jak przebiega leczenie i jaki antybiotyk bywa stosowany. Dowiesz się także, czym jest zapalenie ucha zewnętrznego u dziecka i co zrobić, jeśli pojawi się u Twojej pociechy..
Ostre zapalenie ucha środkowego – co to jest i dlaczego dzieci chorują najczęściej?
Ostre zapalenie ucha środkowego (OZUŚ) to nagły stan zapalny obejmujący błonę śluzową i struktury ucha środkowego. Zazwyczaj towarzyszy mu gromadzenie się ropnej wydzieliny w jamie bębenkowej.
Ekspert radzi
Ucho środkowe leży po wewnętrznej stronie błony bębenkowej i łączy się z nosogardłem przez trąbkę słuchową (trąbkę Eustachiusza), która odpowiada za wyrównywanie ciśnienia i oczyszczanie się ucha. U najmłodszych trąbka słuchowa jest krótsza, szersza i bardziej pozioma niż u dorosłych. To sprawia, że bakterie i wirusy z nosa lub gardła mają do ucha „łatwiejszą drogę”. Dodatkowo niedojrzały układ odpornościowy i częste infekcje dróg oddechowych zwiększają ryzyko, że pojawi się zapalenie ucha u dziecka.
W jakim wieku zapalenie ucha u dziecka występuje najczęściej?
Statystyki są jednoznaczne: od 19 do 62% niemowląt przechodzi przynajmniej jeden epizod OZUŚ w pierwszym roku życia. Do 3. roku życia aż 85% dzieci doświadcza zapalenia ucha środkowego, a szczyt zachorowań przypada między 6. a 18. miesiącem życia. Po 7. roku życia ryzyko zachorowania znacząco maleje [4, 10].
Skąd się bierze ból? Zapalenie ucha u dziecka – objawy i przyczyny
Najczęściej zapalenie ucha u dziecka rozwija się jako powikłanie infekcji wirusowej górnych dróg oddechowych – przeziębienia lub kataru. Wirusy (m.in. RSV, grypy, adenowirusy) powodują obrzęk błony śluzowej nosa i trąbki słuchowej, utrudniając odpływ wydzieliny. To tzw. kataralne zapalenie ucha u dziecka, które otwiera drogę bakteriom do jamy bębenkowej.
Kataralne zapalenie ucha u dziecka – gdy katar toruje drogę infekcji
Najczęstsze bakterie wywołujące OZUŚ to [4, 12, 13]:
- Streptococcus pneumoniae – 27–52% przypadków,
- Haemophilus influenzae – 16–52%,
- Moraxella catarrhalis – 2–20%.
Zapalenie ucha u dziecka – objawy, które powinny zaniepokoić rodzica
Ostre zapalenie ucha u dziecka objawy może mieć różne – nie zawsze są one oczywiste, zwłaszcza u niemowląt (tzw. objawy nieswoiste):
🔹 Ból ucha (otalgia) – ostry, nagły, nasilający się w nocy lub w pozycji leżącej.
🔹 Gorączka – w około połowie przypadków towarzyszy OZUŚ u dzieci, ale jej brak nie wyklucza zapalenia ucha środkowego. Wysoka gorączka (>39°C) wraz z wymiotami może świadczyć o cięższym przebiegu choroby i wymaga natychmiastowej konsultacji z lekarzem.
🔹 Objawy nieswoiste: Drażliwość, niepokój, płacz, brak apetytu, problemy ze snem. Należy pamiętać, że objawy takie jak pociąganie za ucho nie są same w sobie wystarczające do rozpoznania OZUŚ.
🔹 Wyciek z ucha – jeśli dojdzie do pęknięcia błony bębenkowej (perforacji), może pojawić się wydzielina ropna lub krwista, co zwykle przynosi ulgę w bólu, zmniejszając ciśnienie w jamie bębenkowej.
Niepokojące objawy zawsze należy skonsultować z lekarzem, który zaleci odpowiednie leczenie zapalenia ucha u dziecka, a jeśli uzna to za zasadne, określi także, jaki antybiotyk będzie odpowiedni.
Co na zapalenie ucha u dziecka – jak wygląda leczenie?
Zacznijmy od dobrej wiadomości: OZUŚ jest chorobą, która w wielu przypadkach ma zdolność do samoograniczania się. U większości dzieci (ponad 50%–60%) objawy ustępują samoistnie w ciągu 24–72 godzin [13].
