Wirus HPV u dzieci – objawy, ryzyko zakażenia i skuteczność szczepienia przeciw HPV
Zastanawiasz się, jak skutecznie chronić swoje dziecko przed przyszłymi problemami zdrowotnymi, w tym niektórymi chorobami nowotworowymi? Wirus HPV u dzieci i dorosłych jest jedną z najczęstszych infekcji przenoszonych drogą płciową, a brodawczak u dziecka (tzw. kłykcina kolczysta) może być pierwszym śladem kontaktu z wirusem.
W tym artykule odpowiadamy na najczęstsze pytania rodziców: jakie objawy może dawać wirus HPV u dziecka, ile dawek szczepionki należy podać, od jakiego wieku zaleca się szczepienie? Czy sczepienie przeciw HPV może mieć jakieś poważne skutki uboczne? Jaka jest przybliżona cena szczepienia przeciwko HPV, jeśli wykonujemy je prywatnie? Wyjaśniamy także, czy osoby dorosłe powinny rozważyć szczepienie przeciw HPV i dlaczego ochrona jest ważna zarówno dla dziewczynek, jak i chłopców.
Wirus HPV: cichy sprawca poważnych chorób
Wirus brodawczaka ludzkiego (Human Papillomavirus – HPV) należy do rodziny Papillomaviridae i liczy niemal 200 znanych typów. Zakażenie wirusem HPV jest najbardziej powszechną infekcją przenoszoną drogą płciową, a kontakt z wirusem może dotyczyć również nastolatków — stąd rosnące zainteresowanie rodziców tematem wirusa HPV u dzieci, oraz profilaktyką zakażeń.
Szacuje się, że w ciągu życia ponad 80% aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn miało, ma lub będzie miało kontakt z tym wirusem.
Infekcja przenosi się głównie przez kontakty seksualne, przy czym pełny stosunek nie jest konieczny, wystarczy kontakt skórny (skin-to-skin genital contact).
Wirus HPV u dzieci, a nowotwory: co trzeba wiedzieć?
Wirusy HPV dzieli się na typy wysokoonkogenne (wysokiego ryzyka) i niskoonkogenne (niskiego ryzyka). Typy wysokoonkogenne, których jest aktualnie 14 (w tym 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58), są związane przyczynowo z powstawaniem zmian przednowotworowych i nowotworów.
Ekspert radzi
Zakażenie onkogennymi typami wirusa HPV jest kluczowym czynnikiem prowadzącym do rozwoju raka szyjki macicy w przyszłości. Typy HPV-16 i HPV-18 odpowiadają za około 70% do 73% przypadków raka szyjki macicy. Należy pamiętać, że przetrwałe zakażenie tymi typami jest niezbędne, choć niewystarczające, do rozwoju tego nowotworu. Okres od pierwotnego zakażenia do rozwoju inwazyjnej postaci raka szyjki macicy może wynosić od 5 do 40 lat.
Zakażenie wirusem HPV u dzieci i dorosłych jest również związane ze zwiększonym ryzykiem występowania innych nowotworów, m.in.:
- rak odbytu (około 90% przypadków);
- rak sromu (5-30% przypadków);
- rak pochwy (64-100% przypadków);
- rak prącia u mężczyzn (około 30% przypadków);
- nowotwory głowy i szyi, w tym raki płaskonabłonkowe jamy ustnej, gardła i krtani.
Objawy, jakie może dawać wirus HPV u dziecka i dorosłego
W większości przypadków zakażenie wirusem HPV przebiega bezobjawowo i ulega samowyleczeniu dzięki naturalnej odpowiedzi immunologicznej organizmu.
U kobiet do 25. roku życia większość infekcji ustępuje w ciągu 12–18 miesięcy. W fazie utajonej zakażenia nie występują żadne objawy wirusa HPV.
Brodawczak u dziecka, jako możliwy objaw zakażenia wirusem HPV
Jednak w przypadku zakażenia typami niskoonkogenymi, takimi jak HPV-6 i HPV-11, mogą wystąpić objawy kliniczne, w tym tzw. brodawczak u dziecka lub dorosłego, a konkretnie kłykciny kończyste.
