Czkawka u dziecka: w ciąży i po urodzeniu

8 lipca 2021

Czy czkawka u płodu, niemowlaka lub u rocznego dziecka jest podobna do tej u dorosłych? Jak sobie z nią radzić, gdy już się pojawi? Czy czkawka u dziecka powstaje z takich samych powodów, jak ma to miejsce u osób dorosłych? A przede wszystkim: czy czkawka jest niebezpieczna dla dziecka? W poniższym tekście przyjrzymy się problemowi dziecięcej czkawki – nie tylko u noworodka czy niemowlęcia, ale również przed urodzeniem, w okresie życia płodowego.

Czkawka to przypadłość, która może być dość uciążliwa i krępująca. Dźwięk, jaki jej towarzyszy, jest na tyle głośny, że nie może przejść niezauważony. Dorośli próbują pozbyć się czkawki, korzystając z licznych sposobów medycyny ludowej, zgodnie z którą należy np. wypić naraz większą ilość zimnej wody bądź wstrzymać na dłużej oddech.

Jak powstaje czkawka?

Zacznijmy od odpowiedzi na pytanie, czym jest i jak powstaje czkawka. Czkawka to mimowolne, regularne skurcze przepony i mięśni wdechowych z nieco opóźnionym zamknięciem głośni (część anatomiczna krtani), dające charakterystyczny dźwięk. Często jest efektem zbyt szybkiego połknięcia dużego haustu powietrza, co zdarza się np. gdy rozmawiamy podczas jedzenia czy picia.

Istnieje bardzo wiele przyczyn powstawania czkawki. Jeśli pojawia się często i trwa długo, może być symptomem poważniejszych problemów zdrowotnych, takich jak: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie krtani, gardła, trzustki czy jelit, cukrzyca, czy niewydolność nerek. Co powoduje czkawkę u płodu, noworodka, niemowlęcia czy rocznego dziecka?

Jak powstaje czkawka u płodu?

Wydawałoby się, że czkawka nie powinna występować u dziecka w okresie ciąży, skoro wówczas ani nie mówi, ani nawet nie oddycha samodzielnie. Jest jednak inaczej. Czkawka u dziecka przed narodzeniem, czyli u płodu, powstaje w wyniku zbyt zachłannego połykania płynu owodniowego. Płyn ten otacza płód, znajdujący się w macicy, m.in. dostarczając mu składników odżywczych. Gdy jednak maluch wypije go naraz zbyt dużo lub zbyt szybko, pojawia się czkawka.

Jak powstaje czkawka u noworodka i niemowlęcia?

Czkawka u noworodka i niemowlęcia pojawia się bardzo często i jest to zupełnie naturalny odruch. Bodźcem wywołującym odruch czkania jest rozciągnięcie ściany żołądka lub przełyku. Czkawka u noworodka najczęściej pojawia się po wypiciu mleka i może trwać nawet pół godziny dziennie. Nie należy się wówczas martwić, bo umożliwia to dziecku usunięcie z żołądka połkniętego powietrza, a tym samym – spożycie większej ilości mleka.

Katarzyna Nowicka

Specjalista pediatrii i neonatologii, Lekarz w Klinice Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Czkawka u niemowląt występuje, gdy maluch niewłaściwie uchwyci sutek bądź przy karmieniu butelką: gdy smoczek ma zbyt duży otwór lub wypełni się pokarmem tylko do pewnego stopnia. Wtedy najczęściej dochodzi do połykania dużej ilości powietrza i nadmiernego rozciągnięcia żołądka. Po łapczywym jedzeniu maluch może mieć czkawkę także dlatego, że zjadł za dużo i ma zbyt pełny brzuszek. Czkawka u niemowlaka może pojawić się też podczas przewijania, gdy po uniesieniu pupy i nóżek kwaśna treść żołądkowa cofnie się do przełyku i wywoła pobudzenie nerwu błędnego.

Jak powstaje czkawka u rocznego dziecka?

Czkawka u dziecka, które skończyło roczek, pojawia się, gdy brzdąca karmi się jedzeniem, które jest albo za chłodne, albo za ciepłe. Podobny objaw wywoła picie napojów gazowanych lub zbyt obfity posiłek. Roczne dziecko może dostać napadu czkawki w wyniku znacznych różnic temperatur, na przykład na skutek wyziębienia po ciepłej kąpieli.