Dlatego w przypadku niepowikłanego OZUŚ o łagodnym lub umiarkowanym przebiegu u dzieci powyżej 2. roku życia lekarze zalecają tzw. strategię czujnej obserwacji (ang. watchful waiting) przez 48–72 godziny. W tym czasie leczenie zapalenia ucha u dziecka skupia się na łagodzeniu bólu i gorączki.
Co na zapalenie ucha u dziecka? Kluczowe leki w leczeniu objawowym OZUŚ to leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (leczenie objawowe):
- Ibuprofen (10 mg/kg co 6–8 godz., do max 40 mg/kg/24h, u dzieci, które skończyły 3 m.ż.)
Ekspert radzi
Ibuprofen to lek pierwszego wyboru w przypadku OZUŚ i powinien być podany u dziecka powyżej 3 m.ż. bez względu na to czy i jaki antybiotyk zostanie przepisany przez lekarza przy zapaleniu ucha u dziecka. Należy podawać go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania danego preparatu, aby zapewnić dziecku ulgę w bólu i gorączce (jeśli występuje). Co na zapalenie ucha u dziecka jest także przepisywane przez lekarzy? Leczenie zapalenia ucha u dziecka często obejmuje także leki obkurczające błonę śluzową nosa. Są one powszechnie zalecane jako wsparcie w leczeniu OZUŚ, zwłaszcza przy współistniejącym katarze (między innymi w tzw. kataralnym zapaleniu ucha), choć metaanalizy nie udowodniły ich wpływu na przyspieszenie ustępowania OZUŚ.
Jaki antybiotyk na zapalenie ucha u dziecka i kiedy jest konieczny?
Antybiotyk w leczeniu OZUŚ nie zawsze jest potrzebny. Stosuje się go, gdy choroba ma cięższy przebieg lub dotyczy najmłodszych dzieci. O tym czy i jaki antybiotyk podawać dziecku przy zapaleniu ucha zawsze decyduje lekarz.
Antybiotykoterapia jest zazwyczaj obowiązkowa, gdy:
- Dziecko ma mniej niż 6 miesięcy.
- U malucha poniżej 2 lat stwierdzono obustronne zapalenie ucha.
- Przy OZUŚ występuje wysoka gorączka i/lub wymioty.
- Pojawia się wyciek z ucha (pęknięcie błony bębenkowej).
- Maluch cierpi na choroby przewlekłe, zaburzenia odporności lub nawracające zapalenie ucha u dziecka.
Jaki antybiotyk na zapalenie ucha u dziecka jest najczęściej zalecany?
Co na zapalenie ucha u dziecka lekarz przepisuje najczęściej? Stosowanym preparatem przy OZUŚ jest zazwyczaj amoksycylina – skuteczna wobec większości bakterii, w tym pneumokoków. W razie braku poprawy lekarz może zalecić amoksycylinę z kwasem klawulanowym.
Jaki antybiotyk na zapalenie ucha u dziecka przy alergii na penicyliny? Cefalosporyny (np. cefuroksym, ceftriakson) lub makrolidy (azytromycyna, klarytromycyna).
Ile trwa antybiotykoterapia przy zapaleniu ucha u dziecka?
U młodszych dzieci (poniżej 5. r.ż.) zaleca się podawanie antybiotyku przez 10–12 dni; u dzieci starszych (powyżej 5. r.ż.) kuracja może trwać 5–7 dni.
Ekspert radzi
Ile trwa leczenie zapalenia ucha u dziecka? Jeśli pomimo leczenia zapalenia ucha u dziecka antybiotykami objawy utrzymują się lub błona bębenkowa jest znacznie uwypuklona, co grozi jej pęknięciem, może być konieczny zabieg paracentezy (nacięcia błony bębenkowej), który przynosi dziecku znaczącą ulgę w bólu — zadecyduje o tym lekarz.
Ile trwa zapalenie ucha u dziecka?
Już wiesz, co stosować na zapalenie ucha u dziecka i jak wygląda leczenie, jednak kolejnym często zadawanym przez rodziców pytaniem jest: ile trwa choroba?
Zazwyczaj ostre objawy trwają do 7 dni. Jednak wysięk w jamie bębenkowej może utrzymywać się nawet przez kilka miesięcy – u 40% dzieci ponad miesiąc, a u 10% ponad 3 miesiące [4].