Ekspert radzi
Kłykciny kończyste, zwane też brodawkami płciowymi, czy brodawczakami u dziecka lub dorosłego, lokalizują się najczęściej w okolicach zewnętrznych narządów płciowych i odbytu, przyjmując postać różowych, kalafiorowatych guzków. Choć brodawczak u dziecka nie stanowi zagrożenia onkologicznego, może być uciążliwy, trudny w leczeniu i często nawraca. Ponadto typy 6 i 11 są odpowiedzialne za nawrotową brodawczakowatość dróg oddechowych (RRP), która u małych dzieci może być szczególnie groźna, prowadząc do zwężenia dróg oddechowych.
Objawy zakażenia wirusem HPV, które mogą świadczyć o zwiększonym ryzyku wystąpienia nowotworu w przyszłości
Jeśli chodzi o objawy zakażenia wirusem HPV u dziecka czy osoby dorosłej, związane ze zwiększonym ryzykiem rozwoju nowotworu (zmiany przedrakowe), są one trudne do samodzielnego rozpoznania. U kobiet zakażenie może prowadzić do zmian dysplastycznych (stanów przedrakowych: CIN1, CIN2, CIN3) w obrębie szyjki macicy, które mogą być wykryte podczas badań przesiewowych (cytologia).
Przetrwałe zakażenie (utrzymujące się powyżej 24 miesięcy) typem wysokoonkogennym wirusa HPVwiąże się ze wzrostem ryzyka rozwoju zmian CIN, VIN, VaIN (zmian przedrakowych sromu i pochwy) oraz raka odbytu i prącia u mężczyzn.
Szczepienie dzieci przeciwko HPV jako skuteczna forma ochrony
Najskuteczniejszym narzędziem profilaktyki pierwotnej przeciwko chorobom zależnym od wirusa HPV jest szczepienie, w tym szczepienie dzieci. Szczepionka jest najbardziej skuteczna, gdy podana zostanie przed ekspozycją na wirusa, czyli przed rozpoczęciem aktywności seksualnej.
Szczepienie przeciwko HPV u dzieci: ile dawek i w jakim wieku podać, aby zapewnić najlepszą ochronę?
W Polsce szczepienia dzieci przeciwko HPV są obecnie objęte bezpłatnym programem dla dziewcząt i chłopców w wieku od ukończenia 9 lat do ukończenia 14 lat. Ile dawek szczepionki przeciwko HPV?
W ramach bezpłatnego programu szczepień w Polsce dla dzieci w wieku od 9 roku życia do ukończenia 14 lat stosuje się schemat dwudawkowy.
Już wiesz, ile dawek szczepionki przeciw HPV podaje się dla dzieci, jednak co z osobami dorosłymi?
W przypadku starszych osób i standardowych schematów szczepień dostępne są dwie główne szczepionki profilaktyczne – dwuwalentna (przeciw HPV 16, 18) i czterowalentna (przeciw HPV 6, 11, 16, 18). Ile dawek obejmują te szczepienia? Dla obu typów szczepionek przeciw HPV schemat dla pełnego cyklu przewiduje podanie 3 dawek:
- Szczepionka czterowalentna: 1. dawka (dzień 1), 2. dawka (2 miesiące później), 3. dawka (6 miesięcy po 1. dawce).
- Szczepionka dwuwalentna: 1. dawka (dzień 1), 2. dawka (1 miesiąc później), 3. dawka (6 miesięcy po 1. dawce).
Należy pamiętać, że przerwanie cyklu szczepień po pierwszej dawce może nie zapewnić odpowiednio wysokiego miana przeciwciał, co może wymagać powtórzenia całego cyklu.
Szczepienie dzieci przeciw HPV — czy warto szczepić także chłopców?
Choć głównym celem profilaktyki jest rak szyjki macicy, zaleca się szczepienie przeciw HPV każdemu dziecku, które ukończyło 9. rok życia, niezależnie od płci. Program bezpłatnych szczepień w Polsce obejmuje obecnie zarówno chłopców, jak i dziewczęta.