Czkawka u płodu: objawy

Pomimo tego, że dziecko kobiet w ciąży nie wydaje żadnych odgłosów, kiedy ma czkawkę, przyszła mama może rozpoznać tę przypadłość po określonych sygnałach ze strony brzuszka wstrząsanego czkawką nienarodzonego jeszcze dziecka. Jakie zatem objawy daje czkawka u płodu? Na skutek skurczów przepony, otoczony płynem owodniowym płód regularnie podskakuje, dotykając ścian macicy. Czkawka u dziecka w brzuchu wywołuje jego lekkie wzdrygnięcia i jest wyczuwalna przez przyszłe mamy w postaci wibracji, muśnięć lub wręcz regularnych uderzeń w ścianę brzucha. Z czasem, gdy dziecko staje się coraz większe, czkawka u płodu bywa przez mamę odczuwalna w dole brzucha. Bywa, że czkawka u płodu występuje nawet kilka razy dziennie. Kiedy malca w brzuchu mamy męczy czkawka, objawy mogą utrzymywać się od kilku do kilkunastu minut.

Katarzyna Opuchlik

Specjalista położnictwa i ginekologii, Klinika Położnictwa i Ginekologii, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Częsta czkawka u płodu pod koniec ciąży nie jest niepokojącym objawem. Tak naprawdę świadczy o jego prawidłowym rozwoju. Czkawka u płodu, powtarzająca się kilka razy dziennie i wynikająca z połykania płynu owodniowego, jest swego rodzaju ćwiczeniem mięśni dziecka – przygotowaniem na przyjście na świat. Czasami można spotkać się z przekonaniem, że płód pod koniec ciąży może mieć czkawkę na skutek niedotlenienia wewnątrzmacicznego. Na szczęście, nie ma powodu do niepokoju, ponieważ nie istnieją żadne badania, które potwierdzałyby związek między czkawką płodu a niedotlenieniem.

Czy czkawka u niemowlaka to powód do obaw?

Częsta czkawka u noworodka jest zupełnie naturalnym zjawiskiem. Po przekroczeniu 3. miesiąca życia czkawka u niemowlaka pojawia się już znacznie rzadziej. U niektórych maluchów na tym etapie rozwoju może nawet całkiem zaniknąć. Jeśli jednak dziecko w dalszym ciągu dostaje czkawki, nie należy się tym zbytnio przejmować – zwłaszcza, gdy trwa to do kilkunastu minut.

Czkawka u niemowlaka: co robić?

Sporadycznie występująca czkawka nie jest sama w sobie szkodliwa dla niemowlaka. Zwykle, gdy dziecko dostaje czkawki, wpada w dobry humor, więc czkawce niemowlaka nierzadko towarzyszy śmiech. Jednak jeśli zdarza się, że malec nie może przestać czkać przez kilka godzin, dochodzi do zaburzeń oddychania, trudności w jedzeniu lub kłopotów ze snem, więc jest to bardzo męczące dla dziecka. Co zatem robić z czkawką u niemowlaka w takich sytuacjach? Jeśli dziecko przez czkawkę nie może ani spać, ani jeść, czyli czkawka trwa zbyt długo, należy zgłosić się z brzdącem do pediatry.

Czkawka u rocznego dziecka

Zazwyczaj regularna czkawka przechodzi dziecku, gdy skończy co najmniej 3 miesiące. Co może więc oznaczać czkawka u rocznego dziecka? Czkawka u dziecka pojawia się najczęściej na skutek zbyt łapczywego spożywania pokarmu lub połykania powietrza podczas jedzenia, ale może być też spowodowana refluksem żołądkowo-przełykowym, zapaleniem gardła lub krtani – warto wówczas odwiedzić pediatrę. Czkawka po kąpieli, spacerze świadczy o tym, że malec zmarzł i należy go po prostu ogrzać. Innym powodem czkawki u starszych dzieci może być stres i intensywne doznania emocjonalne. Jeśli czkawka trwa dłużej niż 48 godzin, należy koniecznie zgłosić się do lekarza, bo może być symptomem poważnej choroby.