Autyzm u dziecka: objawy, przyczyny, terapia

Autyzm to zaburzenie neurorozwojowe, które dotyczy około 1 % dzieci. Charakteryzuje się ono szerokim spektrum objawów, zarówno pod względem ich różnorodności jak i nasilenia. W związku z tym, obecnie poprawnym i odpowiadającym stanowi faktycznemu, jest używanie nazwy zaburzeń ze spektrum autyzmu. Na nieprawidłowości w rozwoju u dziecka z autyzmem składają się objawy z 3 kategorii. Zalicza się do nich zaburzenie kontaktów społecznych, zaburzenia komunikacji werbalnej i niewerbalnej oraz stereotypowe zachowania.

Zastanawiasz się jak wygląda, zachowuje lub bawi się dziecko z autyzmem? A może chcesz wiedzieć, gdzie pod opiekę można oddać dziecko z autyzmem, tak by miało zapewnioną fachową pomoc?

Przyczyny autyzmu u dzieci

Przyczyny autyzmu są bardzo złożone i nie do końca poznane. Uważa się się, że na wystąpienie u dzieci autyzmu wpływa jednocześnie zbiór wielu czynników. Istotna jest zarówno komponenta genetyczna, choć nie podaje się jednego konkretnego genu, który warunkuje autyzm. W wielu chorobach uwarunkowanych genetycznie, możemy mieć do czynienia z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, jako jednym z ich objawów lub zdarza się, że autyzm jest ich jedyną manifestacją.

Wśród przyczyn autyzmu u dzieci, ważną rolę przypisuje się również czynnikom środowiskowym, takim jak:

  • narażenie na stres;
  • wyższy wiek rodziców;
  • obciążony wywiad ciążowy (w szczególności gorszy stan odżywienia matki – niedobory pokarmowe, otyłość);
  • infekcje, zaburzenia metaboliczne, autoimmunologiczne i zapalne;
  • zażywanie leków w trakcie ciąży, szczególnie kwasu walproinowego i leków przeciwdepresyjnych;
  • obciążony wywiad płodowo-okołoporodowy;
  • zanieczyszczenie środowiska.

Wyżej wymienione czynniki w sposób indywidualny wpływają na wystąpienie zaburzeń ze spektrum autyzmu, u którego podstaw (zgodnie z obecnym stanem wiedzy) składa się wiele nieprawidłowości, dotyczących układu nerwowego. Począwszy od budowy komórek, poprzez ich architekturę, wytworzone między nimi połączenia i sieci oraz ich aktywność, w tym neuroprzekaźnictwo. Procesy te zachodzą w sposób bardzo złożony i nie w pełni wyjaśniony.

Jak wygląda dziecko z autyzmem?

Autyzm jest chorobą, o której w dalszym ciągu mało się mówi. Stąd, nie dziwią wątpliwości i pytania typu: jak wygląda dziecko z autyzmem, czy jakieś cechy jego wyglądu sprawiają, że wyróżnia się na tle rówieśników? Na tego typu kwestie, należy udzielić odpowiedzi przeczącej. Odpowiadając na pytanie: jak wygląda dziecko z autyzmem, można śmiało stwierdzić, że jeśli chodzi o wygląd zewnętrzny, dzieci z autyzmem nie wyróżniają się szczególnymi cechami. 

Autyzm u dzieci: objawy

Zastanawiasz się, jak zachowuje się dziecko z autyzmem? Będąc czujnym podczas obserwacji naszego malca, może dostrzec pewne zachowania sugerujące rozwijający się autyzm u dzieci.

Autyzm u dzieci: pierwsze objawy autyzmu 

Objawy z nim związane, można zauważyć już w drugim półroczu życia. Należy do nich niechęć do kontaktu cielesnego. Dziecko zwykle ciężko uspokoić na rękach, niechętnie wyciąga rączki do innych osób, słabo nawiązuje kontakt wzrokowy. Ponadto, maluch zwykle mało wokalizuje, późno pojawiają się słowa wypowiadane zgodnie z intencją i kontekstem, rzadko zgłasza swoje potrzeby. U dzieci z objawami autyzmu, częściej występuje: wybiórczość pokarmowa i trudności z wprowadzaniem pokarmów stałych.

Jeśli chodzi o to jak bawi się dziecko z autyzmem, to w przypadku rocznego dziecka zwykle nie pojawiają się typowe zabawy w naśladowanie, gesty takie jak np. pa-pa, kosi-kosi, zabawy z fabułą (np. odgrywanie scenek). Dziecko ma problem z akceptacją zmian i odstępstw od rutyny.

Autyzm u dzieci: objawy autyzmu u 2-latka

Około 2 roku życia u części dzieci dostrzegalny jest tzw. regres. Często zauważalna jest zmiana w zachowaniu. Dziecko może być wycofane. Zaobserwować można mniej różnorodny wachlarz zachowań. Jeśli dziecko wcześniej wypowiadało jakieś słowa i uczyło się nowych, zdarza się, że proces ten wyhamowuje, a nawet się cofa.