Może to powodować przejściowy niedosłuch przewodzeniowy, dlatego ścisła współpraca z lekarzem, a następnie kontrola laryngologiczna po chorobie jest bardzo ważna.
Nawracające zapalenie ucha u dziecka – skąd się bierze i jak mu zapobiegać?
Nawracające zapalenie ucha u dziecka rozpoznaje się, gdy wystąpią co najmniej 3 epizody OZUŚ w ciągu 6 miesięcy lub 4 w ciągu roku. Problem dotyczy około 15% maluchów, głównie poniżej 2. roku życia [4].
Przyczyną nawracającego zapalenia ucha u dziecka mogą być:
- częste infekcje przedszkolne,
- bierne palenie tytoniu (czyli częsta ekspozycja dziecka na dym tytoniowy),
- powiększony migdałek gardłowy,
- zaburzenia odporności,
- biofilm bakteryjny w nosogardle lub trąbce słuchowej, który utrudnia całkowite wyleczenie infekcji. Bakterie w biofilmie są bardziej oporne na leczenie antybiotykami.
Leczenie nawracającego zapalenia ucha środkowego i profilaktyka nawrotów
🔹 Eliminacja czynników środowiskowych:
Unikanie dymu tytoniowego (ma ogromny wpływ!), karmienie piersią przynajmniej przez pierwsze 6 miesięcy oraz unikanie używania smoczka po 6. miesiącu życia.
🔹 Szczepienia ochronne:
Szczepienie przeciwko pneumokokom (PCV) i przeciwko grypie.
🔹 Leczenie chirurgiczne:
W przypadku współistnienia powiększonego migdałka gardłowego i WZUŚ (wysiękowego zapalenia ucha środkowego), zaleca się wycięcie migdałka (adenotomia). Czasami konieczne jest również założenie drenów wentylacyjnych, zwłaszcza jeśli niedosłuch utrzymuje się przez długi czas.
🔹 Probiotyki:
Co na nawracające zapalenie ucha u dziecka warto dodatkowo zastosować? Nowe badania wskazują, że rekolonizacja nosogardła szczepami probiotycznymi, takimi jak Streptococcus salivarius K12, może znacznie zredukować częstość epizodów OZUŚ i jest co na zapalenie ucha u dziecka obiecującego [1].
Zapalenie ucha zewnętrznego u dziecka – przyczyny, objawy i leczenie
Zapalenie ucha zewnętrznego (OE) u dziecka, zwane potocznie „uchem pływaka”, to stan zapalny skóry przewodu słuchowego. Najczęściej pojawia się latem, po kąpielach lub pływaniu. Przyczyną jest uszkodzenie naturalnej bariery ochronnej ucha – kwaśnej warstwy woskowiny – oraz wniknięcie bakterii, takich jak np. Pseudomonas aeruginosa czy Staphylococcus aureus.
Zapalenie ucha zewnętrznego u dziecka – jak je rozpoznać?
Objawy są bardzo charakterystyczne:
- silny ból ucha nasilający się przy dotyku lub ucisku,
- uczucie „pełności” w uchu,
- świąd, zaczerwienienie i obrzęk przewodu słuchowego,
- czasem niewielka gorączka.
Dziecko może unikać dotykania ucha lub płakać przy zakładaniu czapki. W przypadku zaobserwowania tego typu niepokojących objawów zawsze należy zgłosić się z dzieckiem do lekarza.
Co na zapalenie ucha zewnętrznego u dziecka?
W leczeniu zapalenia ucha zewnętrznego u dziecka po konsultacji z lekarzem stosuje się głównie krople z antybiotykiem i glikokortykosteroidem. Bezpieczne i skuteczne są krople z fluorochinolonem (np. cyprofloksacyna), nawet jeśli błona bębenkowa jest perforowana.
Rekomendowane produkty
Starszy specjalista w Dziale Ocen i Rozwoju Współpracy, Instytut Matki i Dziecka
Podsumowanie: zapalenie ucha u dziecka – objawy, leczenie i profilaktyka
Zapalenie ucha to częsta przypadłość wieku dziecięcego i może występować m.in. jako powikłanie infekcji górnych dróg oddechowych (tzw. kataralne zapalenie ucha u dziecka). Choć wiele przypadków OZUŚ mija samoistnie, zawsze warto skonsultować się z lekarzem, zwłaszcza przy gorączce, silnym bólu lub wycieku z ucha. Wczesna reakcja pozwala uniknąć powikłań i zminimalizować ryzyko nawracającego zapalenia ucha u dziecka.
