Stres towarzyszy każdemu z nas, także w różnych sytuacjach: społecznych, zawodowych, prywatnych. Ale czy powinien on być także nieodłączną częścią życia rodzica? Mówi się przecież, że wychowanie dziecka to ciężka praca. Czasem jednak nawet rodzice bardzo małych dzieci czują się wyczerpani. Wtedy okazuje się, że powiedzenie głoszące: małe dzieci, mały kłopot – nie zawsze się sprawdza.
Zastanów się, czy temat wypalenia rodzicielskiego dotyczy również ciebie. Co to oznacza i czy istotne jest, abyśmy szukali jego przyczyn? Dowiedz się, jak sobie radzić. W artykule podpowiadamy, co możesz zrobić, by uzyskać pomoc w swoim doświadczeniu.
Wypalenie rodzicielskie: co to dla mnie może oznaczać?
Pojęcie „wypalenie rodzicielskie” ma swoje początki w badaniach na temat wypalenia zawodowego u pracowników służb społecznych, takich jak pielęgniarki, strażacy, czy wolontariusze. Badacze: Herbert Freudenberger oraz Christina Maslach opisywali negatywne skutki obserwowane w samopoczuciu osób, które wyjątkowo poświęcały się wykonywaniu obowiązków zawodowych.
- Freudenberger obserwował, że u osób wypalonych zawodowo często występował pewien charakterystyczny zespół cech psychofizycznych, tj.: drażliwość, ciągłe zmęczenie, obniżona odporność.
- Maslach opisywała, w jaki sposób osoby wyczerpane pracą postrzegają siebie i inne osoby w otoczeniu: czują się wyczerpane lub zmęczone, depersonalizują swoich podopiecznych oraz mają poczucie daremności wykonywanego działania.
Wypalenie rodzicielskie według badaczy: przyczyny
Wypalenie rozumiano jako skutek przewlekłego stresu, którego doświadcza osoba w związku z wykonywaną pracą. Dodatkowo wypalona osoba zauważa, że nie ma zasobów do radzenia sobie w sytuacji, która przekracza jej możliwości. Za źródło stresu przyjmowano także doświadczenie sprzeczności pomiędzy oczekiwaniami wobec zawodu, a jego realiami.
Wypalenie rodzicielskie a wypalenie zawodowe
Kolejne badania nad zjawiskiem wypalenia obejmują coraz szersze konteksty życia badanych osób, także ich życie rodzinne. Stąd wielu badaczy zastanawia się, czym jest oraz jakie wypalenie rodzicielskie objawy może przybierać u osób poświęcających się całkowicie swojej pracy w domu – byciu rodzicem. W 1989 roku Dennis Pelsma zbadał 100 matek małych dzieci [1] będących na urlopie wychowawczym i opisał charakterystyczne dla wypalenia cechy w ich funkcjonowaniu – wyczerpanie emocjonalne oraz poczucie bezsensowności w procesie wychowywania swoich dzieci. W ten sposób zauważono, że problemy odnoszące się do zagadnienia wypalenia zawodowego, dotyczą także aspektu wypalenia rodzicielskiego.
Wypalenie rodzicielskie: test. Jak potwierdzić objawy?
Isabelle Roskam stworzyła badając wypalenie rodzicielskie test – kwestionariusz samoopisowy dla rodziców [2] (adaptując istniejący wcześniej test do pomiaru cech wypalenia zawodowego). W teście tym mierzone były aspekty wypalenia rodzicielskiego:
- dystansowanie się emocjonalne od dziecka;
- doświadczanie wyczerpania psychicznego i emocjonalnego przez rodziców;
- poczucie bezsensowności wykonywanej opieki nad dzieckiem.
Przyjrzyjmy się bliżej cechom, które mogą dawać objawy wypalenia rodzicielskiego.
Wypalenie rodzicielskie: objawy zjawiska wyczerpania sił
Problem wypalenia sił u rodziców nie powinien być bagatelizowany i może znacząco wpłynąć na funkcjonowanie całej rodziny. Jakie mogą być objawy wypalenia rodzicielskiego?
Dystans emocjonalny w stosunku do dziecka
Rodzic wypalony dystansuje się emocjonalnie od swojego dziecka, nie może nawiązać bliskiej więzi emocjonalnej z pociechą. Jednym z przykładów może być wplątanie się rodzica w obowiązki domowe (tak zwany „wir pracy”), które ma poczucie, że musi wykonywać, ponieważ twierdzi, że tylko tak będzie w stanie odpowiedzieć na wszystkie potrzeby dziecka. Tymczasem usilne kontrolowanie siebie, poświęcanie się mechanicznie wykonywanej pracy nie zawsze da nam przestrzeń i czas na uważne obserwowanie potrzeb dziecka. Czasem w danym momencie mogą okazać się ważniejsze potrzeby emocjonalne dziecka – potrzeba wysłuchania go, poznania bieżących problemów czy trudności których doświadcza.
Poczucie wyczerpania fizycznego i psychicznego
Kolejnym objawem wypalenia rodzicielskiego jest poczucie wyczerpania fizycznego
i psychicznego. Wypalony rodzic jest przewlekle zmęczony i sfrustrowany. Często boli go głowa, cierpi z powodu braku apetytu i często choruje. To, że oznaki te mogą być związane z aspektem bycia rodzicem, możemy poznać po tym, że już na samą myśl
o sprawowaniu opieki nad dzieckiem pojawiają się wyżej opisane trudności.