Szczepienie chłopców ma kilka korzyści:
- ochrona przed nowotworami HPV-zależnymi, takimi jak m.in.: rak prącia, odbytu;
- ochrona przed brodawkami płciowymi (kłykcinami kończystymi, tzw. brodawczak u dziecka), za które odpowiadają typy 6 i 11;
- przerwanie łańcucha transmisji wirusa i zwiększenie odporności populacyjnej.
Cena szczepienia przeciwko HPV
Dzięki wprowadzonym ogólnopolskim programom profilaktycznym cena szczepienia przeciwko HPV nie jest już przeszkodą uniemożliwiającą zaszczepienie dziecka.
Dla nastolatków po 14 r.ż. i osób dorosłych, szczepienie przeciw HPV jest wymienione w Programie Szczepień Ochronnych w części II – szczepienia zalecane, które nie są finansowane ze środków budżetu Ministerstwa Zdrowia. Oznacza to, że pełną cenę szczepionki przeciwko HPV zazwyczaj musi ponieść pacjent, choć samorządy lokalne lub inni sponsorzy mogą finansować programy profilaktyczne.
Cena jednej dawki szczepienia przeciwko HPV wykonywanego prywatnie zależy od rodzaju preparatu i miejsca szczepienia, ale zazwyczaj wynosi około 600–700 zł za jedną dawkę. Pełny schemat szczepienia u dorosłych obejmuje zwykle trzy dawki, dlatego cena pełnego szczepienia jest spora i może sięgać nawet 1 800–2 100 zł. Warto zaznaczyć, że ceny szczepień przeciwko HPV mogą różnić się między placówkami oraz w zależności od dostępnych programów refundacyjnych.
Czy w dorosłości warto się zaszczepić przeciwko HPV i ile dawek trzeba przyjąć?
Szczepienie przeciw HPV zalecane jest każdemu po ukończeniu 9. roku życia i nie ma górnej granicy wieku dla tego szczepienia.
Ekspert radzi
W dorosłości warto się zaszczepić przeciwko HPV, nawet jeśli dana osoba jest już aktywna seksualnie. Osoby, które są już zakażone jednym typem wirusa HPV, dzięki szczepieniu mogą ochronić się przed zakażeniem innymi typami zawartymi w szczepionce. Należy jednak pamiętać, że szczepionka jest profilaktyczna i nie służy do leczenia już istniejących zmian CIN lub VIN. Szczepienie nie zmienia przebiegu już nabytej infekcji. Dla kobiet aktywnych seksualnie w wieku 19–26 lat lub starszych (nawet do 55. roku życia), które mogły mieć już kontakt z HPV, nie ma rutynowej rekomendacji co do szczepień, a decyzja powinna być podjęta indywidualnie po konsultacji z lekarzem i rozważeniu potencjalnych korzyści. Warto wiedzieć, że 96% kobiet aktywnych seksualnie powyżej 26. roku życia jest negatywna dla DNA HPV 16/18 i część z nich odniesie korzyści ze szczepienia.
Jeśli chodzi o to, ile dawek szczepienia przeciwko HPV jest potrzebnych w dorosłości, zazwyczaj stosuje się wspomniany schemat trzydawkowy.
Ważne: Każda kobieta aktywna seksualnie musi mieć wykonany wymaz cytologiczny przed rozpoczęciem szczepienia, aby wykluczyć już istniejące zmiany CIN lub raka szyjki macicy. Niezależnie od szczepienia, kobiety muszą kontynuować regularny skrining cytologiczny, ponieważ szczepionki nie chronią przed wszystkimi onkogennymi typami HPV.
Szczepienie HPV skutki uboczne: Czy są powody do obaw?
Kwestia skutków ubocznych szczepienia przeciwko HPV jest często poruszana przez rodziców. Z badań klinicznych wynika, że dostępne szczepionki (dwuwalentna i czterowalentna) wykazywały niewiele działań niepożądanych, czyli skutków ubocznych.
Obserwowane objawy niepożądane były krótkotrwałe i ustępowały najpóźniej po kilku dniach od iniekcji.
🔹 Najczęściej (u 1 na 10 osób) obserwowano takie skutki uboczne szczepienia przeciwko HPV jak m.in.:
- Ból w miejscu podania.
