Komplikacje okołoporodowe: uduszenie pępowiną, wypadnięcie pępowiny, niedotlenienie wewnątrzmaciczne

Oczekiwanie na dziecko to wyjątkowy czas w życiu kobiety, a narodziny maluszka są kluczowym wydarzeniem w życiu całej rodziny. Chociaż ciąża to najczęściej fizjologiczny, czyli naturalny stan, to w każdej, nawet zupełnie prawidłowej ciąży, może dojść do powikłań okołoporodowych. Statystycznie, najczęściej powikłania okołoporodowe dotyczą kobiet w ciąży wysokiego ryzyka. 

Bardzo istotną rolą medyków, sprawujących opiekę nad ciężarną, jest prawidłowe wykrywanie zagrożeń mogących wpływać na zdrowie i życie zarówno matki jak i dziecka. Być może spotkaliście się z groźnie brzmiącymi terminami typu: węzeł prawdziwy na pępowinie, owinięcie pępowiną, powikłania po porodzie naturalnym, czy niedotlenienie wewnątrzmaciczne na forum w Internecie.

Ciąża wysokiego ryzyka a powikłania po porodzie naturalnym i cięciu cesarskim

Oczywiście, ciąża wysokiego ryzyka nie oznacza, że poród również będzie miał powikłany przebieg. Rozwój medycyny i wprowadzenie standardów okołoporodowych oraz polskich i zagranicznych rekomendacji dotyczących opieki nad kobietą w ciąży, porodzie i połogu w znacznym stopniu poprawił bezpieczeństwo matki i dziecka w porodzie oraz znacznie zredukował ryzyko ciężkich powikłań okołoporodowych. Szczególnie dramatyczne powikłania np. po porodzie naturalnym, takie jak śmierć noworodka lub jego mamy, są na szczęście coraz rzadsze.

Niedotlenienie wewnątrzmaciczne 

Głównym celem okołoporodowego monitorowania płodu jest wykrywanie możliwie jak najwcześniej objawów niedotlenienia płodu. Pozostawienie niepokojących sygnałów bez reakcji może skutkować trwałymi uszkodzeniami w organizmie dziecka lub nawet do jego śmierci. Niedotlenienie wewnątrzmaciczne to jedna z najczęstszych przyczyn powikłań u noworodków, co przejawia się w ilości wyszukiwań tego tematu np. na forum w internecie.

Niedotlenienie to sytuacja w której organizm rozwijającego się w łonie matki dziecka nie otrzymuje odpowiedniej ilości tlenu.

Niedotlenienie wewnątrzmaciczne: przyczyny 

W trakcie ciąży i porodu może dojść do niedotlenienia płodu z wielu przyczyn. Wśród nich wymieniane są przyczyny matczyne takie jak:

• choroby ciężarnej;
• hipowentylacja;
• nikotynizm;
• anemia;
• cukrzyca;
• nadciśnienie tętnicze, czy zbyt niskie ciśnienie np. po znieczuleniu zewnątrzoponowym lub związane z pozycją ciała rodzącej.

Do czynników matczyno-łożyskowych, czyli takich które upośledzają transport tlenu przez łożysko należą:

• zbyt częste i mocne skurcze macicy czy to występujące w sposób naturalny czy w tracie stymulacji czynności skurczowej;
• przedwczesne oddzielenie łożyska;
• upośledzenie funkcji łożyska związane z zahamowaniem wzrastania płodu i małowodziem.

Transport tlenu do dziecka ogranicza również wypadnięcie pępowiny, ucisk pępowiny, zaciskający się węzeł prawdziwy na pępowinie. Niedotlenienie płodu może być również konsekwencją niedokrwistości płodu w przebiegu konfliktu serologicznego.

Zespół terapeutyczny, sprawujący opiekę nad kobietą w okresie okołoporodowym, ma za zadanie identyfikować i w miarę możliwości eliminować czynniki mogące skutkować niedotlenieniem płodu. Odpowiedni monitoring w trakcie ciąży i porodu oraz reagowanie na nieprawidłowości pozwala zminimalizować ryzyko powikłań związanych z niedotlenieniem.

Dynamiczny rozwój neonatologii i pediatrii sprzyja leczeniu i minimalizowaniu skutków niedotlenienia wewnątrzmacicznego płodu oraz zwiększa szanse na przeżycie noworodków dotkniętych ciężkim niedotlenieniem wewnątrzmacicznym. Rodzice dzieci, które doświadczyły niedotlenienia w ciąży lub w przebiegu porodu gromadzą się np. na forum, czy w  grupach internetowych, gdzie wspólnie dzielą się doświadczeniami oraz wsparciem, a także polecają sprawdzone przez siebie metody i specjalistów.