Autyzm u dzieci: objawy autyzmu u 3-latka

Zwykle objawy autyzmu u 3-latka są już wyraźne. Dziecko nie mówi lub wypowiada się nieadekwatnie, m.in. częste są powtórzenia całych wyrażeń lub samych końcówek słów. Wśród objawów autyzmu u 3-latka wymienia się także nietypową intonację mowy malca. Dziecko nie rozumie wyrażeń abstrakcyjnych, często nie używa zaimka ja, nie pokazuje palcem, jego kontakt wzrokowy jest nieadekwatny lub wcale go nie nawiązuje. Mowa dziecka przejawiającego objawy autyzmu rzadko służy nawiązaniu rozmowy.

Jak zachowuje i bawi się dziecko z autyzmem? 

Jedną z codziennych czynności wieku dziecięcego jest zabawa. W głowach rodziców może pojawić się więc pytanie – jak bawi się dziecko z autyzmem? Czy może odnaleźć się wśród rówieśników? Dziecko ma typowe dla siebie zachowania stereotypowe (powtarzalne, wyglądające zawsze podobnie) np. potrząsanie rękami, szeregowanie zabawek, zapatrywanie się na kółka w samochodach, zamiast jeżdżenia nimi. Zauważalny jest ubogi wachlarz zachowań i upodobań. Dziecko często je bardzo wybiórczo, podobnie z ubieraniem się- ma niewiele ubrań, które chce nosić, jego zabawy są bardzo powtarzalne. Nie potrafi się dogadać i nie wie jak się bawić z innymi dziećmi. Płaczem lub złością reaguje na wszelkie odstępstwa od zwykłego harmonogramu dnia.

Aleksandra Kuźniar-Pałka

Specjalista neurologii dziecięcej, Asystent w Klinice Neurologii Dziecięcej, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Nastolatek z autyzmem, zwłaszcza z prawidłowym ilorazem inteligencji i z prawidłowym rozwojem mowy, często wyróżnia się problemami w komunikacji, nietypowymi, bardzo wąskimi zainteresowaniami, rozdrażnieniem i trudnością w przystosowaniu się w sytuacji zmian planów. W przypadku starszych dzieci lub dorosłych, zaburzenia ze spektrum autyzmu mogą długo pozostawać nierozpoznane. Osoby te mogą mieć problem z odczuwaniem niedostosowania do otaczających warunków, mogą mieć kłopot z porozumiewaniem się z innymi ludźmi, a także mogą mieć trudności z rozpoznawaniem własnych emocji, co czasami prowadzi do zachowań opozycyjnych, agresji lub zaburzeń depresyjnych.

Czego nie robią dzieci z autyzmem?

Nie istnieje uniwersalna lista określająca, czego nie robią dzieci z autyzmem, a co robią. Autyzm to szerokie spektrum objawów. Każde dziecko jest inne. Są jednak zachowania, które u dzieci z autyzmem rzadziej występują. Tak, jak pisano wyżej to czego najczęściej nie robią dzieci z autyzmem to nawiązanie prawidłowego kontaktu społecznego. Nawet jeśli nawiązują one kontakt wzrokowy, to jest on zaburzony – zwiewny, często nieadekwatny do sytuacji. W rozmowie często pojawiają się problemy z rozumieniem żartów, ironii, wyrażeń abstrakcyjnych. Dzieci nie mają prawidłowo rozwiniętej teorii umysłu – w związku z czym, trudno im się domyśleć, co mogą wiedzieć i myśleć inne osoby. Pacjenci z autyzmem nie potrafią zrozumieć i solidaryzować się z uczuciami innych osób.

Dzieci z autyzmem nie mają zwykle różnorodnych zainteresowań. Natomiast dość często zdarza im się koncentrować na jakimś temacie i zgłębiać go bardzo szczegółowo np. znają nazwy, zwyczaje i inne cechy charakterystyczne danego gatunku dinozaurów, czy nazwy wszystkich typów samolotów i ich parametry, często na ten temat chcą rozmawiać jednocześnie nie będąc zainteresowanym, czy temat jest atrakcyjny dla współrozmówcy.

Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu zwykle nie potrafią też zmyślać i kłamać. Dzieci te często nie potrafią dobrze komunikować swoich potrzeb i rzadko potrafią wspomagać komunikację gestami np. pokazywaniem palcem, czy odpowiednią mimiką, gdy coś je boli lub odczuwają dyskomfort. Bywa, że stają się rozdrażnione, płaczliwe a nawet agresywne w stosunku do siebie lub otoczenia, zamiast poprosić o pomoc.

Leczenie autyzmu u dzieci

Niestety – jak dotąd kwestia leczenia autyzmu u dzieci pozostaje nierozwiązana. Nie wynaleziono jeszcze leku na autyzm. Kluczową rolę odgrywa, jak najwcześniejsze, postawienie trafnej diagnozy. Bardzo ważne jest przeprowadzenie rzetelnej diagnostyki różnicowej, ponieważ niektóre objawy mogące sugerować autyzm, mogą towarzyszyć innym chorobom i niepełnosprawnościom.