- Odczyn w miejscu wkłucia (zaczerwienienie, świąd).
🔹 Często (u 1 na 100 do 1 na 10 osób) obserwowano następujące skutki uboczne szczepienia przeciwko HPV:
- Zaburzenia ze strony układu pokarmowego (nudności, wymioty, biegunka, ból brzucha).
- Objawy skórne (rumień, świąd, pokrzywka).
- Bóle stawów.
Poważne skutki uboczne, czyli działania niepożądane obserwowano rzadko, a ich związek ze szczepieniem określano jako prawdopodobny. Ryzyko poważnych skutków ubocznych w grupach szczepionych przeciwko HPV i kontrolnych było porównywalne.
Szczepienia są uznawane za bezpieczne, a ich zastosowanie jest zalecane przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne i inne towarzystwa naukowe.
Podsumowanie: dlaczego warto chronić dziecko przed wirusem HPV?
Wirus HPV u dzieci i dorosłych to cichy wróg, który przez lata może nie dawać żadnych objawów, a mimo to prowadzić do groźnych konsekwencji zdrowotnych.
Dlatego tak ważne jest, aby rodzice wiedzieli, że tzw. brodawczak u dziecka, czy brak widocznych objawów wirusa HPV to tylko fragment całego obrazu — prawdziwą ochronę daje dopiero szczepienie dzieci przeciwko HPV. To właśnie ono pozwala skutecznie zmniejszyć ryzyko nowotworów HPV-zależnych i przerwać łańcuch transmisji wirusa w populacji.
Jeśli zastanawiasz się, ile dawek szczepienia przeciwko HPV potrzeba lub czy szczepić również chłopców, pamiętaj: im wcześniej rozpoczniemy profilaktykę, tym większa szansa na zdrową, bezpieczną dorosłość naszych dzieci.
Na szczepienie przeciwko HPV nie jest za późno także w dorosłości, choć cenę pełnego cyklu szczepienia w całości pokrywa pacjent. Świadoma decyzja o szczepieniu przeciwko HPV to inwestycja w przyszłość całej rodziny — odporność, którą naprawdę warto zbudować na lata.
Bibliografia (dostępy do źródeł internetowych z dnia 21.11.2025):
- Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 31.10.2024 w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2025. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia, pozycja 93. Dostęp online: https://dziennikmz.mz.gov.pl/DUM_MZ/2024/93/akt.pdf.
- Ministerstwo Zdrowia. Szczepienia przeciw HPV. GOV.PL. Dostęp online: https://www.gov.pl/web/zdrowie/hpv.
- Nowakowski A. i wsp. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej i in. w zakresie szczepień profilaktycznych przeciwko zakażeniom wirusami brodawczaka ludzkiego w Polsce. Lekarz POZ 2022; 3: 195-205.
- Niemiec T., Nowak-Markwitz E., Wysocki J. i wsp. Rekomendacje PTG dotyczące szczepienia przeciwko zakażeniom HPV. Ginekol Pol 2009; 80: 139-146.
- WHO (Światowa Organizacja Zdrowia). Human papillomavirus (HPV) and cervical cancer. Dostęp online: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7062568/.
- Bednarczyk R.A. Addressing HPV vaccine myths: practical information for healthcare providers. 2019; 15(7-8): 1628–1638. DOI: 10.1080/21645515.2019.1565267.
- Niewada M., Jakubczyk M., Macioch T. i wsp. Kliniczne i ekonomiczne aspekty stosowania szczepień przeciwko HPV. Curr. Gynecol. Oncol. 2013; 11 (2): 137–150.
- Trojańczyk M. HPV – szczepić czy nie szczepić? Probl Hig Epidemiol 2012; 93(3): 623-626. Dostęp online: http://www.phie.pl/pdf/phe-2012/phe-2012-3-623.pdf
- Bąk B., Sikorski M., Wrześniewska M. Umiejscowienie kontroli zdrowia kobiet szczepionych przeciwko zakażeniom wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Studia Medyczne 2012; 27(3): 7–14.
Konsultacja medyczna