Powikłania związane z konfliktem pępowinowym

Szczególne emocje dotyczą powikłań związanych z konfliktem pępowinowym. Konflikt pępowinowy oznacza uciśnięcie pępowiny oraz ograniczenie przepływu przez nią krwi. Owinięcie pępowiną w ciąży nie musi oznaczać powikłania porodu. Większość dzieci jest w jakimś stopniu owinięte pępowiną, w końcu w łonie matki dzielą z nią przestrzeń worka owodniowego.

Pępowina to sznur złożony z naczyń pępowinowych oraz galarety Whartona czyli specyficznej tkanki łącznej. Pępowina łączy dziecko z łożyskiem. Naczynia pępowiny to zwykle dwie tętnice i jedna żyła. Naczynia te odpowiadają za transport składników odżywczych i tlenu od matki, przez łożysko do rozwijającego się dziecka oraz składników metabolicznych z powrotem od dziecka do matki.

W trakcie porodu owinięcie pępowiną lub węzeł prawdziwy na pępowinie może skutkować powikłaniami takimi jak: zaburzenia czynności serca dziecka, a w skrajnych sytuacjach doprowadzić do niedotlenienia wewnątrzmacicznego lub zgonu rodzącego się maluszka jednak poważne powikłania związane z konfliktem pępowinowym są rzadkie.

Co oznacza termin “uduszenie pępowiną w łonie matki”?

Być może spotkaliście się kiedyś z terminem: “uduszenie pępowiną w łonie matki”. W praktyce większość dzieci rodzi się w pewnym stopniu owinięte pępowiną zarówno wokół szyi jak i tułowia lub kończyn i nie wiąże się to z komplikacjami. Śródporodowy zapis KTG to badanie, w którym możemy wykryć gorsze samopoczucie rodzącego się dziecka. Ta sytuacja nie oznacza jednak, że dziecko się dusi w łonie matki.

Użycie sformułowania „uduszenie pępowiną w łonie matki” jest nieprawidłowe, gdyż pozostające w macicy dziecko nie oddycha samodzielnie. Oddycha za nie matka, a maluch otrzymuje niezbędny do funkcjonowania organizmu tlen za pośrednictwem krwi matki, łożyska i pępowiny.

Nieprawidłowy wynik KTG może niekiedy skutkować koniecznością zakończenia porodu zabiegowo lub przez cięcie cesarskie  ze względu na zagrażające niedotlenienie wewnątrzmaciczne płodu, które występując na forum, w przeciwieństwie do “uduszenia pępowiną w łonie matki” jest już terminem medycznym.

Wypadnięcie pępowiny 

Kolejnym niebezpiecznym powikłaniem związanym z pępowiną jest jej wypadnięcie przed główkę lub inną część przodującą dziecka. Wypadnięcie pępowiny oznacza, że po odpłynięciu płynu owodniowego, sznur pępowinowy znajduje się przed częścią przodującą, którą najczęściej jest główka dziecka. Wypadnięcie pępowiny zawsze związane jest z pęknięciem pęcherza płodowego. Naczynia pępowiny mogły przodować jeszcze przed pęknięciem worka owodniowego lub zostać porwane przez prąd gwałtownie odpływających wód płodowych w okolice części przodującej.

Wypadnięcie pępowiny występuje w 1,4-6,7 na 1000 porodów. Występuje w dwóch różnych postaciach: jawnej oraz niejawnej.

Wypadnięcie pępowiny: jawne

Może być to wypadnięcie jawne, gdy pępowina znajduje się przed główką płodu. W badaniu ginekologicznym można stwierdzić jej obecność w pochwie lub pętle pępowiny widoczne są na zewnątrz sromu.

Wypadnięcie pępowiny: niejawne

W postaci niejawnej pępowina umiejscawia się między częścią przodującą a kośćmi miednicy, pozostając niemożliwą do zbadania. Wtedy jedynie rejestracja czynności serca dziecka może naprowadzić lekarza na postawienie takiej diagnozy.

Czynniki wpływające na zwiększenie ryzyka wypadnięcia pępowiny

Wśród czynników wpływających na zwiększenie ryzyka wypadnięcia pępowiny wymienia się między innymi:

• poród przedwczesny;
• niegłówkowe położenie płodu;
• przedwczesne pęknięcie błon płodowych;
• wielowodzie;
• zahamowanie wewnątrzmacicznego wzrastania;
• wady płodu, przebicie lub pęknięcie pęcherza płodowego przy nieustalonej główce płodu.

Dzięki postępowi medycyny, rozpowszechnieniu możliwości wykonania nagłego cięcia cesarskiego oraz rozwojowi neonatologii to powikłanie obecnie wiąże się z mniejszą śmiertelnością noworodków niż jeszcze na początku wieku XX gdzie była ona na poziomie niemal 50%.

Powikłania po porodzie naturalnym jak i cięciu cesarskim mogą przydarzyć się zawsze. Jednak rekomendacje zespołów lekarskich i ministerstwa zdrowia pozwalają na minimalizowanie możliwych negatywnych skutków porodu zarówno dla matki jak i dziecka, jeśli takie się pojawią.