Przykładem mogą tu być:

  • niektóre choroby metaboliczne;
  • padaczka z ciągłymi wyładowaniami;
  • niepełnosprawność intelektualna;
  • mutyzm.

Objawy sugerujące autyzm mogą występować też u dzieci niewidomych, niesłyszących lub pozbawionych opieki i bliskości innych osób. Dlatego, czasem to nie leczenie autyzmu u dzieci będzie na pierwszym planie, a skupienie się na terapii innych zaburzeń. Tym bardziej, że w przypadku zaburzeń innych niż ze spektrum autyzmu, postępowanie powinno być odmienne niż przypadku zaburzeń ze spektrum autyzmu.

Aleksandra Kuźniar-Pałka

Specjalista neurologii dziecięcej, Asystent w Klinice Neurologii Dziecięcej, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Po wykonaniu diagnostyki różnicowej i postawieniu diagnozy autyzmu istotna jest tzw. wczesna interwencja, polegająca na zapewnieniu dziecku jak najszybszego stałego dostępu do wykwalifikowanej, wieloprofilowej opieki terapeutycznej z udziałem psychologa, pedagoga, terapeuty, logopedy oraz nadzoru psychiatry. Rzadko konieczne jest stosowanie leków, których w przypadku zaburzeń ze spektrum autyzmu używa się pomocniczo, głównie celem ograniczenia objawów towarzyszących autyzmowi np. w przypadku nadmiernego pobudzenia czy agresji. Dodatkowo ważne jest, aby opiekunowie pacjentów zgłaszali się po pomoc, uczyli się sposobów komunikacji i postępowania ze swoimi podopiecznymi. Wielu autorów zajmujących się problematyką tego schorzenia wskazuje na największą rolę wspierającego środowiska rodzinnego na funkcjonowanie chorych.

U pacjentów z autyzmem, częściej niż w populacji ogólnej, mamy do czynienia z różnymi współistniejącymi jednostkami chorobowymi np. padaczką, zaburzeniami z przewodu pokarmowego, chorobami autoimmunologicznymi, których leczenie może pozytywnie wpłynąć na funkcjonowanie i samopoczucie osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.

Pojawia się pytanie: gdzie oddać pod opiekę dziecko z autyzmem? 

Właściwą systemową pomoc można uzyskać dla dzieci, u których postawiono diagnozę. Dlatego bardzo ważne jest zgłoszenie się po pomoc do lekarza psychiatry dziecięcego, bądź neurologa i odbycie wymaganych konsultacji i badań.

Zastanawiając się, gdzie pod opiekę oddać dziecko z autyzmem, należy wskazać że obecnie istnieje wiele punktów opieki. Należą do nich przedszkola i szkoły dedykowane osobom ze spektrum autyzmu. Dla młodszych dzieci stworzone są ośrodki wczesnej interwencji, finansowane zarówno ze środków publicznych oraz przez różne dedykowane fundacje.

Ważna jest systematyczna, wieloprofilowa opieka, zapewniana przez wykształconych w tym kierunku profesjonalistów oraz stabilne, wspierające środowisko rodzinne. Szybko rozpoczęta i dostosowana do potrzeb dziecka terapia może znacząco pomóc w poprawie funkcjonowania dziecka. Celem dobrania odpowiednich oddziaływań warto skonsultować się z lekarzem prowadzącym.

Autyzm a wcześnie rozpoczęta terapia i wsparcie

Podsumowując, na zaburzenia ze spektrum autyzmu składają się zaburzenia w zakresie funkcjonowania społecznego, komunikacji oraz stereotypowe zachowania, które w zależności od wieku oraz indywidualnych cech pacjenta mogą przebiegać z dużą różnorodnością objawów. Przyczyny autyzmu u dzieci są złożone i nadal nie do końca dobrze poznane. Nie ma leku, który może pozwolić na całkowite wyleczenie autyzmu. W terapii, kluczową rolę odgrywa rozpoczęta na jak najwcześniejszym etapie wieloprofilowa terapia i wsparcie środowiska rodzinnego.


Źródła:

Ann Katrin Sauer, Janelle E. Stanton, Sakshi Hans, and Andreas M. Grabrucker. Autism Spectrum Disorders,  Exon Publications; 2021 Aug 20;
Barbara Steinborn, Neurologia Wieku Rozwojowego, wyd. 1, PZWL Warszawa 2017 r.

Autor

Aleksandra Kuźniar-Pałka

Specjalista neurologii dziecięcej, Asystent w Klinice Neurologii Dziecięcej, Instytut Matki i Dziecka

Dofinansowanie UE
Informujemy, iż w celu realizacji usług dostępnych w naszym serwisie, optymalizacji jego treści oraz dostosowania serwisu do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies można kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszego serwisu internetowego, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż użytkownik akceptuje stosowanie plików cookies. Więcej informacji zawartych jest w polityce prywatności serwisu.
Akceptuję