Listerioza w ciąży: co powinna wiedzieć ciężarna?

Choć listerioza należy do stosunkowo rzadkich chorób zakaźnych, ciężarne są na nią szczególnie narażone, a sam przebieg listeriozy w ciąży często niesie za sobą ryzyko poważnych powikłań. Co wywołuje listeriozę, jak wykryć ją u kobiety w ciąży? 

Na forum kobiety pytają często, jakie są objawy listeriozy w ciąży, czy ta choroba może być bezobjawowa? Czy w przypadku braku wyraźnych objawów listeriozy w ciąży istnieje zagrożenie dla płodu? W dzisiejszym artykule przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące listeriozy w ciąży.

Co to jest listerioza, jak może dojść do zakażenia w ciąży?

Listerioza w ciąży jest chorobą wywoływaną przez bakterie Listeria monocytogenes, które dość powszechnie występują m.in. w glebie, wodzie, roślinach, a co za tym idzie, także u wielu zwierząt i ludzi. Ze względu na osłabioną odpowiedź komórkową (szczególnie w III trymestrze ciąży), ryzyko występowania listeriozy u kobiet w ciąży jest nawet 20-krotnie wyższe, niż w populacji zdrowych osób dorosłych.

Szacuje się, że ciężarne stanowią ok. 1/3 wszystkich zdiagnozowanych przypadków listeriozy [1]. Okres wylęgania listeriozy — od zarażenia do pierwszych objawów — wynosi ok. 21 dni (między 3 a 70 dni).

Na forum specjaliści zwracają uwagę, że do zachorowań na listeriozę dochodzi głównie w ciepłych miesiącach roku, poprzez kontakt ze skażoną żywnością lub z wydzielinami i wydalinami chorej osoby lub zwierzęcia. Drogą zakażenia jest przewód pokarmowy (najczęściej) oraz błony śluzowe. W ciąży listerioza może przeniknąć do płodu poprzez łożysko, aspirację płynu owodniowego oraz drogi rodne kobiety (zakażenie okołoporodowe noworodka).

Listerioza w ciąży, czy jest groźna dla kobiety oraz dziecka?

To jedno z częstszych pytań zadawanych na forum przez kobiety, które w internecie szukają informacji o listeriozie w ciąży.

Powikłania listeriozy w ciąży to m.in.: zahamowanie rozwoju płodu, poród przedwczesny, poronienie. U noworodków urodzonych przedwcześnie lub o czasie, najczęściej występującymi powikłaniami listeriozy są [2]:

• posocznica (tzw. sepsa, czyli uogólnione zakażenie organizmu),
• zapalenie płuc,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• powikłania neurologiczne,
• zmiany skórne (wysypka rumieniowo-guzowata),
• a w cięższych postaciach zakażenia – śmierć.

Objawy listeriozy w ciąży: czy choroba może przebiegać bezobjawowo?

Jak wykryć listeriozę w ciąży? Okazuje się, że w wielu przypadkach nie jest to proste, ponieważ objawy listeriozy są w ciąży bardzo niespecyficzne. Co więcej, u niektórych kobiet w ciąży listerioza przebiega niemal bezobjawowo, przez co właściwa i wczesna diagnostyka choroby jest utrudniona.

Dlatego na forum lekarze podkreślają, że kluczową rolę odgrywa profilaktyka listeriozy w ciąży, a więc maksymalne zminimalizowanie możliwości zarażenia się — więcej na ten temat piszemy w ostatnim akapicie.

Objawy listeriozy w ciąży

Najczęściej objawy listeriozy w ciąży przypominają symptomy grypy i należą do nich m.in.:

• gorączka i dreszcze;
• bóle stawowo—mięśniowe;
• ogólne osłabienie, złe samopoczucie.

Jak wykryć listeriozę? Do częstych objawów listeriozy w ciąży należą także dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak: biegunka, nudności i wymioty.

W niektórych przypadkach choroba ma bardziej inwazyjny przebieg, a wtedy podczas listeriozy w ciąży u kobiety obserwuje się takie objawy jak m.in.: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie jednego ze stawów, zapalenie wsierdzia oraz ropnie [2].

Jak już wspominaliśmy, u większości kobiet listerioza w ciąży ma przebieg bezobjawowy lub skąpo-objawowy. Na pełnoobjawowy przebieg choroby bardziej narażone są kobiety w III trymestrze ciąży [1].

Jak wykryć listeriozę w ciąży: jak wygląda leczenie?

Jak wykryć listeriozę w ciąży? U kobiet, u których podejrzewa się zakażenie bakterią Listeria monocytogenes diagnozę stawia się na podstawie analizy objawów oraz wykonania posiewu, który może być przeprowadzony na takich materiałach biologicznych jak [1]:

• krew matki lub płodu;
• płyn mózgowo-rdzeniowy;
• płyn owodniowy;
• materiał pobrany z łożyska.

Leczenie listeriozy w ciąży opiera się głównie na stosowaniu kilkutygodniowej antybiotykoterapii oraz leków łagodzących objawy choroby m.in. przeciwbólowych, przeciwgorączkowych.

Listerioza rozpoznana u kobiety w ciąży najczęściej kończy się hospitalizacją.

Na forum kobiety pytają: co zrobić, aby zminimalizować ryzyko zarażenia się listeriozą w ciąży?

Listerioza najczęściej szerzy się drogą pokarmową. Dlatego w profilaktyce choroby należy zwrócić uwagę na 4 podstawowe kwestie:

Częste mycie rąk

Zawsze należy umyć ręce przed rozpoczęciem gotowania, przed jedzeniem, po kontakcie ze zwierzętami, oraz po każdej wizycie w toalecie.

Zachowanie odpowiedniej higieny przygotowywania posiłków

Zwracaj uwagę, aby dokładnie umyć wszystkie owoce i warzywa przed spożyciem. Warto mieć osobną deskę do krojenia surowego mięsa/ryb i osobną deskę do warzyw/owoców.

Dokładna obróbka termiczna żywności

Bakterie Listeria monocytogenes giną w temperaturze 60°C lub wyższej, dlatego dokładna obróbka termiczna żywności minimalizuje ryzyko zakażenia. Listeriozą w ciąży można zarazić się także, jedząc gotowe dania np. obiadowe (mrożone lub z lodówki), które przed spożyciem nie zostały dokładnie podgrzane w temp. wyższej niż 60°C.

Bezpieczne wybory żywieniowe

Aby uniknąć listeriozy w ciąży, należy wystrzegać się takich produktów jak:

• surowe mięso, ryby i owoce morza, np. tatar, krwiste steki, sushi, ryby i mięso wędzone na surowo (np. szynka parmeńska);
• jajka na miękko lub surowe jajka, obecne w niektórych deserach np. tiramisu, puddingi;
• niepasteryzowany nabiał: mleko, jogurty, sery (w tym niepasteryzowane sery pleśniowe).

To podstawowe zalecenia, które pomagają maksymalnie zminimalizować ryzyko zarażenia się listeriozą w ciąży. Jeśli ciężarna ma jakiekolwiek pytania na temat listeriozy, powinna porozmawiać z lekarzem lub położna prowadzącą ciążę.