Ekspert radzi
Dzięki konsultacji z lekarzem będziemy mieć pewność, co na zapalenie ucha u dziecka zastosować, spytamy, ile trwa choroba, i jakie objawy powinny wzbudzić szczególną czujność. Pamiętaj – nawet jeśli w niektórych przypadkach zalecane jest leczenie objawowe i obserwacja malucha, tylko lekarz może dobrać właściwe postępowanie i zdecydować, czy oraz jaki antybiotyk na zapalenie ucha u dziecka będzie skuteczny.
Bibliografia (dostępy do źródeł internetowych z dnia 30.10.2025):
- Bis-Oleniacz T. (2014). Nawracające ostre zapalenie ucha środkowego. Czy potrafimy rozwiązać problem? Standardy Medyczne/Pediatria, T. 11, 695–699.
- Dona D., Baraldi M., Brigadoi G., Lundin R., Perilongo G., Hamdy R.F. et al. (2025). Antibiotic treatment of acute and recurrent otitis media in children: an Italian intersociety Consensus. BMC Pediatrics, 51:50. DOI: 10.1186/s13052-025-01894-z.
- Hassmann-Poznańska E., Dzierżanowska D., Poznańska M. (2014). Ostre rozlane zapalenie ucha zewnętrznego. Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny, 3, 84–89. DOI: 10.1016/j.ppotor.2014.04.002.
- Kuczkowski J. Aktualne problemy w rozpoznawaniu i leczeniu ostrego i wysiękowego zapalenia ucha środkowego. Current diagnostic and therapeutic problems in acute and otitis media with effusion. Forum Medycyny Rodzinnej 2011, tom 5, nr 3, 287–294
- Mierzwiński J., Tyra J., Szydłowski J., Bielecki I., Zawadzka-Głos L., Konopka W. (2023). Krajowe zalecenia diagnostyczno-terapeutyczne w leczeniu przewlekłego wysiękowego zapalenia ucha środkowego u dzieci. Otolaryngologia Polska, 77(6): 1–11. DOI: 10.5604/01.3001.0016.2436.
- Niemczyk E., Dębska M., Zawadzka-Głos L. (2014). Wysiękowe zapalenie ucha – problem nadal aktualny. Nowa Pediatria, 1: 3–7. URL: http://www.nowapediatria.pl/wp-content/uploads/2014/10/np_2014_003-007.pdf
- Niemczyk E., Dębska M., Zawadzka-Głos L. (2015). Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci hospitalizowanych w roku 2014 w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Nowa Pediatria, 3: 87–92. URL: http://www.nowapediatria.pl/wp-content/uploads/2015/11/np_2015_087-092.pdf
- Pucher B., Jończyk-Potoczna K., Sroczyński J. et al. (2015). Zapalenie wyrostka sutkowatego jako powikłanie ostrego zapalenia ucha środkowego u dziecka z wrodzoną neutropenią. Otorynolaryngologia, 14(1): 54–57.
- Varrasso D.A. (2009). Wytyczne American Academy of Pediatrics i American Academy of Family Physicians z 2004 r. dotyczące rozpoznawania ostrego zapalenia ucha środkowego (OZUŚ) i postępowania w tej chorobie. Tłum. lek. Wojciech Grądalski. Medycyna po Dyplomie (2010), 02. URL: https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/011/213/original/Strony_od_MpD_2010_02-10.pdf
- Załęska-Ponganis J., Jackowska T. (2013). Ropień mózgu o etiologii Streptococcus pyogenes jako powikłanie ostrego zapalenia ucha środkowego u 7-letniej dziewczynki. Medycyna Wieku Rozwojowego, 4, 386–392. URL: https://medwiekurozwoj.pl/articles/2013-4-12.pdf
- Zielnik-Jurkiewicz B., Bielicka A. (2007). Profil oporności bakterii w ostrym zapaleniu ucha środkowego u dzieci po nieskutecznej antybiotykoterapii. Otorynolaryngologia, 6(4): 189–193.
- Jurkiewicz D., Zielnik-Jurkiewicz B., Zapalenie ucha środkowego, Medycyna po Dyplomie (2012) 05
- Hassmann-Poznańska E. Ostre zapalenie ucha środkowego u dziecka. Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny tom 1, nr 3, lipiec-wrzesień 2012
Konsultacja medyczna
